Je paard beleren: Zelf doen of professional laten doen?

Je hebt een jong paard gekocht en bent natuurlijk helemaal gelukkig met jouw mooie, leuke dier. Het moet alleen nog beleerd worden. Het lijkt je geweldig om het zelf te doen zodat je jouw paard of pony helemaal op kunt leiden zoals jij het wilt. Een paard beleren is echter niet iets wat tussen neus en lippen door gedaan kan worden. Het vraag kennis, kunde, geduld en zelfvertrouwen en je kunt het maar één keer goed doen. Je hebt te maken met een groot dier dat altijd sterker is dan jij. Je moet het dus slim aanpakken zodat je niet je kracht hoeft te gebruiken. Problemen zul je zelf tijdig moeten oplossen, want het laatste dat je wilt is dat er ongelukken gebeuren met jou of je paard. Niemand wil een paard waar je met moeite of zelfs nooit meer op kan stappen. Zaak dus om verstandig te werk te gaan en een bewuste keus te maken of je al dan niet zelf je paard gaat beleren!

Inhoud

• Voor- en nadelen
• Kan ik het zelf of niet?
• Welke professional?
• Je gaat het zelf doen

Voor- en nadelen

Zowel zelf je paard beleren als je paard laten beleren heeft voor- en nadelen.

Voordelen van zelf beleren:

• Je kunt je paard precies zo beleren als jij het wilt; hulpen die jij makkelijk vindt, stil staan naast een krukje, met bit rijden of juist zonder, zonder zadel, met zadel, beginnen met stap of juist al snel de galop meepakken enzovoorts. Alles is in jouw hand. Je weet precies wat het paard leert en wat het al goed of juist niet goed kan. Dat is een groot gemak, want dan kun je ook makkelijk jouw eigen weg vervolgen. Bedenk daarbij wel dat een goede professional altijd zal zorgen voor een goede overdracht naar jou toe na het beleren. Hij geeft bijvoorbeeld een paar lessen, zodat je weet hoe het paard reageert en wat voor hulpen hij heeft gebruikt.
• Je kunt het paard in eigen tempo beleren. Al doe je er bij wijze van spreken een jaar over voordat je voor het eerst gaat draven, dan moet jij dat zelf weten. Stuur je jouw paard naar een professional, dan is het paard twee of drie maanden weg en komt beleerd terug. In deze periode moet het de afgesproken zaken in principe beheersen. Een goede professional houdt ook rekening met wat het paard aan kan, maar het paard zal nooit een week of een paar dagen vrij krijgen om dingen te verwerken. Daar is het te het eenvoudigweg te duur voor. Doe je het zelf, dan kun je alle tijd nemen die je wilt en die jij nodig acht.
• Het is bijzonder leerzaam. Van zelf beleren leer je ontzettend veel. Je wordt er een betere ruiter van en het leert je om een trainer te zijn voor je paard.
• Je paard kan op zijn eigen vertrouwde stekkie blijven. Voor sommige paarden is dat erg prettig.

Nadelen van zelf beleren:

• Je kunt dingen verkeerd aanleren. Dit is vervelend, want dan moet je dit opnieuw op een andere wijze aanleren. Hoe langer een jong paard verkeerd gedrag vertoont, hoe moeilijker het eruit te krijgen is. Ga dus met verstand te werk. Denk goed na wat je doet en wat je het paard wilt leren. Bedenk ook of je met de manier waar jij voor kiest ook daadwerkelijk bereikt wat jij wilt.
• Een ongeluk is niet uitgesloten. Een jong paard kan gekke dingen doen en wellicht beland je er eens naast. Als je hier bang voor bent, kun je nu nog anders beslissen.
• Een goede trainer kan een paard scherp op de hulpen beleren. Doe je het zelf, dan kan het, afhankelijk van je ervaring, langer duren voordat je je paard voor elkaar hebt zoals je zou willen.

