De ontwikkeling van het wereldrecord op de marathon (mannen)

Op 29 september 2013 liep Wilson Kipsang (Kenia) in de marathon van Berlijn het huidige wereldrecord: 2:03:23. Hij verbeterde daarmee het record van Patrick Makau (Kenia) met 15 seconden. Hoe ontwikkelt het wereldrecord op de marathon zich? Wordt er ooit onder de 2 uur gelopen op de marathon? Wat is de limiet? Wat zijn de perfecte omstandigheden voor een marathon?

Ontwikkeling van het wereldrecord

Het eerste wereldrecord op de marathon is van een loper uit het land van de oorsprong van de marathon: Griekenland. Spiridon Louis loopt in 1896 in Athene een tijd van 2:58:50. Sindsdien is het wereldrecord 38 maal verbeterd. Zowel Amerikanen, Britten, een Zweed, een Fin, Japanners, Zuid-Koreanen, een Sovjet Unie-inwoner, Ethiopiërs, Australiërs, een Portugees, een Braziliaan, een Marokkaan en Kenianen hebben het wereldrecord in handen gehad. De eerste loper onder de 2 uur en tien minuten was de Australier Derek Clayton toen hij op 3 december 1967 in Fukuoka, Japan een tijd van 2:09:37 op de klokken zetten. De 2 uur en 5 minuten grens werd door het eerst verbroken door een Keniaan: Paul Tergat. Op 28 september 2003 liep hij in de marathon van Berlijn een tijd van 2:04:55. Sindsdien is het wereldrecord nog vier maal aangescherpt en elke keer was dat In Berlijn. Haile Gebreselassie zette 2:04:26 neer in het najaar van 2007 en in 2008 deed hij er nog een schepje boven op met 2:03:59. In 2011 was het de Keniaan Patrick Makau die 2:03:38 liep en zijn wereldrecord werd op 29 september 2013 verbroken door zijn landgenoot Wilson Kipsang die met 2:03:23 de huidige wereldrecordhouder is.

Waar ligt de grens, loopt men ooit onder de 2 uur?

Of men ooit onder de 2 uur loopt is moeilijk te zeggen. Men moet dan 21,10 km/u lopen en dat 2 uur lang volhouden. Bij het huidige record liep Kipsang gemiddeld 20,52 km/u. Een wezenlijk verschil nog. Maar goed, in 2002 was de gemiddelde snelheid van het wereldrecord nog 20,15 km/u. Kenners denken dat de grens van 2 uur de komende jaren nog niet geslecht wordt. Wel is het zo dat er momenteel meerdere Kenianen en Ethiopiers zijn die in staat zijn (of zich in staat voelen) om het huidige wereldrecord te breken. En dan is de 2 uur grens weer een stukje dichterbij.

De snelste maar toch geen wereldrecord: parcours-eisen

Ondanks dat het huidige wereldrecord op 2:03:23 staat is dat niet de snelst gelopen tijd ooit. In de marathon van Boston in 2011 liepen de Kenianen Geoffrey Mutai en Moses Mosop respectievelijk 2:03:02 en 2:03:06. De tijd van Mutai kwam echter niet in de boeken als wereldrecord ondanks dat het parcours wel officieel opgemeten was en 42195 meter lang was. Deze marathon van Boston was echter een zogenaamde van-punt-tot-punt-marathon, wat wil zeggen dat de start en finish ver uit elkaar liggen. Het voordeel hiervan is dat men als de wind gunstig staat (wind mee) sneller kan lopen dan een parcours wat een rondje is (waar je zowel wind mee als wind tegen hebt). Ook is het zo dat de start op een hoger punt gelegen kan zijn dan de finish en je dus per saldo naar beneden loopt, wat ook gunstig is voor snelle tijden. Om geen absurde marathonrecords te krijgen waarbij men van een flinke berg naar beneden loopt heeft de IAAF (internationale atletiekfederatie) eisen gesteld waaraan een parcours moet voldoen om een wereldrecord erkend te krijgen. Zo moeten start en finish dicht bij elkaar liggen en mag het hoogteverschil niet te groot zijn. De meeste grote marathons (Rotterdam, Amsterdam, Londen, Berlijn, Parijs etc.) hebben de start en finish op dezelfde plek. Hier kunnen dus records gelopen worden.

