Sportjournalistiek: geschiedenis

Tot aan het einde van de 19e eeuw besteedde de toen bestaande media weinig tot geen aandacht aan sport. Sport werd in die tijd meer gezien als folklore dan als lichamelijke en geestelijke inspanning. Een artikel over de geschiedenis van de sportjournalistiek. 'De sportbeoefening in Nederland was zo'n honderd jaar geleden compleet anders dan nu. Toen waren het vooral mensen uit de allerhoogste sociale klassen die tijd en geld genoeg hadden om zich bezig te houden met een economische zinloze bezigheid als voetbal, cricket of roeien. Voor diegene die het maatschappelijk wat minder hadden getroffen was sport iets uit een andere wereld. In hun wereld moest er hard gewerkt worden door iedereen uit het gezin, om de dagelijkse nood te weerstaan,' zo schrijft Natalie Nuiten in haar scirptie Sportjournalistiek (Fontys Hogeschool voor Journalistiek, 2001)

Ontstaan sportjournalisten

De kranten hielden zich totaal niet bezig met sport, maar juist vooral met politiek. Hierdoor bestond het beroep van sportjournalist aan het einde van de negentiende eeuw nog niet. 'Pas geleidelijk met de groeiende hoeveelheid berichten over sport, meegroeiend met het aantal sportbeoefenaars, onstonden echte sportjournalisten. Dat waren in de eerste plaats zelf actieve sportmensen, want alleen die kenden de sportwereld voldoende om er over te kunnen schrijven.'

Elitair karakter

De sportjournalistiek kende in de beginjaren van haar bestaan een aantal problemen. Ten eerste had sport een elitair karakter en ten tweede was er een slechte organisatie omtrent sport. De eerste nationale sportbonden werden dan wel aan het begin van de twintigste eeuw opgericht, maar ondanks deze organisaties bleef er onduidelijkheid over bijvoorbeeld de spelregels binnen een bepaalde sport. Veel spelregels waren namelijk nog niet algemeen geaccepteerd.

Volgens Nuiten ontstond er een wisselwerking tussen drie componenten: toenemende sportbeoefening, grotere kennis en betere organisatie en aandacht voor sport in de pers. 'Massamedia en sport hebben elkaar omhoog gebracht. De onderlinge wisselwerking is ook nooit meer echt veranderd. Sport heeft media nodig om bekendheid te vinden voor hun teams en tegenwoordig ook voor hun sponsors. De media kunnen echter niet zonder sport, omdat het één van de meest gelezen en gewilde onderwerpen is.'

Probleem actualiteit en fatsoen

Een ander probleem waar de sportjournalistiek mee te maken had was actualiteit. Het was in die tijd moeilijk om te communiceren over langere afstand. Wat ook van grote invloed was op de weinig aandacht die de sport in ons land kreeg was het ontbreken van opzienbarende prestaties van de Nederlandse sporters. En veel mensen zagen sport nog lange tijd als iets in strijd met het goede fatsoen. Nuiten: 'Atleten schreven zich bijvoorbeeld onder een andere naam in voor een wedstrijd, omdat ze bang waren problemen te krijgen.'

Al met al allerlei redenen waardoor het lang duurde voordat de sportjournalistiek echt op gang kwam. En hoewel de kranten aan het einde van de negentiende eeuw nog bijna geen aandacht besteedden aan sport, waren er op kleine schaal al wel sporttijdschriften. Deze tijdschriften werden uitgegeven door dezelfde elites die ook sport beoefenden en waren ook alleen betaalbaar voor hen.

Simpel wedstrijdverslag

De vorm waarin sportverslagen toendertijd werden geschreven is heel erg anders dan nu. Nuiten: 'Een verslag van een sportgebeurtenis werd gewoonlijk begeleid met een voorbeschouwing en een korte nabeschouwing over hoe de verschillende sporters gepresteerd hadden. Een ander element in de toenmalige sportjournalistiek, de gesprekken met wedstrijdofficials, vormden de polemieken tussen de verschillende sportjournalisten. Maar al deze elementen waren de franje rondom het eigenlijke gebeuren: de wedstrijd.

Tot pakweg het midden van de jaren zestig werd de journalistieke benadering van een sportwedstrijd gekenmerkt door een getrouwe, chronologische weergave van de gebeurtenissen. Het simpele wedstrijdverslag dus, een ambacht dat tal van clichés heeft opgeleverd; doelmannen visten, de verdediger was een rots in de branding of het welbekende pingelen, waren bekende voorbeelden uit de voetballerij. De lezers hadden zelf niets meegekregen van een wedstrijd en vertrouwden volledig op de journalist die er wel bij was geweest.'

Vertrouwen in journalist

Tot de jaren zestig kon de lezer zijn informatie over een wedstrijd alleen via de krant verkrijgen en daarbij moest hij wel vertrouwen op de journalist. Maar door de opmars van de audiovisuele media in de jaren zestig, kwam er een revolutie in de sportjournalistiek. Toen de radio de directe nieuwsvoorziening over sportgebeurtenissen overnam, veranderden de inhoud en toon van krantenverslagen. Door de radio en de televisie waren de sportuitslagen immers al bekend bij de geïnteresseerden, dus de krant moest wel wat anders verslaggeven.

Nieuwe benadering

In het midden van de jaren zestig kwam er een nieuwe benadering, die begon bij de sportredactie van De Tijd. Nuiten: 'De toenmalige sportjournalistiek kwam tot die tijd niet verder dan een signaleren zonder meer. De wat hooghartige houding van de kille beoordelaar domineerde. Juist omdat de feiten over de grote sportgebeurtenissen vaak al via andere media tot het publiek waren doorgedrongen, moest de schrijvende sportpers zich echter primair richten op de achtergronden. Het nieuwsfeit bleef centraal, maar het begon al ver voor de wedstrijd en liep na afloop door.

Dat eiste van de journalist een grotere mate van specialisatie. Kernpunt in deze nieuwe aanpak werd de quote. Prestaties werden in een kritisch perspectief geplaatst, de stem van de sportman klonk. Dat heeft nog wel enige tijd in beslag genomen, want de quote was natuurlijk niet heilig en sportmensen zijn ook geneigd uitsluitend hun -maar niet de enige- waarheid te verkondigen.' Dit heeft geleid tot het sportverhaal wat we nu kennen: de mix van verslag, visie en de verbaal aanwezige coach en sporter.