Het Nederlands voetbalelftal van de eeuw

Wat is het beste Nederlands elftal aller tijden? Wat zijn de grootste voetballers die Nederland ooit heeft voorgebracht? Welke elf voetballers horen thuis in het Oranje van de eeuw? Vragen die vaak worden gesteld, maar nooit een 100% antwoord krijgen. Om de doodeenvoudige reden omdat het antwoord ten allen tijde subjectief zal zijn. In het verleden zijn diverse pogingen gedaan om een antwoord te geven. De meest beroemde van allemaal is het "Het Oranje van de Eeuw" samengesteld door Nederlands beste voetballer ooit, Johan Cruijff. Bij de KNVB zijn de elf uitverkoren voetballers vereeuwigd in een beeldentuin, samen met de bondscoach van de eeuw. Onlangs is er een twaalfde voetballer aan toegevoegd. Maar hoe kwam dit elftal precies tot stand? Welke andere Nederlandse voetbal teams van de eeuw zijn er samengesteld? En welke andere lijstjes bestaan er? Wat is de gemene deler van al die lijstjes?

Het Oranje van de Eeuw (1999)

Eind 1999 kwam Johan Cruijff in samenwerking met de Telegraaf en de KNVB tot een prachtig initiatief. Op 21 december 1999 zouden de beste Nederlandse voetballers ooit het opnemen tegen de beste buitenlandse voetballers van de eredivisie. In aanloop naar deze wedstrijd was er een verkiezing van het "Oranje van de Eeuw". Johan Cruijff nomineerde per positie vijf spelers. Vlak voor de huldigingswedstrijd werd per positie de beste speler bekend gemaakt. Van alle 11 spelers zouden er beelden gemaakt worden die bij de KNVB in Zeist een plaatsje in de tuin krijgen. Tevens nomineerde Cruijff 5 bondcoaches. Hieronder volgen de genomineerden per positie. Cruijff koos voor het ouderwetse stopperspil systeem (3-2-5).

• Keepers: Frans de Munck, Eddy Pieters Graafland, Jan van Beveren, Hans van Breukelen, Edwin van de Sar
• Rechtsback: Roel Wiersma, Wim Suurbier, Sjaak Swart, Danny Blind, Ruud Gullit
• Centrale verdediger: Cor van der Hart, Rinus Israël, Barry Hulshoff, Ruud Krol, Frank Rijkaard
• Linksback: Kees Kuys, Cor Veldhoen, Ruud Krol, Adri van Tiggelen, Frank de Boer
• Rechtshalf: Puck van Heel, Wim Jansen, Arie Haan, Johan Neeskens, Jan Wouters
• Linkshalf: Jan Klaassens, Wim van Hanegem, Gerrie Mühren, Willy van der Kerkhof, Arnold Mühren
• Rechtsbuiten: Bep Bakhuys, Johnny Rep, Ruud Gullit, Marco van Basten, Dennis Bergkamp
• Rechtsbinnen: Faas Wilkes, Willy Dullens, Ronald Koeman, Frank Rijkaard, Gerald Vanenburg
• Spits: Johan Cruijff (voor deze positie was er maar 1 genomineerde omdat Cruijff sowieso in het Oranje van de Eeuw zou staan)
• Linksbinnen: Kick Smit, Abe Lenstra, Kees Rijvers, Henk Groot, Willy van der Kuijlen
• Linksbuiten: Bertus de Harder, Coen Moulijn, Piet Keizer, Rob Rensenbrink, John van 't Schip
• Bondscoach: Georg Kessler, Frantisek Fadronch, Rinus Michels, Ernst Happel, Kees Rijvers

Kritiek op de genomineerden zou er sowieso zijn geweest. Zeker omdat Cruijff toch wel een voorkeur had voor spelers waarmee hij samen had gespeeld bij Ajax. Niets menselijks is Cruijff vreemd. Maar er was ook bewondering doordat hij jarenlange wrijving achterwege had gelaten en gewoon (en volledig terecht) de PSV-ers Jan van Beveren en Willy van der Kuijlen had uitgekozen. Ondanks dat deze spelers in 1975 na een hoog oplopend conflict met onder andere Cruijff bedankte voor het Nederlands elftal. Ook het nomineren van Willy Dullens was een mooie geste van de Amsterdammer. Het toptalent Dullens (waarvan Cruijff beweerde dat de Limburger technisch gezien beter was dan hij) raakte op 21-jarige leeftijd geblesseerd en moest noodgedwongen stoppen.

Verder waren er vraagtekens over bepaalde posities waar spelers waren voor waren genomineerd. Puck van Heel was toch een LINKERmiddenvelder en Ronald Koeman toch eerder een centrale verdediger dan een rechtsbinnen. John van 't Schip als LINKSbuiten en spitsen Marco van Basten en Bep Bakhuys als rechtsbuiten was ook niet echt logisch. Maar de meest opvallende posities bekleedden Sjaak Swart en Ruud Gullit als rechtsback. Maar Johan Cruijff gaf daar zoals gewoonlijk een "logische" verklaring voor. Beide spelers waren uitermate geschikt als opkomende rechtervleugelverdediger en konden dus als "valse" rechteraanvallers worden beschouwd. Dat spelers zoals Giovanni van Bronckhorst, Jaap Stam en Philip Cocu niet genomineerd waren is logisch, we spreken over 1999 en van deze spelers was de internationale loopbaan nog maar net begonnen.

Uiteindelijk werden de volgende elf spelers door Cruijff gekozen in zijn "Oranje van de Eeuw". Keeper Edwin van der Sar, rechtsback Ruud Gullit, centrale verdediger Frank Rijkaard, linksback Ruud Krol, rechtshalf Johan Neeskens, linkshalf Wim van Hanegem, rechtsbuiten Marco van Basten, rechtsbinnen Faas Wilkes, spits Johan Cruijff, linksbinnen Abe Lenstra en linksbuiten Piet Keizer. Als bondscoach was Rinus Michels uiteraard de meest logische keuze.