Voordelen van laten beleren:

• Je paard is in kundige, ervaren handen. Wanneer je een goede, betrouwbare stal of instructeur uitzoekt om je paard te laten beleren, kun je er van uitgaan, dat je een fijn beleerd paard terug krijgt, zonder dat je zelf de risico’s van het beleren loopt.
• Het beleren verloop sneller omdat een professional snel verkeerd gedrag kan corrigeren. Dergelijke mensen hebben al zoveel paarden in handen gehad dat ze veel problemen voor zijn.

Nadelen van laten beleren:

• Een enkele keer lukt het ook meer ervaren mensen niet om een paard te beleren. Dit kan komen door de methode die wordt gebruikt, doordat spanning bij het paard niet (tijdig) wordt onderkent of doordat het een erg moeilijk paard is. Dit laatste komt overigens niet vaak voor. De keus voor een stal of instructeur die bij jouw paard past, is daarom ook erg belangrijk.
• Het kost veel geld. Bedenk wel dat het inrijden van een paard goed moet gebeuren. Kun jij dat zelf niet, dan gaat het je later meer geld kosten om de schade te herstellen. Kun jij het zelf wel goed, dan bespaar je een hoop geld. Wel is het altijd verstandig om er een goede instructeur bij te hebben, die je voor fouten kan behoeden.

Kan ik het zelf of niet?

Nu we bekeken hebben wat de voor- en nadelen zijn, komt natuurlijk de hamvraag: kan ik zelf mijn paard gaan beleren of niet? Dit is van diverse factoren afhankelijk:

Karakter van het paard

Is je paard zeer koelbloedig en niet snel van de wijs te brengen? Of is hij overgevoelig en hyperactief en springt van elk rond wapperend blaadje een gat in de lucht? Bij het eerste paard is het prettig als jij energiek kunt zijn en dit ook over kan brengen op je paard met jouw hele houding. Bij het tweede paard moet je ondanks allerlei gespring en rare capriolen rustig kunnen blijven. Ook moet je ondanks rare uitspattingen met jouw hulpen rustig duidelijk kunnen maken wat je van het paard verlangt. Alleen op die manier zal een dergelijk paard meer ontspannen en vertrouwen krijgen. Is je paard verschrikkelijk eigenwijs of doet hij juist alles wat je van hem vraagt? Een eigenwijs paard heeft per direct duidelijkheid nodig. Bij een erg volgzaam paard moet je daarentegen voorzichtiger zijn omdat hij anders in zijn schulp kruipt. Elk karakter heeft dus zo zijn eigen aanpak nodig. Kun jij dit bieden? Kun jij ook specifiek bieden wat past bij jouw paard?

Sommige paarden zijn heel makkelijk en nuchter in de omgang. Er zijn dieren waar je na wat voorbereiding zo op kunt gaan zitten. Als je denkt dat jij zo’n paard hebt, is het verstandig een keer een les te nemen van een ervaren instructeur om te weten of je het goed hebt ingeschat. Heb je al vaker paarden beleerd, dan kun je zo’n paard waarschijnlijk wel zelf inrijden.
Heb je een paard wat al grote problemen laat zien, zoals veelvuldig steigeren, bokken, slaan of er vandoor gaan, dan is laten beleren zeker de beste optie. Dergelijke problemen worden van kwaad tot erger als je er zelf mee gaat aanmodderen, ook al heb je al meerdere paarden beleerd. Laat problemen nooit te lang door sudderen en schakel op tijd hulp in. Anders ben je wellicht te laat en bestaat de kans dat het helemaal niet meer goed komt.
Ook hoog in het bloed staande paarden vragen vaak een meer ervaren aanpak. Fouten bij een dergelijk paard hebben veel grotere gevolgen, dan bij een vergevingsgezind, nuchter paard.
Ga in elk geval zorgvuldig na of jouw paard een karakter heeft wat voor jou goed bewerkbaar is tijdens het beleren. Als het goed is, heb je hier al op gelet bij aankoop, maar het kan soms in de praktijk anders zijn uitgevallen.

