Geschiedenis van de Adelskalender mannen (vanaf 1893)

In het schaatsen is er een wereldranglijst aller tijden. Hierbij wordt op basis van de persoonlijke records van een schaatser op de vier afstanden van de vierkamp een puntentotaal berekend. Degene met het laagste puntentotaal (in feite de snelste omgerekende totaaltijd) voert de wereldranglijst aan. In het schaatsen wordt die ranglijst de Adelskalender genoemd. In het mannenschaatsen bestaat de Adelskalender vanaf 1893 op basis van de grote vierkamp. Bij de dames officieel vanaf 1982 op basis van de kleine vierkamp, maar officieus vanaf 1931.

Geschiedenis van de Adelskalender

Puntentelling wereldkampioenschappen allround mannen

In de zomer 1892 werd de Internationale Schaats Unie (ISU) opgericht op initiatief van de Nederlander Pim Mulier. In Amsterdam op het Museumplein waren er in de jaren 1889 tot en met 1891 drie officieuze wereldkampioenschappen allround schaatsen gehouden. Destijds verreden op "Engelse" afstanden zoals 0,5 mijl, 1 mijl, 2 mijl en 5 mijl. Na de oprichting van de ISU kreeg de grote vierkamp bij de mannen de vorm zoals we die nog kennen. Dat wil zeggen 500 meter, 5000 meter, 1500 meter en 10.000 meter.

In de eerste jaren (1893-1907) kon iemand alleen wereldkampioen worden als hij minimaal drie van de vier afstanden had gewonnen. Dat leidde er toe dat vijf van de vijftien kampioenschappen onbeslist waren. Geen enkele schaatser won meer dan twee afstanden. Tussen 1908 en 1925 werd er een regel toegevoegd. Als niemand meer dan twee afstanden had gewonnen, werd degene met de minste strafpunten wereldkampioen (eerste op een afstand is één strafpunt, tweede op een afstand is twee strafpunten, enzovoorts). Op de kampioenschappen van 1926 en 1927 werd de regel met de strafpunten vervangen door de percentage-regel. Als geen van de deelnemers drie of vier afstanden had gewonnen, werden de gereden tijden vergeleken met het wereldrecord. Degene met het laagste percentage werd wereldkampioen.

Na twee jaar werd de percentageregel geschrapt en vervangen door de puntentelling zoals we die nu nog kennen (tot 1987 gold overigens nog steeds dat drie afstanden winnen volstond). De puntentelling over de vierkamp werd teruggerekend tot de 500 meter. Oftewel de tijd in seconden over de afstand werd gedeeld door het aantal 500 meters die erin zaten. Kortom de tijd van de 500 meter werd gedeeld door één, 1000 meter door twee, 1500 meter door drie, 3000 meter door zes, 5000 meter door tien en de 10.000 meter door twintig. Alles afgerond op duizendsten van een punt en vervolgens werden de vier afstanden opgeteld. De wereldkampioen was degene met het laagste puntentotaal.

Ontstaan van de Adelskalender

Door de gehanteerde puntentelling op het wereldkampioenschappen allround vanaf 1928 werd in Noorwegen het idee geboren om een wereldranglijst aller tijden samen te stellen. Hier werden de persoonlijke records van de schaatsers ook omgerekend naar de grote vierkamp bij de mannen (500 meter, 5000 meter, 1500 meter, 10.000 meter). Hierdoor konden de schaatsers met elkaar vergeleken worden met hun persoonlijke records. De Noren noemde deze lijst "Adelskalenderen", letterlijk vertaald adelboek. Echter, in Nederland werd echter de term "Adelskalender" gangbaar.

De bedenkers van de Adelskalender gingen terug de geschiedenis in, om te achterhalen wie de allereerste lijstaanvoerder bij de mannen was geweest. Met redelijke zekerheid werd aangetoond dat de Zweedse broers Ericson de eerste twee schaatsers waren geweest die de grote vierkamp hadden voltooid. Rudolf had dit iets beter gedaan dan zijn broer Frithjof. Vanaf 8 januari 1893 was Rudolf Ericson de eerste leider op de Adelskalender. In 2015 waren er nog 37 andere schaatsers uit 7 verschillende landen, die de prestigieuze lijst ook hebben aangevoerd. Sinds 6 maart 2009 voert de Amerikaan Shani Davis de lijst aan.

