Kunstgras - plastic in milieu en ongezond rubbergranulaat
Onder het mom van onderhoudsarm en veel bespeelbaar besluiten gemeenten en sportclubs tot het aanleggen van kunstgras voetbalvelden. De opmars van het kunstgrasveld begint midden jaren 90 van de 20ste eeuw. Deze velden verspreiden kunststof korreltjes en de residuen daarvan in het milieu. Enorme hoeveelheden microplastics en kwalijke stoffen komen in de bodem en in het water terecht. De plastic soep bestaat niet alleen uit plastic tasjes en plastic verpakkingsmaterialen, maar ook uit plastics die je nauwelijks kunt zien, zoals de microplastic uit kunststof voetbalvelden. De kunstvelden zijn een bron van kunststofkorrels die aan voetbalkleding blijft kleven en via de was in het water terechtkomen. Daarnaast voetballen kinderen en volwassen in stoffen die slecht zijn voor de gezondheid.
Kunstgras in plaats van gras - wat doet het?
Kunstgras in plaats van grasmat
Sportvelden bestonden voorheen uit grasmatten met pollen die je uit de mat kon schoppen en met zoden waar je op stuiterde als je een val maakte. Meer en meer worden die vervangen door kunstgras. Technologische ontwikkelingen maakten de opkomst van kunstgrasvelden mogelijk en het spul zelf werd steeds betaalbaarder. Er wordt in de 21ste eeuw volop op gevoetbald. Wat zijn de voordelen van kunstgras boven natuurlijk grasveld en wat de nadelen?
Voordelen
- kunstgras slijt minder snel dan echt gras;
- kunstgras is onderhoudsvriendelijk;
- kunstgras heeft weinig tot geen nadelige effecten voor sporten tijdens vorst;
- in kunstgras groeit minder mos en onkruid dan in echt gras;
- kunstgras blijft op kleur en laat geen dorre plekken zien;
- op kunstgras kun je altijd voetballen, het veld heeft geen rustperiode nodig zoals gewoon gras.
Nadelen
Kunstgras met rubbergranulaatkorrels heeft ook nadelen. Er verdwijnen enorme hoeveelheden korrels in het milieu. Een voorzichtige berekening leert dat er alleen al in Nederland jaarlijks één miljoen kilo kunststof korrel in het milieu verdwijnt (2015). Deze berekening gaat uit van 2000 kunstgrasvelden, het aantal kunstgrasvoetbalvelden dat Nederland eind 2016 heeft liggen. Een belangrijk nadeel van kunstgras ligt in de verwondingen die na valpartijen op kunstgras groter zijn dan op natuurlijk gras. Bovendien ervaren spelers het spel op kunstgras heel anders dan op natuurgras, maar dat kan een kwestie van wennen zijn. Een groter nadeel vormen de granulaatkorreltjes waarmee het gras behandeld moet worden.
De nadelen zijn:
- kunstgrasveld is duur in aanleg;
- slidings kunstgras kunnen brandwonden veroorzaken;
- er kan mos gaan groeien op de kunststofsprieten en dan is onderhoud nodig;
- de korrels moeten jaarlijks worden bijgevuld;
- in de rubbergranulaatkorrels zitten ongezonde stoffen;
- kunstgras brengt plastic in het milieu;
- (prof)voetballers vinden kunstgras minder fijn voetballen.
Infill korrels en autobanden
Kunstgrasvelden bestaan niet alleen uit kunststof sprieten die op grassprieten lijken. Het veld moet regelmatig worden bestrooid met korreltjes, het zogenaamde
infill, dat er voor zorgt dat de voetballers kunnen glijden.
Infill is te herkennen aan zwarte of gekleurde korrels tussen de sprieten. Die korreltjes verhuizen gaandeweg naar de omgeving. Het is rubbergranulaat dat gemaakt wordt van oude autobanden. Op die manier worden de banden hergebruikt, een verplichting volgens een Europese richtlijn. Diezelfde richtlijn verbiedt tevens het storten van autobanden. Door het te versnipperen en over kunstgrasvelden te strooien - er worden onder meer ook vloertegels van gemaakt - worden oude banden hergebruikt. Het rubber van autobanden is echter geen schoon materiaal. Er zitten diverse chemicaliën in waaronder nitrosamine.
Nitrosamine en PAK
Nitrosamine is een verbinding die in de maag en onder bepaalde omstandigheden kan ontstaan uit nitriet en eiwitten. Er komen verschillende organische verbindingen uit de korreltjes die van oude autobanden zijn gemaakt. Polycylische aromatische koolwaterstoffen (PAK’s), weekmakers en metalen zoals zink komen vrij uit het rubbergranulaat. En in geringe mate dus de nitrosaminen. PAK’s, nitrosaminen en sommige weekmakers zijn kankerverwekkend. Bij het kunstgras vindt in geringe mate uitdamping van deze chemische stoffen plaats. Daarnaast wordt het grondwater verontreinigd.