Karakter van jezelf

Jouw eigen karakter is een belangrijke factor in je beslissing. Als je een paard gaat beleren, heb je nodig:

• Geduld
• Vertrouwen
• Gevoel voor het paard; wat heeft het voor aanpak nodig, hoeveel kun je van hem vragen enzovoorts
• Goed in kunnen schatten van risico’s
• Niet bang aangelegd zijn
• Doorzettingsvermogen
• Doortastendheid

Het kan best dat je op één van deze punten te kort schiet. Dat is niet zo erg als je er maar aan werkt. Herken je je in maar weinig van deze punten, dan wordt het lastig om het zelf te gaan doen. Wees daarom eerlijk en objectief over hoe jij zelf bent en bekijk of dit ook goed bij jouw paard past.

Een onhandige eigenschap bij het beleren van een paard is bijvoorbeeld ongeduld. Het beleren kan soms veel langer duren dan je misschien had gehoopt of je paard is veel lastiger dan je had gedacht. Een eigenwijs paard kan nog wel eens rare streken bedenken, een gespannen paard schrikt sneller etcetera. Ben je geduldig en volhardend genoeg om dit op een rustige manier op te lossen? Iedereen heeft wel eens momenten dat hij geïrriteerd raakt door het één of ander. Dat kan best eens gebeuren en is ook geen reden om je paard niet zelf te beleren. Als je echter bij de minste of geringste tegenwerking kwaad wordt en je paard krijgt er daarom van langs, dan kun je het beleren beter laten doen.

Naast geduld heb je zelfvertrouwen nodig om jouw paard verder te brengen. Ben je snel bang, dan kun je enkel een paard beleren dat bij veelvuldig grondwerk al blijk heeft gegeven erg braaf te zijn. Jij moet al vertrouwen in het dier hebben. Neem geen enkel risico. Durf je iets niet, doe het dan niet. Angst breng je over op een paard. De eerste indruk voor een paard moet een goede zijn. Als jij gespannen gaat zitten die eerste keer, kan dat niet veel goeds brengen.

Ook is de combinatie van het karakter van je paard en jouw karakter belangrijk. Is jouw paard bijvoorbeeld erg onzeker en jij ook, dan wordt het lastig, Ben jij zelfverzekerd en kalm, dan is dat juist erg gunstig bij een onzeker paard.

Ervaring

Voor het beleren van een paard heb je een behoorlijke dosis rijervaring nodig met het liefst veel verschillende paarden. Enkele vereisten zijn:

• Balans: Je balans moet goed zijn, omdat een jong paard zelf nog zijn balans moet gaan vinden onder de ruiter. Jij moet dusdanig goed zitten dat je paard voelt hoe het zelf in balans moet gaan lopen.
• Een stevige zit in het zadel: dit is nodig om eventuele bokken of schrikreacties op te kunnen vangen.
• Ben je gevoelig in je hulpgeving? Als je bij een jong paard ineens stevig je been in zijn zij duwt, kan dat vervelende reacties geven. Je moet met beleid kunnen rijden op een jong paard. Zelfs als het een super braaf dier lijkt, is voorzichtigheid geboden om ongelukken te voorkomen.
• Je paard goed aanvoelen als je rijdt: merk je het bijvoorbeeld als een paard spanning opbouwt? Merk je het als een paard ergens moeite mee heeft en kun je hem dan verder helpen?Weet je wanneer je moet stoppen met trainen, omdat het paard genoeg heeft geleerd voor die dag? Allemaal zaken die je nodig hebt om een jong paard goed te kunnen begeleiden. Uiteraard kun je altijd nog het één en ander leren met behulp van goede instructie, maar een degelijke basis is absoluut nodig.
• Meerdere paarden beleerd hebben: Het heeft de voorkeur als je al eerder met jonge paarden hebt gewerkt en ze verder hebt opgeleid. Misschien heb je nog nooit een paard volledig zelf zadelmak gemaakt. Als je echter wel een paard nieuwe oefeningen hebt geleerd, weet je hoe dit in zijn werk gaat en waar je in het algemeen op moet letten. Schakel je dan hulp in van een ervaren instructeur, dan wordt de kans al behoorlijk groot dat het prima gaat lukken. Meer ervaring is altijd handig natuurlijk.