Kritiek op de Adelskalender

Door de ontwikkelingen in de schaatssport is de term wereldranglijst aller tijden, wellicht niet helemaal op zijn plaats. Immers, toppers van lang geleden, zoals Eric Heiden, Ard Schenk of nog langer geleden (bijvoorbeeld Oscar Mathisen en Jaap Eden) komen niet meer voor bij de eerste honderd op de Adelskalender. Terwijl niemand zal ontkennen dat deze mannen de schaatssport mede groot hebben gemaakt en zeker bij de grootste schaatsers aller tijden behoren. Echter, door ontwikkelingen zoals aerodynamische pakken, kunstijs in plaats van natuurijs, binnenbanen in plaats van buitenbanen en klapschaatsen zijn de tijden elk decennium aanzienlijk verbeterd. Om nog maar te zwijgen over betere trainingsmethodes en voeding.

Daarom is het wellicht beter om anders naar de Adelskalender te kijken. Niet zo zeer naar de foto (de ranglijst op dit moment). Als wel naar de film (de ontwikkeling van de ranglijst). Als je kijkt wie er allemaal bovenaan hebben gestaan op een bepaald moment en de lengte van deze periode zegt dat wellicht meer over deze schaatser. Bovendien kun je wel generatiegenoten goed met elkaar vergelijken (wie is beter?) omdat die onder gelijke omstandigheden hebben gereden. Zo heeft Kees Verkerk een totaal van 168.033 punten op de Adelskalender, terwijl zijn concurrent en generatiegenoot (en tevens vriend) Ard Schenk 166.241 punten heeft. Schenk staat dus hoger op de Adelskalender dan Verkerk en kunnen we als betere schaatser aanduiden. Om Schenk te vergelijken met bijvoorbeeld Sven Kramer (145.099 punten op de Adelskalender) is NIET eerlijk. De tijden zijn immers onder totaal andere omstandigheden gereden.

Ranglijsten van de Adelskalender

De lijstaanvoerders van de Adelskalender chronologisch

In onderstaande tabel staan de chronologisch de lijstaanvoerders van de Adelskalender. De datum geeft aan wanneer een schaatser op de eerste plaats kwam van de wereldranglijst aller tijden.

datumschaatserland
08-01-1893Rudolf EricsonZweden
20-01-1894Peder ØstlundNoorwegen
10-02-1894Jaap EdenNederland
10-02-1900Peder ØstlundNoorwegen
01-02-1909Oscar MathisenNoorwegen
11-01-1930Ivar BallangrudNoorwegen
31-01-1937Michael StaksrudNoorwegen
29-01-1939Ivar BallangrudNoorwegen
04-02-1942 Åke SeyffarthZweden
23-01-1952 Nikolaj MamonovSovjet-Unie
10-02-1952Hjalmar AndersenNoorwegen
18-01-1954Nikolaj MamonovSovjet-Unie
09-01-1955 Boris SjilkovSovjet-Unie
10-01-1955Dmitri SakoenenkoSovjet-Unie
20-01-1955Boris SjilkovSovjet-Unie
01-03-1959Juhani JärvinenFinland
30-01-1960Boris SjilkovSovjet-Unie
16-02-1960Juhani JärvinenFinland
27-02-1960Knut JohannesenNoorwegen
24-02-1963Jonny NilssonZweden
19-01-1964Knut JohannesenNoorwegen
26-01-1964Per Ivar MoeNoorwegen
13-02-1965Eduard MatusevitsjSovjet-Unie
26-01-1966Per Ivar MoeNoorwegen
30-01-1966Ard SchenkNederland
28-02-1967Kees VerkerkNederland
05-02-1968Magne ThomassenNoorwegen
07-02-1968Kees VerkerkNoorwegen
13-02-1971Ard SchenkNederland
13-03-1976Hans van HeldenNederland
25-12-1976Vladimir LobanovSovjet-Unie
20-03-1977Jan Egil StorholtNoorwegen
03-04-1977Sergej MartsjoekSovjet-Unie
19-03-1978Jan Egil Storholt[Noorwegen
04-04-1978Vladimir BelovSovjet-Unie
11-02-1979Eric HeidenVerenigde Staten
17-03-1983Viktor SjasjerinSovjet-Unie
28-12-1983Andrej BobrovSovjet-Unie
23-03-1984 Viktor SjasjerinSovjet-Unie
15-02-1987Nikolaj GoeljajevSovjet-Unie
14-02-1988Michael HadschieffOostenrijk
17-02-1988Eric FlaimVerenigde Staten
21-03-1992Johann Olav KossNoorwegen
24-01-1993Falko ZandstraNederland
13-03-1993Johann Olav KossNoorwegen
07-01-1994Rintje RitsmaNederland
16-02-1994Johann Olav KossNoorwegen
07-12-1997Rintje RitsmaNederland
26-11-2000Gianni RommeNederland
17-03-2001Jochem UytdehaageNederland
02-02-2002Gianni RommeNederland
09-02-2002Jochem UytdehaageNederland
13-11-2005Chad HedrickVerenigde Staten
17-11-2007Sven KramerNederland
06-03-2009Shani DavisVerenigde Staten