Rubbergranulaat en sliding
Het rubbergranulaat van oude autobanden wordt ingestrooid op kunstgrasvelden. Het veld krijgt daardoor dezelfde eigenschappen als een voetbalveld met graszoden. De bal moet immers niet veel sneller rollen dan op een gewoon grasveld en ook niet beduidend anders gaan stuiteren. Daar zorgt het granulaat voor. Bovendien kun je na instrooiing betere slidings maken op het kunstgras.
Topclub en amateur
Niet alleen topclubs spelen op een kunstgrasveld, ook amateurclubs geloven in een veld dat altijd groen is en nooit hoeft te rusten om zanderige plekken te voorkomen. Nederland heeft enkele duizenden kunststofvoetbalvelden liggen. In 2015 heeft al een kwart van het totaal aantal velden van bij de KNVB aangesloten clubs het gras verruild voor kunstgras.
Microplastics
De korrels moeten jaarlijks worden bijgevuld, want er verdwijnt korrelmateriaal. Een veld van 8 duizend vierkante meter (ongeveer de oppervlakte van een officieel voetbald, bij de KNVB is dat 69 x 105 meter) heeft jaarlijks bijvulling met 500 kilo kunststofkorrels nodig. Het spul sleept uit via de voetbalkleding van de voetballers. Het wordt in de kleedkamers en kantines bijeengeveegd en komt in de vuilnisbak terecht. Wat aan de kleren kleeft komt via de wasmachine en dan in het water. De kunststofvelden slijten ook. De korrels komen samen met de slijtage van de sprieten als microplastics in het milieu.
Nieuwe kunstgrassoorten
De producenten van kunstgras zitten intussen niet stil. Er worden matten ontwikkeld met polletjes, waarbij instrooien van korreltjes niet meer nodig is. Nadeel van deze velden is dat ze duurder zijn dan de velden waar wel jaarlijks een korrelstrooisessie nodig is.
[HMilieuverontreiniging[/H]
Uit oud rubbergranulaat lekt meer verontreiniging weg dan uit modernere varianten. De zink-emissie kan het oppervlaktewater en grondwater te zwaar belasten. Zon veroorzaakt veroudering van de kunststofgrasmat en daardoor blijft zink-uitloging continu doorgaan. Dat komt in de onderlaag terecht, zodat bij vervanging van het veld, na 10 tot 15 jaar, ook de onderlaag van lava en zand vervangen moet worden en moet worden opgeslagen.
Echt gras is levendig
Levendig gras is voor velen juist een reden om niet voor kunstgras te kiezen. Echt gras is niet kunstmatig groen maar natuurlijk groen. In echt gras zitten insecten en er komen vogels en andere dieren op af. Een tuin of voetbalveld van kunstgras is simpelweg een veld van vele vierkante meters plastic. Tegen al dat plastic strijdt de Plastic Soup Foundation en de
Plastic Soup Surfer.
Voetbal is oorlog
Het spreekwoord zegt: Voetbal is oorlog. De strijd wordt niet alleen op het veld gespeeld, maar ook om de grasmat: wordt het een plastic grasmat of toch gewoon gras?
Gevaar voor gezondheid?
Stuart Shalat is een van de wetenschappers die waarschuwt voor de gezondheidsrisico's. De epidemoloog doceert aan de Harvard T.H. Chan School voor de volksgezondheid in Boston. Het rubbergranulaat vergruist na verloop van tijd, zegt hij, en dan komt er stof vrij dat door de spelers op het veld wordt ingedemd. Dat stof dringt tot diep in de longen door en zet zich daar vast. Ook de grotere korrels kunnen in de luchtwegen komen en in die korrels zit dan weer het giftige lood en zink. Boven velden ontwikkelt zich een stofwolk met onzichtbare stofdeeltjes, waar de kinderen en voetballers in spelen. Het stof hecht zich aan de kleding, waardoor de speler het stof inademt zolang hij die kleding draagt. Hoe komen de voetballers met het spul in aanraking? Dat kan
- via de huid;
- via inslikken van rubberkorrels;
- via inademing van vluchtige stoffen in de lucht boven het kunstgrasveld.
