De clownerie van de Harlem Globetrotters

Basketbal is ook show. Geen enkel team begrijpt dat beter dan de Harlem Globetrotters. Bijna 90 jaar lang al degraderen ze de meeste tegenstanders tot beginnelingen. Het ziet er grappig uit, maar tegelijkertijd bestaan de Harlem Globetrotters uitsluitend uit topbasketballers. Een kleine geschiedenis van een wereldberoemde circusact.

Oprichting 1926

Het basketbalteam de Harlem Globetrotters werd in 1926 in Chicago opgericht, toen nog onder de naam Savoy Big Five. Het uit Afro-Amerikanen (de NBA was toen nog volledig blank) bestaande team speelde zijn wedstrijden in de beginjaren puur om te winnen. Dat lukte vanaf 1930 steeds beter, met name door de kwaliteiten van de lange Inman Jackson (de eerste grapjas van het team) en Al Pullins.

Theater

Trucjes en een beetje theater slopen er langzaam in. De belangrijkste reden daarvoor was dat het team slechts uit vijf spelers bestond (geen reserves) en ze vrijwel dagelijks in telkens nieuwe steden en stadjes een wedstrijd moesten speelden. Bij een grote voorsprong gaven de Globetrotters er dan weleens de voorkeur aan om niet vol door te stomen, maar vooral de tegenstander van het kastje naar de muur te sturen.

Beste periode

Met de goede prestaties en de groeiende bekendheid, werd het voor donkere sterspelers steeds aantrekkelijker om zich bij de Harlem Globetrotters aan te sluiten. Na de Tweede Wereldoorlog ontstond het beste team dat de Globetrotters ooit hadden, met onder andere de met een enorme sprongkracht gezegende Reece Tatum en dribbelkoning Marques Haynes.
Sportief hoogtepunt waren twee wedstrijden tegen de Minneapolis Lakers. Dit blanke topteam verloor in 1948 (61-59) en 1949 (49-45) twee keer van de Harlem Globetrotters.

Toelaten tot NBA

Deze overwinningen betekenden gek genoeg min of meer het einde van de Harlem Globetrotters als serieus basketbalteam. Mede door de sterkte van de Globetrotters werd de roep om zwarte spelers toe te laten in de NBA steeds luider. Toestemming kwam uiteindelijk vanaf 1950, Globetrotter Nat Clifton was een van de eersten. De beste donkere spelers gingen vanaf dat moment meestal niet meer naar de Harlem Globetrotters.

Circusact

Zo transformeerden de Globetrotters in een circus-act die demonstratiewedstrijden speelde. Ze namen hun vaste tegenstander mee op reis en wonnen hun wedstrijden grappend en grollend. Let wel, nog steeds waren het bijzonder getalenteerde spelers. Zelfs Wilt Chamberlain, nog steeds gerekend tot de beste vijf basketballers aller tijden, speelde een jaar (1958-59) voor het team. Hij mocht namelijk niet debuteren in de NBA vanwege slechte studieprestaties. Vanaf 1959-60 brak Chamberlain alle puntenrecord waar de NBA statistieken van bijhield.

In de Sovjet-Unie

De Harlem Globetrotters deden hun naam steeds meer eer aan. Vliegtuig in, vliegtuig uit gaven ze demonstraties over de hele wereld. Beroemd is het bezoek aan Nederland in 1958, waar ze in Scheveningen op een buitenveldje hun tegenstander doldraaiden. En jaar later was de belangstelling nog groter toen ze – midden in de Koude Oorlog – negen wedstrijden in de Sovjet-Unie speelden (en wonnen). Ze hadden er zelfs een persoonlijke ontmoeting met de Russische leider Nikita Chroetsjov.

Dom of juist superieur

Wel vaker is er ook kritiek geweest op deze virtuoze basketballers. Zeker in de roerige jaren zestig, waarin de burgerrechtenbeweging opkwam. Vooral het clowneske gedrag ligt dan onder vuur, omdat het zwarte ras hiermee het etiket ‘dom’ zou krijgen opgeplakt. Ook uitbuiting werd genoemd, omdat de spelers zwart waren, maar eigenaar Abe Saperstein blank. Dominee Jesse Jackson, tegenwoordig erelid van de Globetrotters - net als bijvoorbeeld Nelson Mandela, Whoopi Goldberg en Henry Kissinger - pareerde deze kritiek met een kwinkslag: “Je kunt de Harlem Globetrotters niet als dom afschilderen. Het tegenovergestelde is waar, ze winnen immers al hun wedstrijden. Feitelijk tonen ze aan dat ze superieur zijn.”

In Nederland

De Harlem Globetrotters hebben in hun bestaan al meer dan 22.000 (demonstratie)wedstrijden gespeeld, in meer dan 120 landen. Regelmatig komen ze ook naar Nederland, zoals onlangs nog op 4 april (Den Bosch) en 5 april (Amsterdam) 2013.

Feitjes

• De Harlem Globetrotters waren van 1970 tot 1973 een Hanna & Barbera-tekenfilmserie
• De Globetrotters spelen in een op de Amerikaanse vlag lijkend tenue
• 'Sweet Georgia Brown' is het lijflied van het team
• Negen vrouwen hebben ooit deel uitgemaakt van de Harlem Globetrotters
• Meadowlark Lemon speelde in 24 jaar bijna 10.000 wedstrijden voor de Globetrotters