De vijf beroemdste sporters van Roemenië

Op de landenranglijst aller tijden van de Olympische Zomerspelen staat Roemenië opvallend hoog op een vijftiende plek – net boven Nederland. Onder het communistische bewind waren sportprestaties een manier om het eigen systeem in het zonnetje te zetten. Staatsamateurs kregen alle tijd en alle faciliteiten om het maximale uit hun sport te krijgen. Wat niet wil zeggen dat onderstaande vijf sporters per se kleurloos of gehoorzaam waren.

Nadia Comaneci, turnen

Nadia Comaneci is de beroemdste Roemeense sporter aller tijden. Op de Olympische Spelen van 1976 deed ze iedereen versteld staan. Als eerste op de wereld kreeg Comaneci (geboren op 12 september 1961) een perfecte tien voor een oefening, op de brug met ongelijke leggers. Nog zes keer op dat toernooi verscheen er een 10 op het scorebord, waardoor ze met drie gouden, een zilveren en een bronzen medaille naar huis ging. Vier jaar later in Moskou kwam daar nog twee keer goud en twee keer zilver bij. Dit terwijl ze in die vier tussenliggende jaren van klein tenger meisje was veranderd in een volwassen vrouw. Dankzij haar doorzettingsvermogen en haar uitzonderlijke turntalent bleef ze succesvol.

Vlucht uit Roemenië

Tegelijkertijd waren de trainingsmethoden van haar trainer Bela Karolyi (later ook zeer succesvol in de VS) op z’n minst controversieel. Uithongeren en fysiek geweld leken vaste onderdelen van het trainingsprogramma. Comaneci – toch al iemand die nooit klaagt of haar leven moeilijker vindt dan dat van anderen - heeft zich nooit tegen Karolyi uitgesproken, andere turnsters zoals Emilia Eberle wel. Precies twee weken voor de val van dictator Nicolae Ceausescu vluchtte Comaneci met gevaar voor eigen leven uit Roemenië, nu woont ze in Oklahoma met haar huidige man Bart Conner, eveneens een oud-turner en Olympisch goud-winnaar.

Ilie Nastase, tennis

In het begin van de jaren zeventig was Roemenië in de wereld slechts bekend vanwege een man: tennisser Ilie Nastase, geboren op 19 juli 1946. Nastase was een aparte verschijning in het elitaire tenniswereldje. Niet alleen omdat hij uit het communistische Roemenië kwam, maar ook omdat hij zijn flamboyante levensstijl (zo gaat het gerucht dat hij met meer dan negenhonderd vrouwen het bed deelde) combineerde met klinkende prestaties op de wedstrijdbanen. Hij zegevierde twee keer in een groot toernooi (US Open in 1972 en Roland Garros in 1973), won in totaal 102 ATP-titels (57 in singles, 45 in dubbels) en was van 23 augustus 1973 tot 2 juni 1974 de nummer één op de wereldranglijst. Nastase stond twee keer in de finale op Wimbledon, maar verloor van Stan Smith (1972) en Björn Borg (1976).

Playboy, clown en zenuwpees

Bovendien was Nastase’s speelstijl bijzonder attractief. Hij was snel en technisch een van de besten. En zelfs in momenten van grote spanning deed hij gekke, onverwachte dingen. Hij kon zich echter niet altijd een gehele wedstrijd goed concentreren en had last van zenuwen, wat hem menige titel heeft gekost. Want qua talent kon vrijwel niemand tippen aan de playboy uit Boekarest. Qua humor ook bijna niet. Naarmate zijn carrière vorderde gedroeg Nastase zich vaker als een clown, in woord en gebaar. Een van zijn beroemdste uitspraken, nadat zijn creditcard was gestolen: “Ik heb het de politie nog niet gemeld, omdat degene die hem gestolen heeft, minder geld uitgeeft dan mijn vrouw.”

Gheorghe Hagi, voetbal

De grootste voetballer van Roemenië, Gheorghe Hagi, werd de Maradona van de Karpaten genoemd. Hagi (5 februari 1965) was technisch bijna perfect en bijzonder creatief. Na een paar prima seizoenen bij Sportul Studentesc ging hij op 21-jarige leeftijd naar topclub Steaua Boekarest, waar de veelscorende middenvelder wederom voortdurend verbaasde met zijn inzicht en finesse. Hij werd drie keer kampioen en reikte in 1989 tot de finale van de Europacup (0-4 verloren van AC Milan). Gek genoeg waren de jaren van zijn 25e tot zijn 31ste - vaak de beste van een voetballer - op clubniveau een grote teleurstelling. Zowel bij Real Madrid (1990-1992) als Barcelona (1994-1996) voelde hij zich tussen de vele talenten niet belangrijk genoeg.