RIVM-onderzoek
In 2016 wordt er door diverse geledingen onderzoek gedaan naar de gezondheidsaspecten voor voetballers die spelen op rubbergranulaat. Ondermeer de bandenbranchevereniging VACO doet onderzoek en het RIVM buigt zich over de zaak. Het blijkt dat er in bijna alle velden, die zijn ingestrooid met rubbergranulaat, kankerverwekkende stoffen zitten, met een concentratie die hoger is dan in consumentenproducten mag zitten. In november 2016 is er echter nog geen gezondheidsnorm vastgesteld voor voetbalvelden met gemalen autobanden. Het RIVM rondde het onderzoek in december 2016 af en kwam tot de conclusie dat er veilig kan worden gesport op kunstgrasvelden met rubbergranulaat.
Het RIVM onderzocht honderd velden in Nederland en deed laboratoriumproeven. Komen er stoffen vrij uit de korrels die gevaarlijk zijn voor de sporters? Dat was de belangrijkste vraag. Volgens het RIVM-onderzoek zijn de risico's verwaarloosbaar. RIVM vond wel gevaarlijke stoffen (polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK’s), metalen, ftalaten (weekmakers) en bisfenol A (BPA)), maar dan in zeer kleine hoeveelheden en min of meer opgesloten in het granulaat. Het RIVM concludeert dat met de huidige gegevens een relatie tussen rubbergranulaat met leukemie en lymfeklierkanker niet te leggen valt. Wat de RIVM betreft kan er rustig worden gespeeld op kunstgras met rubbergranulaat.
Wetenschappers kritisch
Wetenschappers zijn kritisch over het RIVM-rapport en het RIVM-onderzoek. Er zijn proeven met dieren gedaan vanaf de puberteit tot het einde van hun leven, terwijl blootstelling aan PAK’s juist in de kindfase de kans op tumoren in het latere leven aanzienlijk verhoogt. Met die heel jonge dieren zijn geen proeven gedaan, zodat de RIVM daar geen gegevens over heeft verzameld. Ook maakt het RIVM-onderzoek niet duidelijk wat het opteleffect is van verschillende schadelijke stoffen in het rubber. Daarbij komen er bij wrijving, bij het maken van een sliding bijvoorbeeld, meer stoffen uit het rubber vrij. Wat er gebeurt bij schaafwonden wordt ook niet duidelijk uit het RIVM-onderzoek. Bij een beschadigde huid hebben schadelijke stoffen meer kans om het lichaam binnen te dringen. Wetenschappers pleiten daarom voor een ruime veiligheidsmarge en het prevaleren van het voorzorgsbeginsel.
Zorgen om gezondheid
De zorgen om het gif in rubberkorrels houden in 2017 aan. De bezwaren richten zich op de gezondheidsrisico's die vooral kinderen lopen die op de kunstgrasvelden met rubbergranulaat spelen en op het gevaar voor het milieu. Er zijn zorgen om de effecten van het granulaat op de de voedselketen en de invloed op het ecosysteem.
Kom Van Dat Gras Af
In maart 2018 stelt een nieuw Amerikaanse onderzoek vast dat er geen verband bestaat tussen kanker en kunstgraskorrels. Nederlandse ouders die zich hebben verenigd in de stichting 'Kom Van Dat Gras Af' zijn er niet gerust op. De weerstand richt zich op de versneden rubberbanden waarin de PAK's voorkomen. Deskundigen plaatsen ook na dit onderzoek nog kanttekeningen bij het gebruik van de rubberkorrels op voetbalvelden.
Topclubs
De Nederlandse topclubs Ajax, PSV en Feyenoord willen af van kunstgras. Ze dienden in oktober 2018 een voorstel in bij de KNVB dat pleit voor een verbod op kunstgras in de Eredivisie. Op het hoogste voetbalniveau is dan al een tijdje een discussie gaande, al gaat die niet zo zeer over de al dan niet giftigheid van de rubber korrels of over microplastics. De kleinere clubs zijn juist blij met het kunstgras; een natuurgrasmat is voor hen in onderhoud te duur.
De topclubs vrezen de blessures die spelers op kunstgras oplopen. PEC Zwolle stapt over op een hybridemat, die voor 90 procent uit natuurgras bestaat. Behalve PEC spelen in seizoen 2018 - 2019 Heracles Almelo, Excelsior, VVV-Venlo, ADO Den Haag en FC Emmen in de Eredivisie nog op kunstgras. In de Keuken Kampioen Divisie spelen elf clubs op kunstgras. Almere City en FC Dordrecht stapten in de zomer van 2018 af van het kunstgrasveld.
Kunstgras uit Eredivisie
Vanaf het seizoen 2020 wordt er in de Eredivisie niet meer op kunstgras gevoetbald. Dat wordt in juni 2018 besloten door de voetbalbonzen. Alle topclubs moeten voor dat seizoen het kunstgras verwijderen en zoden uitrollen.
Lees verder