Tai chi en zwaardvechten

Tai chi chuan is door de eeuwen heen uitgegroeid tot een van de meest verfijnde uitingen van de Chinese cultuur. Tai chi houdt het midden tussen danskunst en gevechtskunst en is ontstaan uit het Shaolin-boksen en gebaseerd op de filosofie van yin en yang conform het tweeduizend jaar oude klassieke werk I Tjing, ofwel het 'Boek der veranderingen'. In het Westen is de ongewapende solovorm van tai chi het meest bekend. De gewapende stijlen van tai chi chuan zijn in dat opzicht wat ondergesneeuwd, zoals het sublieme tai chi-zwaard. De sabel en het tweesnijdende zwaard (jian) zijn enkele korte wapens die een belangrijke groep vormen in de beoefening van de gewapende tai chi chuan. De beheersing van het zwaard wordt in veel tai chi-kringen beschouwd als de kroon op de beoefening van tai chi.

Inhoud

• Tai chi – de verschillende stijlen
• Chen, Yang, Wu en Sun
• Het Chinese zwaard
• Het zwaard in tai chi
• Dertien tai chi-zwaard
• Belangrijke basisregels
• Zelfverdediging
• Het doel van tai chi-zwaard

Tai chi – de verschillende stijlen

Volgens een theorie is tai chi, ook wel schaduwboksen genoemd, ontstaan uit het vroegere Shaolin chuan (kung fu). Oorspronkelijk was ook tai chi een vechtkunst en conditietraining voor boeddhistische en taoïstische monniken om aanvallen op hun kloosters af te weren. Mettertijd groeide tai chi uit tot een seculiere bewegingsleer, gericht op de gezondheid, de verbetering van het fysieke welzijn en de spirituele groei.

Spirituele oefening
In brede zin werd tai chi een manier om de ontwikkeling van lichaam en geest te bevorderen. Tai chi wordt ook wel 'bewegende meditatie' genoemd en is in zijn ultieme vorm een spirituele oefening die zowel in China als in het Westen zeer populair is bij jong en oud.

Chen, Yang, Wu en Sun

Door de eeuwen heen zijn er achtereenvolgens vier belangrijke stijlen ontstaan: de Chen-, Yang-, Wu- en Sun-stijl. De oudste vorm, de Chen-stijl, heeft nog de meeste kenmerken van Shaolin chuan weten te behouden. De oorsprong van deze gevechtskunst ligt in de ongewapende stijl. De gewapende tai chi heeft een minder belangrijke plek in de beoefening van tai chi chuan gekregen, zeker in het Westen. Het doorlopen van de ongewapende solo-oefening, die in alle stijlen veel varianten kent, duurt vijf minuten tot bijna drie kwartier, afhankelijk van de stijl die men beoefent.

Tai chi-zwaard

De beoefening van tai chi kent twee categorieën: de ongewapende en gewapende stijlen. Al in de Han-dynastie (206 v.C. - 220 n.C.) was er veel documentatie over de wapens die in China gebruikt werden. Over het zwaard in de Chinese martiale kunst zijn veel werken behouden gebleven. In de daaropvolgende Tang-dynastie (616-907) schreef de beroemde Chinese dichter Li Po (701-762) vele lofzangen op het zwaard en de kunstzinnige hantering ervan. Een van die lofdichten was een ode aan dame Kung Sun:

Haar wentelende, draaiende zwaard is als een bliksemschicht in de weerkaatsing van de zon, telkens opnieuw,
als flitsende vallende zonnen.
Ze beweegt met de kracht en de macht van een span draken,
opgehitst door hemelse goden.
Als vreselijke donderslagen in een oorverdovend onweer slaat ze toe.

Het Chinese zwaard

In vervlogen tijden is het zwaard altijd het belangrijkste Chinese wapen geweest, verbonden aan en sterk geassocieerd met machtige Chinese dynastieën. Zelfs het meesterschap van de Japanse zwaardsmeden uit latere tijden was gebaseerd op de Chinese grootmeesters die sublieme zwaarden vervaardigden. De toepassingen of het gebruik ervan bepaalden de vorm en makelij van de verschillende soorten Chinese zwaarden, aangepast aan de diverse martiale methoden.

Tai chi

Bij het oefenen in tai chi-zwaard is de beweging vanuit het middel van groot belang, terwijl de rug en de nek recht blijven opdat de chi vrijelijk vanuit de navelstreek door het lichaam kan stromen. Chi is kort gezegd de Chinese equivalent van prana in de Indiase yoga (vitale of geestelijke energie; levenskracht). Souplesse en het in acht nemen van de tai chi principes zijn veel belangrijker dan het uitoefenen van kracht, waar de meeste andere oosterse martiale scholen de nadruk op leggen.

Het zwaard in tai chi

Het tai chi-zwaard heet in het Chinees jian. Het is een recht, smal en tweesnijdend zwaard. Hoewel er veel soorten tai chi-zwaarden in omloop zijn, variëren de meest courante zwaarden qua lengte van 40 tot 80 centimeter (gemiddeld ca. 70 cm) met een gewicht van nog geen kilo. Welk zwaard een leerling krijgt, is sterk afhankelijk van de voorkeur van de tai chi-meester die uitmunt in een bepaalde stijl.