Ideale omstandigheden voor een record

We zagen al dat een parcours aan bepaalde eisen moet voldoen, toch hebben de parcours bouwers grote invloed op de mogelijke eindtijden. Het meest ideale parcours is compleet vlak, kent een snelle ondergrond (snel asfalt) en kent weinig bochten. De parcoursen in Berlijn, Rotterdam en Amsterdam zijn wat dat betreft erg snel.

Een ander aspect dat beïnvloedt kan worden is het deelnemersveld. Organisaties van marathons die voor een record gaan strikken zogenaamde hazen. Dat zijn lopers die op kop lopen en het juiste tempo aangeven. Zij vangen de wind voor de loper die het record moet gaan aanvallen. Hoe langer de haas op het juiste tempo kan lopen, hoe meer voordeel de aanvaller van het record heeft. Als je achter iemand loopt vang je immers minder wind. Voor een recreant die 10km/u loopt is dat verschil te verwaarlozen, maar als een topmarathonloper tot 30 kilometer gehaast wordt is hij aan de streep al gauw een minuutje sneller.

Dan zijn er nog de weersomstandigheden. Deze zijn niet makkelijk te beïnvloeden. Voor een perfecte marathon-tijd moet het droog zijn. Regen zorgt voor verstijving van spieren, extra gewicht en energieverlies bij de afzet. Moet het dan zonnig zijn? Zolang de zon niet fel is, is het niet erg dat hij schijnt, maar een te felle zon zorgt voor oververhitting bij de loper. Bewolkt is dan over het algemeen beter. De ideale temperatuur ligt tussen de 8 en 10 graden. Als het te koud is wordt er extra energie verbrandt om het lichaam warm te houden. Is het te warm, dan zorgt warmtestuwing en uitdroging voor mindere prestaties. Qua wind is het natuurlijk simpel: Het liefst zo weinig mogelijk wind. Windkracht 4 kan leiden tot een minuut verlies, waar windkracht 1 of 2 nog nauwelijks invloed heeft. Om deze redenen kiezen organisaties er vaak voor om de marathon 's ochtends vroeg te laten beginnen. De temperatuur is dan nog niet te hoog, de zon niet te fel en het waait dan vaak minder hard dan 's middags.

Een vaak onderbelicht aspect is wat mij betreft de luchtdruk. Zo is men op 500 m hoogte zo'n 2 minuten langzamer dan op zeeniveau. De reden hiervan is dat er simpelweg minder zuurstof in de lucht zit en men zwaarder moet ademhalen om genoeg zuurstof binnen te krijgen. Voor lopers die op hoogte leven is dit verschil misschien minder, maar ook zij hebben last van de verminderde luchtdruk. Maar niet alleen hoogte bepaalt de luchtdruk, ook de ligging van hogedruk- en lagedrukgebieden. Zo kan de luchtdruk de ene dag in Nederland 980 hPa zijn, terwijl het de andere dag 1030 hPa is. Dit is hetzelfde verschil als van 500 meter hoogte naar zeeniveau.

Als we naar het huidige wereldrecord kijken en de omstandigheden waarin het is gelopen (8-13 graden, weinig wind, hoge luchtdruk, goede hazen tot 35 kilometer, snel parcours: Berlijn), dan is het niet de verwachting dat het wereldrecord snel onder de 2 uur gaat. Om dat te bereiken zullen er nieuwe trainingsmethodes, super voeding en geweldige talenten ontdekt moeten worden. Maar ooit onder de 2 uur? Wie weet.

Volgende wereldrecordpoging

De volgende wereldrecordpoging is op zondag 28 september in Berlijn onder wederom goede omstandigheden. Kunnen de toppers onder het huidige record lopen? En wie gaat er dan met het wereldrecord aan de haal?