De Ideale Prestatietoestand en flow in sport

Er zijn verschillende manieren om uit te zoeken welke psychologische kenmerken de basis vormen van succesvolle sportprestaties. Hierbij kunnen we de vraag stellen wat sporters voelden en ervoeren op het moment van hun topprestaties. Welke mentale factoren zijn volgens hen essentieel voor het leveren van piekprestaties. Hierbij wordt de Ideale Prestatietoestand ofwel Ideal Performance State, IPS, aangeduid.

IPS

IPS is de mentale toestand die de sporter in staat stelt zijn allerbeste prestatie te leveren. Vaak vergeleken met Flow maar dat is eerder iets uitzonderlijk, vluchtig en moeilijk op te roepen. Bij IPS gaat het om de mate van lichamelijke spanning in eigen hand te hebben, een sterk gevoel van controle hebben over zichzelf en over de situatie. Er is een hoge mate van zelfvertrouwen aanwezig en gevoelens van angst ontbreken. De sporter heeft een hoge mate van betrokkenheid en motivatie. Het ervaren van plezier heerst en de positieve gedachten zorgen voor bezig zijn in het heden. De taken worden automatisch uitgevoerd en er is eenheid met de omgeving als zijnde het bewustzijn van lichaam en omgeving.

De omhaal van Pele en flow-toestand

Het bereiken van een flow-toestand is omgekeerd evenredig met de moeite die een sporter investeert om in de flow te geraken. Het zichzelf richten op andere zaken dan op het willen ervaren van de flow, lijkt dan de enige goede optie om in de flow te kunnen komen. En om in de flow te komen moet er een balans zijn tussen uitdaging en vaardigheid. Hierbij is van belang de mate hoe men zijn eigen vaardigheden inschat in verhouding tot de relevante uitdaging. Het bewustzijn moet één zijn met de bewegingen die de atleet maakt als zijnde een samensmelting van actie en bewustzijn. De omhaal van Pele.
Wanneer dat plaatsvindt, voelt de persoon zich volledig één met zijn of haar omgeving. Doelen sturen de actie en zorgen voor de focus. Om flow te bereiken moet men van te voren duidelijk voor een doel kiezen, zodat de atleet precies weet wat hij/zij moet doen. Er moet een duidelijke feedback zijn en het weten hoe het ervoor staat en of alles goed gaat is noodzakelijke info. Wanneer de doelen duidelijk zijn, de feedback onmiddellijk gegeven en de kwaliteiten op de proef gesteld, is de concentratie nodig op de taak.

De focus en de autelische ervaring

De aandacht is nodig, de focus. Als dat verslapt kan de atleet volledig uit de flow ervaring vallen. Het gevoel van controle bevrijdt de atleet van de angst voor mislukking en schept het gevoel dat hem in staat stelt de uitdaging aan te gaan. Het gevoel alsof je alles kan. Terwijl men in deze flow is, lijkt de interesse voor de eigen ik te verdwijnen. Er is geen aandacht voor dagelijkse zorgen. Het verlies van zelf besef is een machtige eigenschap. Doorgaans is men zich vaak ook noodgedwongen erg bewust van de tijd. Flow heeft de macht de sporter te bevrijden van de tijdsdruk. De tijd wordt korter in de flow ervaring. Uren gaan voorbij als minuten en minuten als seconden maar het tegenovergestelde kan ook gebeuren wanneer het lijkt dat de minuten overgaan in uiterst comfortabele perioden die veel langer duren. Dit heeft als gevolg dat het lijkt alsof men alle tijd van de wereld heeft voor het leveren van de prestatie en levert een autelische ervaring die van binnen bevredigend werkt en een glimp van perfectie veroorzaakt.
Het is deze autelische ervaring, deze zelf doel, letterlijk vertaald, dat ervoor zorgt dat de voetballer blijft voetballen en de wielrenner blijft wielrennen en de zwemmer blijft zwemmen etc etc. De atleet wil het opnieuw ervaren en beleven. The natural high!

De begeleiders/coaches en ouders

Bij begeleiders/coaches en ouders van jonge sporters zijn er specifieke rolverdelingen opdat de ideale prestatietoestand kan worden bereikt. De begeleiders/coaches moeten effectief mee gaan in de flow, effectief mee coachen en wedstrijd gericht begeleiden en trainen met wedstrijdbelevingen. De ouders moeten meer afstand nemen en de sporter emotioneel ondersteunen met de juiste gesprekstechnieken toepassen. De juiste ondersteuning kan zijn voor verplaatsing zorgen, het juiste ontbijt klaar maken etc etc. Betreffende de sport is het belangrijk afstand te nemen en te houden na een wedstrijd of training tot de sporter zelf het initiatief neemt om tot overleg te gaan. Zo zal de sporter het respect voelen van de ouder en automatisch respect terug geven, buiten wedstrijd en sport context. Hetgeen uitermate belangrijk kan zijn voor het bereiken van de ideale sportprestatie van de sporter en daarbij het voorkomen van stress, psychische druk en wat uiteindelijk kan leiden tot blessures en falen in de sport.

De sporter

De sporter dient hierbij zelf duidelijk te maken wat voor hem of haar het beste werkt en eventueel te bevestigen dat afstand nemen ideaal werkt, en dat zijn of haar coach de taak van het plannen van de vaardigheidstraining ernstig neemt. Dit alles bevordert het bereiken van de ideale prestatietoestand in combinatie met flow, natural high in de sport.