Op 21 december 1999 traden alle nog in leven zijnde genomineerden aan in de Amsterdam Arena voor een wedstrijd tegen de beste buitenlanders die ooit in de eredivisie hadden gespeeld. Gelegenheidscoach Barry Hughes had de beschikking over: Kindvall, Blankenburg, Edström, Dudek, Danielsson, Heintze, Hasil, Lerby, Nordqvist, Kiprich, Olsen, Radovic, Kreuz, Petterson, Nielsen, Smolarek, Tahamata, Hendriksen, Nygaard en Vasovic. De wedstrijd (onder leiding van Blankenstein, Keizer en Uilenberg) eindigden in een 1-1 gelijkspel (doelpunten Tahamata en van 't Schip).

In 2014 werd Dennis Bergkamp toegevoegd aan het elftal, nadat hij was gekozen boven Frank de Boer, Ronald Koeman, Philip Cocu en Giovanni van Bronckhorst.

Overige lijsten met de beste Nederlandse voetballer aller tijden

Naast dit officiële "Oranje van de eeuw" zijn er nog diverse pogingen geweest om een lijst te maken. Zowel op een objectieve manier als op een subjectieve manier. Hieronder volgen er nog vier andere lijsten.

Het beste Nederlands elftal aller tijden (2004)

In 2004 verzamelde Chris Willemsen 100 Nederlands elftallen van de eeuw van bekende Nederlanders. Als je alle elftallen bij elkaar telt komt je tot de volgende ranglijst:

1. Johan Cruijff 72 stemmen
2. Marco van Basten 56 stemmen
3. Wim van Hanegem 56 stemmen
4. Ruud Krol 53 stemmen
5. Johan Neeskens 48 stemmen
6. Jan van Beveren 40 stemmen
7. Ruud Gullit 35 stemmen
8. Frank Rijkaard 33 stemmen
9. Wim Suurbier 32 stemmen
10. Rinus Israël 26 stemmen
11. Faas Wilkes en Ronald Koeman 25 stemmen

Voetbal Top 100 (2010)

In 2010 deed Gerard Sierksma een poging om op een objectieve manier een top 100 samen te stellen van de beste Nederlandse voetballers ooit. Hij kwam tot deze berekende lijst op basis van speelminuten gecombineerd met de belangrijkheid van de wedstrijd (een WK-wedstrijd telt zwaarder van een eerste ronde Uefa Cup) en het resultaat. Hieronder volgen de eerste elf, met een verrassende nummer 1:

1. Ruud Krol 1534,5 punten
2. Arie Haan 1482,6 punten
3. Johan Cruijff 1475,4 punten
4. Johan Neeskens 1405,8 punten
5. Clarence Seedorf 1387,3 punten
6. Frank Rijkaard 1348,2 punten
7. Edwin van der Sar 1343,4 punten
8. Wim Suurbier 1325,4 punten
9. Frank de Boer 1141,0 punten
10. Ronald Koeman 1134,1 punten
11. Marco van Basten 1120,1 punten

De Top 100 van Henk Spaan (1998)

In 1998 schreef Henk Spaan in zijn wekelijkse column over de beste 100 Nederlandse voetballers ooit. Stukje bij beetje gaf hij zijn lijst prijs, hier zijn eerste elf:

1. Johan Cruijff
2. Marco van Basten
3. Abe Lenstra
4. Wim van Hanegem
5. Faas Wilkes
6. Frank Rijkaard
7. Rob Rensenbrink
8. Johan Neeskens
9. Ruud Gullit
10. Rinus Israël
11. Willy Dullens

Jan Mulder

Ook Jan Mulder liet in 1999 zijn beste Nederlandse voetballers weten:

1. Johan Cruijff
2. Marco van Basten
3. Abe Lenstra
4. Faas Wilkes
5. Rob Rensenbrink
6. Bep Bakhuys
7. Ruud Gullit
8. Piet Keizer
9. Dennis Bergkamp
10. Bertus de Harder
11. Coen Moulijn

Conclusie

Om de laatste vraag van de inleiding te beantwoorden; wat is de gemene deler van de lijsten? Kortom, is het elftal wat Cruijff heeft samengesteld in 1999 ook een goede afspiegeling van andere meningen? Als we de vier lijsten als uitgangspunt nemen, dan kunnen we constateren dat Johan Cruijff en Marco van Basten in alle lijsten voorkomen. Johan Neeskens, Faas Wilkes, Frank Rijkaard en Ruud Gullit in slechts één lijst ontbreken. Van de spelers die tweemaal voorkomen, staan Ruud Krol, Abe Lenstra, Wim van Hanegem en Rob Rensenbrink tweemaal in de top 7. Hiermee hebben we de 10 veldspelers "compleet". De keepers Edwin van der Sar en Jan van Beveren komen allemaal één keer voor. Als je dit vergelijkt met de 11 spelers van het "Oranje van de Eeuw" zou alleen Piet Keizer zijn plaats verliezen ten faveure van Rob Rensenbrink. Desondanks zit er nog geen echte rechterverdediger bij, al was Wim Suurbier met 2 vermeldingen (nummer 8 en nummer 9) wel de eerste gegadigde voor deze positie en wellicht logischer dan Ruud Gullit.

Eindconclusie: "Het Oranje van de Eeuw" is een goede weergave van eeuw Nederlands topvoetbal.

Lees verder

• Nederlands voetbalelftal (1974-1978): Totaalvoetbal
• Oranje op het WK 1974, het toernooi der afwezigen