Leren dammen: spelregels en uitleg

Leren dammen: spelregels en uitleg Dammen is een bekend bordspel. In het Engels heet het ‘checkers’ of ‘draughts'. Het spel is wat minder populair dan schaken en wordt gezien als heel eenvoudig. De waarheid ligt in het midden. Ja, iedereen kan in een halfuurtje leren dammen en daarna leuke partijen spelen. Maar vergis je niet: net als schaken is ook dit bordspel op het eerste zicht heel makkelijk, maar zit er toch heel wat tactiek en strategie onder de oppervlakte. Wie het spel echt wil doorgronden en beheersen zal dus heel wat ervaring moeten opdoen. De spelregels van dammen zijn gelukkig eenvoudig te leren. Wat moet je weten voor je dit klassieke spel kunt gaan spelen?

Waarom leren dammen?

Dammen is een klassiek, eeuwenoud bordspel met een rijke traditie. Hele generaties hebben het gespeeld in de huiskamer. In de eenentwintigste eeuw is de populariteit van dammen wat afgenomen door de opkomst van andere spellen. Denk maar aan schaken en poker. Dat is jammer, want dammen is snel te leren en blijft een leuk spel voor jong en oud. En wie zich echt in het spel verdiept ontdekt een wereld van tactieken, strategieën en vernuftige combinaties.

Het speelbord bij dammen / Bron: Michel32Nl, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Het speelbord bij dammen / Bron: Michel32Nl, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)

Het speelbord

Dammen wordt gespeeld met twee spelers. Voor je een partijtje dammen kunt spelen moet je eerst het speelbord en de schijven plaatsen.

Dambord

Dammen wordt gespeeld op een dambord. In haast elke speelgoedwinkel en natuurlijk ook online kan je wel zo’n bord vinden. Het lijkt wat op een schaakbord, maar er zijn duidelijk meer vakjes ('velden'). Een dambord bestaat uit tien rijen van telkens tien velden en heeft dus honderd vakjes in totaal. Ze zijn afwisselend wit en zwart.

Positie van het bord

Bij dammen zitten de twee spelers over elkaar. Het is belangrijk dat het bord op de juiste manier tussen de twee spelers ligt.

Leg het bord zo dat elke speler een zwart veld in de linkerbenedenhoek heeft.

De schijven

Elke speler krijgt twintig ronde schijfjes, ‘damschijven’ genoemd. Soms zijn deze van hout, bij andere versies van plastic. De ene speler speelt met de witte schijven, de andere met de zwarte. De speler plaatst de damschijven op de zwarte vakjes van de vier onderste rijen. Wanneer elke speler hiermee klaar is zijn de twee rijen in het midden van het speelbord nog steeds volledig leeg. De afbeelding toont hoe het speelbord er nu uitziet.

Regels en uitleg voor beginners

Voor je begint te spelen moet je een aantal basisregels van het damspel kennen.

Aanraken is zetten

Een schijf aanraken en er dan toch niet mee zetten is in dammen 'not done'. De ongeschreven regel luidt: ‘aanraken is zetten’. Ook bij andere bordspellen als schaken is dat zo. Raak een schijf dus pas aan wanneer je zeker van je stuk bent.

Wit begint

De speler met de witte schijven mag de partij beginnen en is als eerste aan zet. Tussen haakjes: ook in schaken mag wit de partij openen.

Alleen zwarte velden

Jij en je tegenstander hebben voor aanvang van de partij alle schijven op zwarte velden geplaatst en daar zullen ze de hele partij blijven. De schijven mogen immers nooit rechtdoor maar alleen schuin over dezelfde diagonalen verplaatst worden. Met andere woorden: schijven kunnen zich alleen maar over de zwarte velden op het speelbord verplaatsen en mogen nooit op witte velden gaan.

De spelregels van dammen

De witte speler zet als eerste. Hij kan nog geen schijf van de onderste drie rijen verplaatsen, want die zijn voorlopig nog geblokkeerd door de schijven op de eerste rij. De witspeler mag wel een schijf van de eerste rij één vak schuin verplaatsen. Daarna doet de zwartspeler een zet en daarna zet elke speler om beurt.

Hoe mag je de schijven verplaatsen?

