Wereldkampioenschap Rugby 1995: Overwinning op apartheid

In 1995 wordt het 3e wereldkampioenschap rugby gehouden in Zuid Afrika. De "springbokken', zoals de bijnaam van het nationale rugbyteam luidt, deden voor de eerste keer in de geschiedenis mee. Het bleek uiteindelijk een bijzondere strijd tegen apartheid te worden.

Boyvot

Zuid Afrika mocht in 1995 het wereldkampioenschap rugby organiseren. De eerste twee versies van dit toernooi (het eerste toernooi werd gehouden in 1987) moet de ploeg aan zijn neus voorbij laten gaan. Niet omdat de 'bokkies' zich niet kwalificeren, maar omdat de economische en sportieve boycot nog van kracht is.

Vanaf 1948 is in Zuid Afrika (en het huidige Namibië) een systeem van rassensegregatie van toepassing, dat bekend staat als apartheid. In basis betekent dit, dat er op basis van een groot aantal wetten duidelijk onderscheid wordt gemaakt tussen de zwarte en blanke bevolking van het land. De apartheid plaatst Zuid Afrika in een politiek, economisch en sportief isolement.

In 1992 komen de onderhandelingen over het beëindigen van het isolement van Zuid Afrika op gang. De toenmalige president De Klerk wil, onder druk van zijn achterban, echter mondjesmaat toegeven. Pas als in 1994 de eerste niet raciale verkiezingen worden gehouden en Mandela De Klerk opvolgd als president, komt een einde aan dit isolement. Voor het eerst sinds jaren waren Zuid Afrikaanse sporters te zien op internationale sportevenementen.

Sport als klassescheding

Al in 1993 heeft Zuid Afrika bij de Internationale Rugbybond (IRB) aangeboden als gastheer op te treden voor het te organiseren WK. De IRB twijfelt, maar gaat uiteindelijk overstag. In Zuid Afrika is ook in sport een duidelijk onderscheid tussen de verschillende bevolkingsgroepen. Voetbal is voor de (overwegend) arme zwarte bevolking. De blanken spelen cricket en rugby.

Mandela ziet het toernooi als de mogelijkheid tot "Nationbuilding". Hij probeert met man en macht zwart en blank achter de Springbokken te krijgen. Bijzonder lastig, aangezien het toenmalige Zuid Afrikaanse team uit louter blanken bestaat.

Nationale identiteit

Met het aanstellen van Mandela als president ondergaat Zuid Afrika een ware metamorfose. De oude "blanke" vlag (oranje-wit-blauw) wordt vervangen en rond het volkslied ontstaat een discussie. Voor de blanke bevolking geldt "Die stem van Suid Afrika" als volkslied. De zwarte bevolking beschouwt "Nkosi sikelel" als volkslied. Morné du Plessis (de manager van het rugbyteam) komt met het gewaagde idee de beide liederen achter elkaar te laten zingen. Hierdoor laat het rugbyteam zien het gehele land te vertegenwoordigen.

Van underdog tot wereldkampioen

voorafgaand aan het toernooi spreekt Mandela de rugbyers toe. In deze toespraak verteld hij dat zij de mogelijkheid hebben Zuid Afrika te dienen en het volk te vereniging. Nogal een gok. Op het moment dat het toernooi van start gaat is een compleet falen van de rugbyers met de daarbij behorende hoon waarschijnlijker. Het jarenlang durende isolement heeft ervoor gezorgd dat niet duidelijk is hoe sterk dit team is.

Op 25 mei opent Zud Afrika het toernooi tegen de regerend wereldkampioen Australië. Tot ieders verrassing worden de "Wallabies" met 27-18 verslagen. Ook de andere poulewedstrijden tegen Canada en Roemenië worden gewonnen, In de kwartfinale wordt Samoa simpel aan de kant geschoven, waardoor de Springbokken in de halve finale tegen Frankrijk uitkomen.

In de loop van het toernooi begint het hele volk langzaam aan achter het team te staan. Mede versterkt door de aan zwarte kinderen gegeven rugbytraining door de leden van het nationale team.

Op 17 juni in Kings Park wordt de halve finale gespeeld. In Zuid Afrika ligt het openbare leven stil. Zwart en blank zit aan de TV gekluisterd als de Springbokken het opnemen tegen de favoriete "Les Blues". In het kletsnatte stadion ontspant zich een ware titanenstrijd. De technisch superieure Fransen verliezen uiteindelijk de strijd van de Zuid Afrikanen met 19-15. Zuid Afrika is in extase. De springbokken hebben de finale gehaald.

Overwinning op apartheid

Op 24 juni is de finale in Ellispark (thuisbasis van de meest fanatieke Afrikaners). Tegenstander de All-Blacks (Nieuw Zeeland) heeft eerder op indrukwekkende wijze Engeland de weg naar de finale versperd (45-29) en zijn huizenhoog favoriet voor de eindzege.
In het stadion werd het zwarte voetballied "Shosholoza" gezongen door het overwegend blanke publiek, een jumbojet van South African Airways vliegt gevaarlijk laag over met de tekst "Go Bokke", geschreven op de buik van het toestel.

Kort voor de wedstrijd komt Mandela het veld op om alle spelers de hand te schudden. De president draagt hierbij het groen-goudgele tenue van de Springbokken om aan te geven dat hij volledig achter het team staat. Het shirt heeft nummer 6 van aanvoerder Pienaar. Na een verbaasde stilte begint het publiek echter luidkeels 'Nelson Nelson' te scanderen.

Heel Zuid Afrika bekijkt de wedstrijd, die uitloopt op een ware uitputtingsslag, en bij een stand van 9-9 wordt er verlengd.
Lang blijft het 12-12, maar dankzij een sensationele dropkick van Joe Stransky wint Zuid Afrika met 15-12.

Mandela reikt de beker uit aan aanvoerder Pienaar. Die deze daarna luid juichend toont aan alle Zuid Afrikanen. Een overwinning op apartheid.

Verfilming

De overwinning op de apartheid is door regisseur Clint Eastwood verfilmt. In de film "Invictus". Morgan Freeman (Mandela) en Matt Damon (Pienaar) spelen hierin de hoofdrollen.