Dertien tai chi-zwaard

Een bekende vorm van het tai chi-zwaardvechten is de zogenaamde 'Dertien tai-chi-zwaard' bestaande uit dertien tactieken, verweven in de solo-oefening. Het betreft een van de meest traditionele methoden/stijlen in tai chi-zwaard met in totaal 130 houdingen en bewegingen. Deze vorm van tai chi-zwaard is onder andere populair gemaakt dankzij Sin Man Ho van het Man Ho Gymnasium.

De 13 tactieken

• Opwaartse steek.
• Hakken.
• Splitten.
• Van rechts naar links bewegen en daarna naar beneden (en vice versa).
• Omhoog steken en duwen.
• Het zwaard evenwijdig houden (bescherming).
• Heen en weer zwaaien.
• Vooruit springen.
• Horizontaal afweren.
• Verticaal afweren.
• Pareren.
• Gestrekte arm.
• Gestrekte cirkelvormige bewegingen.

Belangrijke basisregels

Elke tai chi-vorm, zoals de Chen- en Yang-stijl, kent in principe ook een zwaardvorm. Zoals in de solo-oefening is het bij tai chi-zwaard belangrijk enkele grondregels in acht te nemen. Het is bijvoorbeeld cruciaal dat u ontspannen beweegt vanuit het middel. Zorg er ook voor dat u de houdingen nauwkeurig uitvoert en dat de kracht vanuit het bovenlichaam naar de benen en armen stroomt. Ontspannen ademen met behulp van de buikademhaling is eveneens van belang. Voorkom snel en kort ademen. Adem in en uit in harmonie met de bewegingen. Alle bewegingen van tai chi-zwaard beginnen vanuit het middel, echte kracht schuilt dan ook in de soepelheid van de taille. Daaraan ontlenen alle bewegingen in tai chi-zwaard hun snelheid en macht.

Cirkelvorming

In wezen is ook elke beweging in tai chi-zwaard rond of in elk geval cirkelvormig van aard. Net zo belangrijk is de lichtheid van al uw bewegingen, vergelijkbaar met een oude houten vloer die kraakt als u er overheen loopt, maar die stil blijft als u er tai chi-zwaard of de gewone tai chi-solovorm op oefent. Voer alle bewegingen en houdingen langzaam uit. Oefen geduldig, heb vertrouwen en u zult uiteindelijk beseffen dat tai chi-zwaard de kroon op de beoefening van tai chi als geheel is. Begin pas met tai chi-zwaard als u een van de ongewapende solovormen (handvorm) van tai chi uitstekend beheerst. De dagelijkse ongewapende solo-oefening in de Chen-, Yang-, Wu- of Sun-stijl vormt immers de basis van het tai chi-zwaardvechten.

Zelfverdediging

Een kernwet in tai chi behelst de in principe cirkelvormige bewegingen. Indien een aanval vanuit een rechte lijn 'binnenkomt', mag u als tai-chi-beoefenaar die aanval nooit beantwoorden met een rechtlijnige kracht. In dat geval zal de sterkste winnen, en wellicht bent u dat niet. Beantwoord een rechte, inkomende aanval altijd met een cirkelvormige tegenkracht. Door de ronde beweging wordt de inkomende energie omgebogen, in combinatie met opzij stappen (leegte creëren voor de tegenstander) zodat de kracht, lengte en het gewicht van de tegenstander er niet meer toe doen.

Evenwicht

Nadat u de aanval hebt geneutraliseerd, geeft u de inkomende kracht een zetje mee. Daardoor raakt uw tegenstander uit zijn evenwicht. Indien hij zijn aanval noodgedwongen corrigeert en de voorwaartse beweging dus stopt, heffen deze krachten elkaar op en is een zetje in achterwaartse of voorwaartse richting voldoende om de tegenstander ten val te brengen. Tai chi-zwaard wordt alleen als solo-oefening geleerd. De zelfverdedigingstactieken van het zwaardvechten, vergelijkbaar met push hands in de ongewapende solovorm, zijn een kunst op zich en vereisen de begeleiding van een ervaren tai chi-leraar.

Het doel van tai chi-zwaard

Zoals in de ongewapende stijlen de chi door de hand stroomt, zo moet de zwaardvechter leren om de chi naar het puntje van het zwaard te leiden. Tai chi-zwaard is een logisch vervolg op de ongewapende solovorm, die dus eerst beheerst dient te worden. Veel tai chi-meesters zeggen dat er een half leven voor nodig is om de chi door het zwaard te leiden en er als het ware uw hand van te maken. In oude tai chi-geschriften wordt dat fraai verwoord met de volgende tekst:

‘Tai chi beheersen wil zeggen honderd dagen de handvorm oefenen, duizend dagen de speer en tienduizend dagen het zwaard.’

Lees verder

• Tai chi voor een gezond leven
• Tai chi en adembeheersing
• De oorsprong van tai chi chuan – Shaolin chuan (kung fu)
• De oorsprong van tai chi chuan – Chen-stijl
• Tai chi en meditatie