Een schijf mag zich maar één rij per zet schuin verplaatsen. Ze kan dus naar de rij erboven als dat veld vrij is en er geen andere schijf ligt. Over meerdere velden tegelijk verplaatsen mag niet. Zijn er twee lege velden mag je dus niet in één zet een schijf opeens twee velden schuin naar boven schuiven.

Doel van het spel

Doel van het spel is om zoveel mogelijk schijven van je tegenstander af te pakken, tot hij ze allemaal kwijt is of geen reglementaire zet meer kan doen. Schijven afpakken doe je door ze te ‘slaan’.

Slaan

Hoe kan je de schijven van je tegenstander veroveren? Wanneer een zwarte schijf schuin voor een witte ligt kan de witspeler deze schijf niet slaan als het veld achter de zwarte schijf niet vrij is. Maar wanneer het veld achter die zwarte schijf wél leeg is moet de witspeler verplicht de zwarte schijf ‘slaan’: zijn schijf springt dan over de zwarte schijf die van het bord verdwijnt.

Slaan als je kunt is in dammen altijd verplicht: je mag niet beslissen om niet te slaan.

Doorslaan

Soms kan je verschillende schijven na elkaar slaan. Ook dat is verplicht en wordt ‘doorslaan’ of ‘meerslag’ genoemd. Ben je aan zet en kan je over een schijf van je tegenstander naar een veld erachter springen, maar op het veld erboven ligt nog een schijf van je tegenstander met ook een leeg veld erachter? Dan spring je twee keer: eerst over de eerste schijf en dan ook nog eens over de tweede schijf die ook van het bord gaat. Je neemt de beide schijven pas van het bord nadat je de twee sprongen hebt gemaakt.

Je mag bij het doorslaan zelfs in een hoek van 90 graden springen en dus van richting en diagonaal veranderen, ja zelfs terug achteruit springen als je zo meerdere schijven van je tegenstander kunt veroveren. Dat is opvallend: je mag een schijf alleen voorwaarts verplaatsen maar bij het ‘slaan’ mag de schijf ook terug achteruit.

Een belangrijke regel in het dammen is dat meerslag altijd voorgaat op enkelslag:

’Meerslag’ gaat voor: als je meerdere schijven van je tegenstander kan ‘slaan’ in één zet is dat verplicht en mag je er niet voor kiezen om maar één schijf te slaan.

Dit betekent dat wanneer je met twee of drie van je schijven een damschijf van je tegenstander zou kunnen slaan je niet zomaar mag kiezen: je moet verplicht slaan met die schijf waarmee je de meeste schijven in één zet kan veroveren. Wat echter bij een meerslag nooit mag is twee keer over dezelfde schijf van je tegenstander springen en ze dus tweemaal ‘slaan’.

Maar wat nu als de tegenstander stomweg over het hoofd heeft gezien dat hij of zij meerdere schijven in één zet kon slaan? Dan beslist de andere speler wat er gebeurt: ofwel spelen we gewoon door, ofwel halen we de ongeslagen schijven alsnog van het bord.

Sommige mensen spelen dammen met 'blazen' als regel. Wanneer de tegenstander vergeet te slaan als hij kan wordt de schijf waarmee men had moeten slaan van het bord ‘geblazen’ of weggenomen. Dit is echter geen officiële spelregel van het dammen.

De kracht van de ‘dam’

Eén van de leukste spelregels van dammen is dat je schijf een 'dam' kan worden. Dit doet zich voor wanneer je met een schijf de bovenste rij van het speelbord (de eerste rij van je tegenstander) bereikt en dus niet meer hoger kunt. Er wordt een tweede schijf bovenop geplaatst: zo kan iedereen duidelijk de dam van de gewone schijven onderscheiden. Een dam beschikt over forse krachten.

Verplaatsing

De dam is niet beperkt tot één veld. Ze mag zich over verschillende vakken tegelijk, over de hele diagonaal, verplaatsen. In tegenstelling tot een gewone schijf mag ze zich bovendien niet alleen vooruit maar ook achteruit verplaatsen.

