Memorabele afscheidswedstrijden

In het voetbal krijgen topspelers en clubiconen bij het beëindigen van hun actieve carrière vaak een afscheidswedstrijd aangeboden. Dat geldt zeker voor de allergrootsten, zoals Diego Maradona, Pelé en Johan Cruijff. Gedenkwaardig wordt het soms, emotioneel wat vaker. En af en toe gaat het mis. Een greep uit de geschiedenis.

Het begin van de traditie

Vanaf de jaren zestig wordt het normaal dat een grote speler, door vrienden omringd, afscheid neemt van zijn voetballeven. Een van de spelers die zo’n groot afscheid ten deel viel, was de legendarische Stanley Matthews. Op 28 april 1965 speelde ‘Groot-Brittannië’ tegen de ‘Rest van Europa’ en verloor met 6-4. Het Europees elftal kwam met onder andere Ferenc Puskas, Alfredo di Stefano, Josef Masopust en Lev Jashin opdagen, bij Groot-Brittannië waren onder andere Johnny Haynes en Jimmy Greaves van de partij.

Wereldelftal of Europees elftal als tegenstander

Deze wedstrijd is meteen een soort blauwdruk van hoe een afscheidswedstrijd hoort te zijn: veel vriendelijkheid over en weer en veel goals die ongeveer gelijk worden verdeeld. En als het even kan een of meer doelpunten van het feestvarken zelf. Zo eindigde in 1972 Hamburger SV – Europa, ter ere van Uwe Seeler, bijvoorbeeld in 3-7 en maakte ‘Uns Uwe’ er twee. Onder andere Lev Jashin, Mario Coluna, Eusebio, Garrincha, Willy Schultz, Paul van Himst, Paul Breitner, Zico, Teofilo Cubillas, Michel Platini, Eric Cantona, Franco Baresi en Gheorge Hagi kregen ooit een soortgelijke wedstrijd tegen een wereld- of continentteam als afscheidscadeau.

Pelé, Kempes en Maradona

Pelé speelde op 1 oktober 1977 zijn afscheidswedstrijd met New York Cosmos tegen zijn andere club, Santos. Voor 75 duizend (het hoogste aantal tot dan in de VS) toeschouwers speelde Pelé de eerste helft voor Cosmos, de tweede voor Santos. Terwijl de regen neergutste won Cosmos met 2-1, Pelé maakte er eentje voor de Amerikanen. Een andere WK-ster, Argentijn Mario Kempes, nodigde in 1993 verrassenderwijs PSV uit en verloor met zijn Valencia met 5-6 (drie goals van Kempes, en drie van Romario). Diego Maradona nam, zoals we dat gewend zijn, op emotionele wijze afscheid van zijn voetbalcarrière. In het Bombonera-stadion van Boca Juniors speelde hij met Argentinië tegen een sterrenteam, won met 6-3 en scoorde twee goals. Vrienden als Carlos Valderrama, René Higuita, Hugo Gatti, Enzo Francescoli, Juan Sebastian Veron en Hristo Stoichkov waren erbij.

Testimonials in Engeland

In Groot-Brittannië is het overigens gewoonte om voor clubiconen bij tien jaar trouwe dienst een ‘Testimonial’ te organiseren, waarbij de recette eveneens voor de speler is. Deze wedstrijden betekenen dus lang niet altijd het einde van de voetballoopbaan. Soms, zoals Arsenal-speler Tony Adams overkwam, organiseert een club zelfs tweemaal een dergelijke testimonial.

Afscheidswedstrijden in Nederland

In Nederland kende de afscheidswedstrijd een aarzelend begin. Zo weigerde Feyenoord bijvoorbeeld mee te doen aan het afscheid van oud-speler en international Jan Klaassens. Die speelde dan maar op 29 juli 1967 met zijn VVV tegen PSV en zette nooit meer een voet in De Kuip. En de wedstrijd van Feyenoord’s clublegende Coen Moulijn was goed bedoeld, maar de tegenstander op 9 juni 1972 was dom gekozen. Het nationale elftal van Uruguay speelde zoals veel Zuidamerikaanse teams in die tijd: keihard en gemeen. Het bleef 0-0 in De Kuip.