Met minder ervaring wordt het lastig. Rij je bijvoorbeeld nog maar een jaar bij een manege, dan is het zelf zadelmak maken van een paard niet mogelijk. Kan dat na tien jaar manege ervaring dan wel, vraag je je misschien af? Dat hangt er af van hoe veel je in de tijd hebt gereden, welke paarden je hebt gereden, wat je met ze hebt gedaan en ook van jouw talent en ruitergevoel.
Wees kritisch op jezelf. Bedenk of jij vindt dat je voldoende ervaring hebt om het paard wat jij hebt gekocht te gaan beleren. Om ongelukken te voorkomen, kun je hierin beter te kritisch dan te makkelijk zijn.
Heb je niet voldoende ervaring voor het inrijden, dan kun je er ook voor kiezen grondwerk, longeren en opvoeding van je paard zelf te doen en alleen het inrijden professioneel te laten doen.

Welke professional?

Ben je tot de conclusie gekomen dat je je paard niet zelf gaat inrijden, dan kun je op zoek gaan naar een fijne plek om het te laten doen. Trainingsstallen zijn er te over en instructeurs die een jong paard voor je willen beleren ook. Maar hoe vind je nou de goede?

Wat is je doel?

In de eerste plaats is het goed om te bedenken wat je wilt gaan doen met je paard. Zoek een stal of een instructeur die past bij het doel dat je hebt.
Wil je een paard dat niet overgevoelig is, maar vooral braaf buiten zijn rondje loopt? Zoek iemand die daar goed in is en die bijvoorbeeld ook een stuk schriktraining en buiten rijden mee pakt. Wil je juist een paard wat op zeer kleine hulpen reageert, goed door het lijf loopt en waar de energie vanaf spat op wedstrijden, zodat je mooie resultaten behaalt? Dan is een iemand met veel wedstrijdervaring wellicht prettiger.

Professional of ervaringsdeskundige?

Er zijn mensen met allerlei diploma’s die met succes honderden jonge paarden hebben beleerd. Ook zijn er veel mensen die dit ooit wel eens hebben gedaan en graag de helpende hand bieden. Daartussen zijn nog vele varianten. Allen kunnen van nut zijn, maar bij iemand die maar een paar paarden heeft beleerd, is het risico groter dat er wat fout gaat. Simpelweg omdat die persoon veel minder paarden in handen heeft gehad om te beleren en dus minder ervaring heeft. Minder ervaring zorgt ervoor dat je in situaties kunt komen die deze persoon nog niet heeft meegemaakt. Het zou kunnen dat hij daardoor te laat ingrijpt, waardoor een probleem ontstaat.

Wat vooral belangrijk is of jij vertrouwen hebt in de persoon die je kiest. Sta je achter zijn of haar methodes? Heb je er vertrouwen in dat hij het goed aan gaat pakken. Denk je dat hij goed met jouw paard uit de voeten kan? Probeer te achterhalen of de stal of trainer die jij op het oog hebt goed bekend staat. Vraag ook eens rond naar ervaringen van andere mensen met deze trainer of stal. Als je van meerdere mensen hoort dat hun paard goed beleerd is op deze plek, dan kun je je paard met een gerust hart daar naar toe brengen. Maar het kan ook zijn dat jij iemand goed kent, die helemaal niet zo bekend is, waarvan je weet dat het helemaal is wat je zoekt. Daar kun je ook voor kiezen. Wees je bij wat je ook kiest bewust van eventuele risico’s.

Hoe lang in training zetten?