Slaan

Een dam kan ook veel krachtiger ‘slaan’ dan een gewone schijf. Zo mag ze een losstaande schijf of dam van de tegenstander op dezelfde diagonaal slaan wanneer er geen andere schijven tussenstaan en zelf kiezen op welk leeg veld achter de schijf of dam ze tot stilstand komt als er meerdere lege velden achter deze schijf of dam beschikbaar zijn. Kan de dam vanaf dat veld weer andere schijven van de tegenstander veroveren mag ze in dezelfde beurt meteen verder springen. Zo kunnen in één zet soms meteen een heel aantal schijven geslagen worden.

Kan je zowel met een dam als met een schijf de tegenstander slaan? Dan mag je kiezen of je met de dam of de schijf slaat, maar vergeet niet de regel ‘meerslag gaat voor’: je moet kiezen voor de optie waarbij je de meeste schijven van je tegenstander kan slaan.

Opgelet: een schijf wordt geen dam als je de eerste rij van je tegenstander bereikt maar nog kan verder ‘slaan’ door opnieuw achteruit te gaan. Vergeet het niet: slaan is bij dammen altijd verplicht. Je schijf wordt alleen een dam als ze op de achterste rij ook tot stilstand komt!

Dammen, een leuk spel / Bron: Rustam Shayakhmetov, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Dammen, een leuk spel / Bron: Rustam Shayakhmetov, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)

Einde van het spel

Het spel eindigt bij winst van één van beide spelers, of bij remise.

Winst

Wie alle schijven van de tegenstander heeft veroverd is de winnaar. Je medespeler verliest ook wanneer hij geen zetten meer kan doen en ‘vastzit’.

Gelijkspel of remise

Het komt wel eens voor dat geen van beide spelers de partij nog kan winnen. Men spreekt dan van ‘remise’ of ‘gelijkspel’.

Dit gebeurt bijvoorbeeld wanneer beide spelers aan het einde alleen nog één dam hebben. Je zou dan eindeloos kunnen blijven spelen, zonder dat ooit iemand wint. Spelers mogen ook op elk moment ‘remise’ aan de andere speler voorstellen. Ze gaan dan samen akkoord om de partij in een gelijkspel te laten eindigen.
© 2017 - 2024 Karldelauw, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Dammen, de uitlegDammen is een bordspel met enorm veel mogelijke spelverlopen, daarom is iedere partij weer anders als de vorige. Als je…
Abalone - het gezelschapsspel met de knikkersAbalone - het gezelschapsspel met de knikkersVoor de spelletjesliefhebbers onder ons is er uit een keur aan leuke spellen te kiezen. Abalone is een mooi uitgevoerd k…
GezelschapsspellenGezelschapsspellenGezelschapsspellen zijn al eeuwenoud. De geschiedenis gaat tot 3500 jaar voor Christus. Bekende spellen als mens erger j…
Bevers: Knaagdieren die dammen en burchten bouwenBevers: Knaagdieren die dammen en burchten bouwenBevers staan er bekend om dat zij het vermogen hebben om boomstammen door te knagen. Deze dieren hebben namelijk enorme…

Het kaartspel bridge: spelregels en de basis van het biedenHet kaartspel bridge: spelregels en de basis van het biedenBridge is een kaartspel dat gespeeld wordt in teams van twee. Elk paar neemt het iedere hand op tegen een ander paar. Na…
Pubquiz – Quiz Night - spelletjesavond in het caféPubquiz – Quiz Night - spelletjesavond in het caféDe pubquiz is een ouderwets gezellige spelletjesavond, niet thuis, maar in het café. Onder het genot van een lekker glaa…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Cogdogblog, Flickr (CC BY-2.0)
  • https://nl.wikipedia.org/wiki/Dammen
  • https://nl.wikibooks.org/wiki/Dammen/Spelregels
  • Kuijvenhoven, N., "Dammen voor jonge denkers", Callenbach, 2006
  • Keller, R.C., "Prisma damboek", Het Spectrum, 2008
  • Afbeelding bron 1: Michel32Nl, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
  • Afbeelding bron 2: Rustam Shayakhmetov, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
Karldelauw (153 artikelen)
Gepubliceerd: 02-01-2017
Rubriek: Hobby en Overige
Subrubriek: Spellen
Bronnen en referenties: 7
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.