Ranglijst aantal dagen lijstaanvoerder Adelskalender

In onderstaande tabel staan de vijftien schaatsers die het langste bovenaan de Adelskalender hebben gestaan. Bijgewerkt tot 21 november 2015.

plaatsnaamlandaantal dagen
1Oscar MathisenNoorwegen7649
2Ivar BallangrudNoorwegen3675
3Åke SeyffarthZweden3644
4Peder ØstlundNoorwegen3300
5Shani DavisVerenigde Staten2451
6Ard SchenkNederland2249
7Jaap EdenNederland2191
8Johann Olav KossNoorwegen1999
9Jochem UytdehaageNederland1695
10Boris SjilkovSovjet-Unie1518
11Eric HeidenVerenigde Staten1495
12Eric FlaimVerenigde Staten1494
13Kees VerkerkNederland1444
14Viktor SjasjerinSovjet-Unie1345
15Rintje RitsmaNederland1125

Adelskalender sprint

In navolging van de Adelskalender allround (500 meter, 5000 meter, 1500 meter, 10.000 meter) is er ook een officieuze Adelskalender sprint gemaakt. Hierbij wordt er enkel gekeken naar de persoonlijke records van de schaatsers op de 500 meter en de 1000 meter. De kalender startte in de zomer van 1969, oftewel aan het begin van het seizoen waarin het eerste wereldkampioenschap sprint werd gehouden. Sinds 1970 staat namelijk het wereldkampioenschap sprint bij mannen en vrouwen jaarlijks op het programma. In onderstaande tabel staan chronologisch de lijstaanvoerders van de Adelskalender sprint. De datum geeft aan wanneer een schaatser op de eerste plaats kwam van de wereldranglijst sprint aller tijden.

datumschaatserland
01-07-1969Ivar EriksenNoorwegen
04-01-1970Erhard Keller(West-)Duitsland
10-01-1970Boris GoeljajevSovjet-Unie
24-01-1970Valeri MoeratovSovjet-Unie
20-02-1971Ard SchenkNederland
14-03-1971Erhard Keller(West-)Duitsland
08-01-1972Leo LinkovesiFinland
15-01-1972Erhard Keller(West-)Duitsland
13-01-1973Lasse EfskindNoorwegen
11-04-1974Aleksandr SafronovSovjet-Unie
15-03-1975Jevgeni KoelikovSovjet-Unie
17-03-1975Valeri MoeratovSovjet-Unie
20-03-1976Jevgeni KoelikovSovjet-Unie
16-04-1978Anatoli MedennikovSovjet-Unie
31-01-1981Géatan BoucherCanada
24-12-1982Sergej ChlebnikovSovjet-Unie
25-03-1983Pavel PegovSovjet-Unie
26-03-1987Nick ThometzVerenigde Staten
18-02-1994Dan JansenVerenigde Staten
01-03-1996Manubu HoriiJapan
08-11-1997Jeremy WotherspoonCanada
28-03-1998Hiroyasu ShimizuJapan
20-02-1999Jeremy WotherspoonCanada
16-02-2002Gerard van VeldeNederland
11-01-2003Jeremy WotherspoonCanada
18-01-2003Gerard van VeldeNederland
09-11-2007Jeremy WotherspoonCanada
21-11-2015Pavel KoeliznikovRusland