Onsportief gedrag

Dat een tegenstander soms niet de sportiviteit kan opbrengen om de jubilaris heel te laten, ondervond Kevin Keegan in 1984. Met Newcastle United tegen zijn oude club Liverpool (2-2) schoffelde Mark Lawrenson ‘Mighty Mouse’ Keegan genadeloos onderuit. Wonder boven wonder kon Keegan de wedstrijd normaal uitspelen. Dat lukte Dennis Irwin niet. Irwin kreeg van Manchester United op 16 augustus 2000 een testimonial aangeboden vanwege tien jaar dienst als Mancunian. Tegenstander was Manchester City. City-aanvaller George Weah schopte Irwin al in de 37e minuut uit de wedstrijd, Irwin miste vervolgens de eerste vijf weken van het seizoen. In hetzelfde jaar liep de testimonial voor Julian Dick (West Ham – Atletico Bilbao) zelfs volledig uit de hand. Vlak voor rust gingen 17 van de 22 spelers met elkaar op de vuist, met een negatieve hoofdrol voor Paulo Di Canio en onsportief gedrag van Nigel Winterburn en Joseba Etxeberria.

Johan Cruijff en Bayern München

In veel andere gevallen gedragen Engelse clubs zich overigens wel goed tijdens een afscheidswedstrijd. Voor Sjakie Swart had Ajax op 8 augustus 1973 Tottenham Hotspur uitgenodigd. Hetzelfde team dat driekwart jaar later zo tekeer ging tegen Feyenoord in de UEFA-Cupfinale. Nu waren ze echter poeslief en werden ze vooral door een weergaloze Johan Cruijff met 4-1 verslagen.
Met Johan Cruijff is de man genoemd die wel het meeste pech had met zijn eigen afscheidswedstrijd. Na de zomer van 1978 was hij gestopt bij Barcelona en zijn oude club Ajax wilde Cruijff met een afscheidswedstrijd eren. De gedroomde tegenstander Barcelona was verhinderd, net als enkele Engelse clubs. Bayern München kon wel en was als Europacup-winnaar van 1974, 1975 en 1976 geen slechte tegenstander.

Voorgeschiedenis Ajax en Bayern

Het werd op 7 november 1978 een legendarische wedstrijd die over de hele wereld honderd miljoen televisiekijkers trok. Zij zagen een oppermachtig Bayern gehakt maken van de ploeg van Cruijff. Het grootste probleem met deze ploegen was dat ze elkaars bloed wel konden drinken. Ajax had in het recente verleden Bayern twee keer te kijk gezet door met 4-0 en zelfs uit met 5-0 van ze te winnen. Daar stond tegenover dat vier Bayern-spelers vier Ajacieden én Cruijff in de WK-finale dwarszaten.

Cruijff verliest met 8-0

Hoewel Bayern Müchen de uitnodiging een hele eer vond, raakten de spelers wel teleurgesteld in de manier waarop ze in Amsterdam werden behandeld. Ze werden niet verwelkomd op Schiphol, zaten in een tweederangs hotel en tijdens de warming-up was er geen enkele Ajacied die even een praatje kwam maken. Vanaf de tribune werden ze uitgefloten, of klonk er volgens Paul Breitner af en toe een welgemeend ‘Nazi-Schweine’. Bij de aftrap zette clown Sepp Maier Cruijff nog een gek hoedje op, daarna was de lol snel voorbij. Na een 2-0 ruststand liep Bayern München verder uit naar 8-0. Gerd Müller maakte er twee, uitblinker Karl-Heinz Rummenigge en Breitner elk drie. Cruijff zelf speelde niet eens zo slecht, maar de rest van de Amsterdammers was brandhout. Meer dan vijfentwintig jaar later maakte Bayern München alsnog zijn excuses voor deze wedstrijd.

Appeltje voor de dorst

In de jaren zestig, zeventig en deels nog in de jaren tachtig waren afscheidswedstrijden en testimonials bedoeld om spelers te bedanken, maar ook om ze financieel een kleine klapper te laten maken. Met de recette hadden ze een appeltje voor de dorst of investeringsgeld voor een eigen bedrijf. Bobby Moore verdiende in 1970 bijvoorbeeld 12 duizend pond met zijn testimonial West Ham United – Celtic.

Zwart-wit-wedstrijd

Een extra zakcentje gold ook voor de testimonial voor Len Cantello van West Bromwich Albion, op 15 mei 1979. Omdat er bij de club flink wat testimonials op het programma stonden, kozen de organisatoren voor een nieuwe benadering: twee teams van (ex-) West Bromwich-spelers tegen elkaar. De een (met Len Cantello) allemaal blank, de andere (onder aanvoering van Cyrille Regis) allemaal donker. Donkere spelers werden in die tijd elke uitwedstrijd racistisch benaderd en uitgefloten, in het eigen stadion kon hen tijdens deze wedstrijd niets gebeuren. De Regis-elf (met onder andere Garth Crooks, Lauri Cunningham en Remi Moses), won de uitstekende wedstrijd met 3-2. Het publiek was meer gemixed dan normaal, met aardig wat Aziatische en donkere supporters. Tegenwoordig zou hier al snel het etiket ‘racistisch’ op zijn geplakt, of op z'n minst wat wenkbrauwen hebben gefronst. Toen vond niemand het vreemd.

