Competitievormen: Enkelvoudig afvalsysteem

Eén van de mogelijkheden om een competitie te organiseren is via een afvalsysteem. Kenmerkend van afvalsystemen is dat deelnemers in paren tegen elkaar uitkomen en de verliezer is uitgeschakeld. De winnaars gaan steeds door tot er één over is, de kampioen. Er zijn meerdere variaties van afvalsystemen bekend maar het meest eenvoudige is het enkelvoudig afvalsysteem.

Het enkelvoudig afvalsysteem

Dit is de meest eenvoudige vorm van een afvalsysteem. Bij dit systeem is elke deelnemer die éénmaal verliest, uitgeschakeld voor het kampioenschap. Het wordt in hoofdzaak gebruikt voor individuele wedstrijden waar de deelname groot is en/of de speeltijd lang is (bijvoorbeeld het bekertoernooi bij het betaald voetbal). Het komt ook voor bij wedstrijden waarbij een ander systeem niet goed mogelijk is. Bij bokswedstrijden bijvoorbeeld kan de verliezer vaak niet nog een wedstrijd boksen.

Het samenstellen van een schema is eenvoudig. Als voorbeeld nemen we een competitie met acht deelnemers. We maken vier groepjes van twee en de winnaar gaat door naar de volgende ronde. Dit resulteert in twee wedstrijden van twee deelnemers. De winnaars spelen uiteindelijk de finale. Grafisch is dat voor te stellen als een soort boom waarbij iedere tak zich splitst. In deze boomstructuur worden de deelnemers ingedeeld. Dit kan door middel van loting maar dat heeft als nadeel dat de twee beste spelers in theorie al in de eerste ronde tegen elkaar zouden kunnen moeten spelen. De meeste organisatoren willen dit niet. Daarom wordt het schema zo ingevuld dat de nummer 1 en 2 van de plaatsingslijst pas in de finale tegen elkaar kunnen komen. De nummer 3 en 4 van die lijst komen pas in de halve finale tegen de nummer 1 en 2, enzovoort.

Een nadeel van een dergelijk afvalschema is dat je moet beginnen met een aantal spelers wat een macht van 2 is (4,8,16,32,64,128, etc). Komt het aantal spelers niet overeen met een macht van 2, dan wordt er meestal een voorronde gespeeld. In die voorronde moeten er zoveel wedstrijden gespeeld worden om na de voorronde het aantal spelers weer op een macht van 2 te krijgen. Zijn er bijvoorbeeld 74 deelnemers, dan moeten er 10 spelers afvallen en moeten er dus 10 wedstrijden gespeeld worden. Na de voorronde zijn er 64 spelers over, precies een aantal waarmee je een schema kunt vullen.

Als er een voorronde gespeeld moet worden zijn er grofweg twee methodes om te bepalen wie er een voorronde moet spelen. De meest eenvoudige methode is door middel van loting (m.b.v. lootjes, kaarten of geautomatiseerd). Een andere methode is als er gebruikt gemaakt wordt van plaatsing (als er een lijst op speelsterkte is, spelen de op papier zwakste spelers de voorronde).

Aantal wedstrijden en aantal rondes

Het aantal wedstrijden en aantal rondes is afhankelijk van het aantal deelnemers. Het aantal wedstrijden dat gespeeld moet worden is gelijk aan het aantal deelnemers min 1. Iedere wedstrijd valt er immers één deelnemer af. Om uit honderd deelnemers een winnaar te bepalen zijn dus 99 wedstrijden nodig. Het aantal rondes wordt bepaald door de macht van 2 welke het aantal deelnemers omvat (zie onderstaande tabel).


Valt het aantal deelnemers tussen een van de regels dan is er een voorronde nodig. Het aantal rondes is dan te vinden op de eerst volgende regel en het aantal wedstrijden blijft N-1. Is het deelnemersveld bijvoorbeeld 200 spelers, dan zijn er 8 rondes en 199 wedstrijden.

Voordelen en nadelen

Voordelen

• Er kan betrekkelijk snel een winnaar kan worden aangewezen, ook indien het aantal deelnemers groot is
• De winnaar is altijd een ongeslagen kampioen
• Het speelschema vergt tijdens de wedstrijd niet veel werk. De volgende ronde kan direct gespeeld worden

Nadelen

• Na 1 ronde is al de helft van de deelnemers is uitgeschakeld
• Een kanshebber kan al na één ongelukkige nederlaag worden uitgeschakeld
• De verliezer van de finale is niet altijd de op één na sterkste speler is. Het zou best kunnen dat bijna de helft van de deelnemers beter is als de verliezend finalist
• Behalve de nummers 1 en 2, is er geen eindstand. Tussen de nummers 4 en 8 is geen onderscheid

Samenvattend is het enkelvoudig afvalsysteem eenvoudig toe te passen en kan bijvoorbeeld gebruikt worden om een soort bekercompetitie naast een reguliere competitie te organiseren. Het verdient de voorkeur om de beste spelers door middel van plaatsing in verschillende takken van het speelschema in te delen. Zo voorkomt men vroegtijdige uitschakeling van favorieten.