De wetenschap van een penalty

Het is een bekend vooroordeel dat wij Nederlanders ronduit slecht zijn in penalty’s. We verspeelden in 2000, in eigen land, het EK in een penaltyreeks tegen Italië. In die wedstrijd hadden we al 2 strafschoppen gemist en toen het vervolgens op een shoot-out aankwam wisten we dat niet te verbeteren. We verloren. Met slecht 1 binnengeschoten strafschop tegen 3 van Italië werden we keihard uit het toernooi geknikkerd. Gelukkig slaat de wetenschap terug, met uitgebreid onderzoek naar penalty's. Een video van het penalty drama van 2000 vind je hier.

Voor de strafschop

De afgelopen jaren is de wetenschap rondom het nemen van een strafschop in een stroomversnelling geraakt. Er zijn honderden penalty’s bekeken en geanalyseerd en daaruit zijn geweldige trucs gekomen om een penalty reeks te winnen. Uit onderzoek van Jordet (2009) bleek dat penalty’s die snel genomen werden een grote kans hadden om mis te gaan. Penalty’s waarbij de penaltynemer na het fluitsignaal langer de tijd neemt voor het schot bleken vaker raak te gaan. De theorie daarachter is dat de snelle penaltynemers uit zenuwen snel van de penalty af wilden zijn, ze raffelen de strafschop dan af en missen dus.

Maar er is meer, het ligt niet alleen aan het zelfvertrouwen van de speler dat maakt of deze penalty’s succesvol zijn of niet, ook de keepers worden beïnvloed. Greenlees (2008) vond dat keepers minder er in geloofden dat ze de bal konden houden als spelers langer naar het goal en de keeper keken voor het nemen van een penalty. Dus door langer te kijken geloven keepers niet meer dat ze een bal kunnen houden. Zo beïnvloed je dus het zelfvertrouwen van de keeper en wordt de kans op een goede afloop voor de penaltynemer groter.

Tijdens de strafschop

Beslissingsgedrag tijdens een strafschop is ook cruciaal voor een goede dan wel slechte afloop. De penaltynemer heeft hierin twee keuzes. Als hij van zichzelf weet dat hij makkelijk de kruising weet te vinden, zodat de keeper er niet bij kan, dan moet hij een hoek kiezen en die bal er zuiver inschieten. Een gemiddelde voetballer schiet een bal met 90 km/h, als hij de bal recht in de kruising schiet legt de bal 11,6 meter af (pythagoras, zie plaatje). Over die 11,6 meter doet de bal dan 0,46 seconden, wat voor de keeper te weinig tijd is om te reageren en naar de hoek te springen. Ben je dus zeker van je schot, dan is een goed geplaatste bal alles wat nodig is.

Is de penaltynemer niet zo zeker van zijn zaak, dan moet hij een meer afwachtende houding aannemen. Hij moet proberen de keeper te lezen om te ontdekken welke kant de keeper op gaat springen. Als hij dit weet kan hij gewoon rustig de bal in de andere hoek schieten. Omdat het dan niet hard hoeft kan de penaltynemer rustig zijn gang gaan, zodat hij de bal precies kan richten.

Voor de keeper geldt hier natuurlijk het omgedraaide. Hij moet proberen de speler te lezen om zo te ontdekken naar welke hoek de bal zal gaan. Signalen die een speler hierover afgeeft kunnen zijn dat hij naar een bepaalde hoek in het doel kijkt of bijvoorbeeld de manier hoe hij zijn standbeen plaatst bij het schoppen van de bal. Domweg een hoek kiezen zal voor de keeper in ieder geval niet effectief zijn.

Na de strafschop

Je zou denken, de penalty is genomen, of hij nou raak was of niet, er is geen winst meer te behalen. Moll (2010) beweert anders, onder andere samen met Nederlandse penalty-expert Gert-Jan Pepping onderzocht hij of het gedrag wat je na het nemen van een penalty vertoond effect heeft op het uiteindelijk winnen van de penalty reeks. Het bleek dat als iemand liet zien dat hij erg blij is met het scoren van de penalty, dit een positief effect heeft op het scoren van de penalty’s die daarna in de reeks genomen wordt.

Van de spelers die niet juichen na het raken van een strafschop hoort 50% bij het winnende team en 50% bij het verliezende. Echter, van de spelers die een beetje juichen hoort 60% bij het winnende team en maar 40% bij het verliezende team. Bij de spelers die echt uitbundig juichen en laten zien dat ze blij zijn hoort wel 80% bij het winnende team. Maar helaas, niet veel spelers doen/durven dit omdat het bij een strafschop niet het meest getoonde gedrag is (vreemd eigenlijk aangezien je na reguliere doelpunten de meest uitbundige vieringen ziet). Door te laten zien dat je blij bent met je doelpunt kan je dus je winstkans van 50% (willekeurig) opkrikken naar 80% (sterk voordeel). Dit komt doordat het positieve gevoel van de succesvolle penaltynemer als het ware over slaat op zijn team, waardoor de volgende penalty beter benut wordt! Dus scoor je de strafschop, juich als nooit tevoren!

Wees niet bang, ook als je een strafschop gemist hebt is er nog winst te behalen voor het team. Als je hebt gemist, dan moet je laten merken dat je er ontzettend van baalt! Ook dit gedrag wordt door je teamgenoten waargenomen en zal er toe leiden dat ze beter gaan presteren.