Robbie de Wit

In de jaren tachtig hebben afscheid nemende voetballers meestal in hun carrière al genoeg verdiend. Behalve natuurlijk iemand als Robbie de Wit, die in de zomer van 1986, nog geen 22 jaar oud, een hersenbloeding kreeg en noodgedwongen moest stoppen met voetbal. De opbrengst van zijn afscheidswedstrijd, Ajax tegen het Nederlands elftal op 28 mei 1988, gebruikte De Wit nog wel voor die eigen zaak.

Geld voor goede doelen

Maar de meeste voetballers kiezen dan al voor een goed doel, en dat is nog steeds zo. Zoals Niall Quinn (2002, een miljoen pond voor kinderziekenhuizen in Ierland en India), Ulf Kirsten (2003, jeugdvoetbal in de regio Dresden) Alan Shearer (2006, in totaal twee miljoen voor veertien charitatieve instellingen) en Philip Cocu (2009, Astmafonds). Tony Adams slaagde pas bij zijn tweede aanloop. In 1994 kreeg hij van Arsenal zijn eerste testimonial. Hij koos voor een goedkope tegenstander (Crystal Palace) en was vervolgens kwaad op de supporters omdat er maar zo weinig van hen kwamen opdagen (12 duizend). Adams had ongeveer al zijn verdiende geld tot dan vergokt of verzopen, dus hij had het goed kunnen gebruiken. Acht jaar later, genezen van zijn alcoholverslaving, maakt Adams het goed in zijn tweede testimonial tegen Celtic. De gehele recette (vijfhonderdduizend pond) ging naar The Sporting Clinic, een organisatie die sporters helpt tegen drank-, drugs- of gokverslaving.

Nieuwe grasmat

De Noor Claus Lundekvam, twaalf jaar speler van Southampton mocht zelf de portemonnee trekken voor zijn afscheidswedstrijd in 2008. Fans van Bon Jovi hadden het veld tijdens een concert namelijk onbespeelbaar gemaakt. Omdat tegenstander Celtic niet op een andere datum kon, moest Lundekvam op eigen kosten een andere grasveld kopen. Met een opkomst van bijna twintigduizend supporters kreeg hij zijn ‘investering’ er toch nog uit.

Ajax-hooligans

Het afscheid van Jaap Stam ging op een trieste manier mis. Stam leek het een aardig idee om in zijn eigen Zwolle op 26 juli 2008 een wedstrijd tussen Ajax en een All Star-team te organiseren. Negentig Ajax-hooligans dachten daar anders over en hielden huis in de binnenstad van Zwolle. Ze werden allemaal opgepakt. Nadat ook nog een wolkbreuk de wedstrijd een tijdlang stillegde, eindigden Ajax en de All Stars op 3-3.

Bijzondere wedstrijden

Joseba Etxeberria, al genoemd vanwege zijn wangedrag tijdens de testimonial voor Julian Dicks, had in mei 2010 een heel aparte tegenstander uitgenodigd voor zijn afscheid met Atletico Bilbao: tweehonderd scholieren, honderd per helft, met telkens drie keepers in de goal. Desondanks wist Bilbao deze rare wedstrijd wel te winnen, met 5-3.
Waar Ajax en Bayern München na de 0-8 van 1978 nog meer elkaars vijanden werden, bewees Sammy Kuffour dat een afscheidswedstrijd ook juist verzoening kan brengen. De voormalige verdediger van, toevallig, zowel Bayern München als Ajax, organiseerde zijn afscheidswedstrijd in zijn geboorteland Ghana, met onder andere George Weah, Daniel Amokachi, Lothar Matthaus, Andy Cole en Jay-jay Okocha als gasten. Het was, op 24 december 2011, in Ghana zo’n belangrijke gebeurtenis dat het twee ruziënde ex-presidenten (JJ Rawlings en John Agyekum Kuffuor) weer samenbracht. Ook de uitslag 6-5 voor de Black Stars tegen Kuffours vriendenteam, past prima. En natuurlijk mocht Kuffour ook nog zelf een penalty benutten.