Held in Turkije

Pas bij het Turkse Galatasaray (1996-2001) was hij weer de koning, en daar bedankte hij voor met vier landstitels. De kroon op zijn voetbalcarrière was de UEFA Cup in 2000, de eerste (en voorlopig enige) Europacup voor een Turkse club. Hagi was ook in het nationale elftal van Roemenië een klasse apart. Normaliter lukte het Roemenië om zich een keer per tien jaar voor een belangrijk toernooi te kwalificeren. Hagi zorgde ervoor dat Roemenië zich voor de WK’s van 1990, 1994 en 1998 plaatste, en voor de EK’s van 1996 en 2000. Het grootste succes kwam in 1994, toen de Roemenen met mooi combinatievoetbal doordrongen tot de kwartfinale. Na zijn actieve carrière werd Hagi natuurlijk trainer, maar dat loopt tot nu toe een stuk moeizamer.

Stefan Birtalan, handbal

In de jaren zestig en zeventig was Roemenië hét handballand bij uitstek. Vier keer werd Roemenië wereldkampioen (het WK vond gemiddeld eens per vier jaar plaats): in 1961, 1964, 1970 en 1974. Op de Olympische Spelen was handbal pas vanaf 1972 vast onderdeel van het programma. Roemenië won brons in 1972, zilver in 1976 en brons in 1980 en 1984. Aan vijf van de acht bovenstaande successen had Stefan Birtalan een aandeel. Birtalan werd op 25 september 1948 geboren in Jibou en behoorde tot de Hongaarse minderheid in Roemenië. Bij zijn club Steaua Boekarest werd hij in zijn 16-jarige (1970 tot en met 1985) carrière vijftien keer kampioen. Alleen in 1978 lukte dat niet.

Topscoorder met nationale team

Maar zijn grootste successen waren zoals gezegd met het nationale team. Op de Olympische Spelen van 1972 (brons) had de 1,95 meter lange Birtalan zijn top nog niet bereikt (slechts één wedstrijd), maar in 1976 en 1980 was hij cruciaal in het Roemeense succes. In Montreal (zilver) maakte hij 32 goals in vijf wedstrijden, in Moskou (1980) 23 goals in zes wedstrijden. Op het WK van 1974 (goud) was hij helemaal onnavolgbaar, met 43 goals (in zeven wedstrijden) werd hij topscoorder van dat toernooi. In 1974, 1976 en 1977 werd Birtalan bovendien uitgeroepen tot wereldspeler van het jaar. In dat laatste jaar won hij met Steaua ook de tweede Europacup ooit voor een Roemeense club.

Elisabeta Lipa, roeien

In het communistische Roemenië hadden sporters alle gelegenheid om te trainen. Een krachtsport als roeien was bij uitstek geschikt om op die manier de concurrentie de baas te blijven. Elisabeta Oleniuc (26 oktober 1964) nam als 19-jarige voor het eerst deel aan de Olympische Spelen, nadat ze in recordtijd daarvoor was klaargestoomd. In Los Angeles won ze meteen goud in de dubbeltwee, samen met de 21-jarige Marioara Popescu. Gek genoeg liep het daarna een tijdlang veel minder. Oleniuc (later getrouwd en Elisabeta Lipa geheten) deed wel mee aan de top, maar won enkel zilveren en bronzen medailles op WK’s en Olympische Spelen. In 1989 kwam haar enige wereldtitel ooit, in de skiff. Drie jaar later won ze op hetzelfde onderdeel goud op de Olympische Spelen in Barcelona.

Succesvol in de acht

Daarna stapte Lipa over op de acht met stuurvrouw. Op haar vierde, vijfde en zesde Olympische Spelen pakte ze telkens de gouden medaille op dit onderdeel. In 2004 nam ze definitief afscheid met vijfmaal goud, tweemaal zilver en eenmaal brons. Natuurlijk ging nog een tijdlang het gerucht dat ze terug zou keren voor de Spelen in 2008. Lipa stopte namelijk sinds 1996 elke keer na een Olympische Spelen, en soms zelfs jarenlang. Als dan de Spelen weer in aantocht waren, kreeg ze toch de kriebels. In 2008 kwam het uiteindelijk niet meer zover.