Ranglijst aantal dagen lijstaanvoerder Adelskalender sprint

In onderstaande tabel staan de tien schaatsers die het langste bovenaan de Adelskalender sprint hebben gestaan. Bijgewerkt tot 21 november 2015.

plaatsnaamlandaantal dagen
1Jeremy WotherspoonCanada4174
2Nick ThometzVerenigde Staten2521
3Gerard van VeldeNederland2085
4Pavel PegovSovjet-Unie1462
5Jevgeni KoelikovSovjet-Unie1125
6Anatoli MedennikovSovjet-Unie1021
7Dan JansenVerenigde Staten742
8Géatan BoucherCanada692
9Erhard Keller(West-)Duitsland670
10Manubu HoriiJapan617

Trivia over de Adelskalender

  • Ard Schenk is de enige schaatser die aan de leiding heeft gestaan van zowel de Adelskalender allround als de Adelskalender sprint.
  • Tussen 17 januari 1914 en 3 februari 1917 stond Oscar Mathisen aan de leiding van de Adelskalender allround, terwijl hij op alle afstanden het wereldrecord in handen had.
  • Igor Zjelezovski is recordhouder met zes wereldtitels sprint bij de mannen, maar heeft nooit aan de leiding gestaan van de Adelskalender sprint.
  • Hoewel Eric Heiden algemeen wordt beschouwd als de meest complete schaatser ooit, heeft hij nooit aan de leiding gestaan van de Adelskalender sprint. Ondanks zijn vijf gouden medailles op de Olympische Spelen van 1980 en zijn vier wereldtitels sprint en drie weredltitels allround ten spijt.

Lees verder

© 2015 - 2024 Tedje8, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Schaatsen op de Olympische Winterspelen: 5000 meter mannenSchaatsen op de Olympische Winterspelen: 5000 meter mannenDe 5000 meter oftewel de 5 kilometer schaatsen voor mannen wordt sinds de allereerste Olympische Winterspelen verreden.…
Olympische schaatskampioenen, herenOlympische schaatskampioenen, herenSchaatsen is in Nederland immens populair. Stijgt de schaatskoorts in winterse tijden al flink, eens in de vier jaar sti…
Helden van de langebaanHelden van de langebaanSchaatsen is na voetbal misschien wel de meest populaire sport in Nederland. Als er een WK of EK ten lande gehouden word…
Wereldkampioenschappen langebaan-schaatsen allround mannenWereldkampioenschappen langebaan-schaatsen allround mannenEen van de sporten waar Nederland groot in is, is toch wel het schaatsen, vooral het allround langebaan-schaatsen. Neder…

Veldrit: Jaarmarktcross Niel live op tv en livestreamVeldrit: Jaarmarktcross Niel live op tv en livestreamDe Jaarmarktcross van Niel (België) wordt jaarlijks verreden in november. Deze veldrit van Niel wordt live op tv uitgezo…
Tips voor een perfecte loopoutfitTips voor een perfecte loopoutfitHardlopen is een trendy, gezonde, eenvoudige en goedkope manier van bewegen waarbij je heel snel resultaat ziet. Je cond…
Bronnen en referenties
  • Sierksma, G. en Snoep, H. (2008), Schaatsen Top 100, Trion Sport
  • Luijckx, W. (2015) Top 100 van het Schaatsen, mijnbestseller.nl
  • Nl.wikipedia.org/wiki/Adelskalender
  • Schaatsstatistieken.nl
  • Evertstenlund.se
Tedje8 (51 artikelen)
Laatste update: 22-11-2015
Rubriek: Sport
Subrubriek: Overige sport
Bronnen en referenties: 5
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.