Kies iemand die de tijd neemt om je paard te beleren. In vier weken een volledig beleerd paard terug krijgen, zou eerder uitzondering moeten zijn dan regel. Wordt een paard te snel beleerd, dan kan het met onderhuidse spanning zitten die er vroeg of laat uit komt. Dan zit je alsnog met problemen.
Zes tot acht weken is een reële termijn om een paard terug te krijgen dat kan stappen en draven onder de man. Als het paard blijk geeft het aan te kunnen, zal in deze weken ook galop mee gepakt kunnen worden. Heb je een paard dat erg snel spanning opbouwt, dan is een periode van drie maanden misschien niet overbodig.
Bij een goede stal zal altijd gekeken worden hoe goed een paard het nieuw geleerde aan kan. Hierop kan het tempo van beleren aangepast worden.

Houd in je achterhoofd dat jij altijd degene bent die bepaalt wat er gebeurt met je paard. Jij kent je paard het beste. Als er iets gebeurt met je paard wat jij niet fijn vindt, moet je daar over kunnen praten. Goed contact met de stal is daarom erg belangrijk.
Weet dat je nooit garantie hebt dat het allemaal perfect zal verlopen. Je hebt met een levend wezen te maken en die kunnen onverhoopt altijd anders reageren dan verwacht. Daardoor kunnen ook bij een goede stal fouten worden gemaakt. Deze fouten moeten wel in goed overleg opgelost worden met de betreffende trainer.
Niets is vervelender dan een mislukte inrijperiode. Dat kan jou een fijn rijpaard kosten. Weeg alle voors en tegens dus zorgvuldig af.

Het succes van de training is ook afhankelijk van jouw eigen rijkunst. Dat klinkt misschien gek, maar jij bent degene die de training gaat voort zetten na het beleren. Als je paard na enkele weken dood voor het been is, terwijl hij na het beleren keurig vertrok op lichte kuitdruk, dan doe jij iets fout. Zo kunnen er allerlei foutjes in sluipen na het beleren, die niet direct iets te maken hoeven te hebben met de stal waar je paard beleerd is. Wees dus ook kritisch naar jezelf!

Je gaat het zelf doen

Je bent tot de conclusie gekomen dat je genoeg in huis hebt om jouw paard zelf te gaan beleren. Dan kun je een plan gaan maken hoe je het aan wilt gaan pakken. Denk hierbij aan de volgende dingen:

• Wat wil je het paard als eerste aan gaan leren?
• Wat voor methode gebruik je bij het aanleren?
• Hoeveel tijd neem je voor de verschillende onderdelen? Na hoeveel tijd wil je bijvoorbeeld voor het eerst op je paard gaan zitten?
• Heb je de juiste spullen in huis?
• Ga op zoek naar iemand die je goed bij kan helpen bij het beleren. Iemand die je paard vast kan houden als je voor het eerst gaat hangen op de rug of voor het eerst gaat zitten. Bij voorkeur is dit iemand die op dezelfde wijze werkt als jijzelf en iemand waar je vertrouwen in hebt. Ga niet alles zonder hulp doen. Dat brengt onnodige risico’s met zich mee.

Heb je nooit eerder een paard helemaal zelf beleerd, dan is hulp van een goede instructeur onontbeerlijk. Als je iets voor het eerst doet, maak je fouten. Dat is niet erg, maar bij het zadelmak maken is het wel van belang zo veel mogelijk risico’s uit te sluiten. Kies een instructeur die zelf veel paarden ingereden heeft. Zo iemand kan je behoeden voor te grote fouten. Zo weet je zeker dat jij en je paard een fijne toekomst tegemoet gaan.
Ook kun je dan alsnog kiezen om bepaalde onderdelen tijdens een les uit handen te geven; bijvoorbeeld de eerste keer gaan zitten of de eerste keer galopperen. Zo doe je toch het meeste zelf, maar neem je geen onnodige risico’s.

Het beleren van een jong paard is een hele uitdaging, maar als het goed gaat en je maakt vorderingen, geeft het ook heel veel voldoening en plezier!

Lees verder

• Paardenvoeding: Hoe gezond is krachtvoer?
• Wat hoort een paard?
• Zadel passen: Wat is een goed zadel?
• Hoefijzers: doen of niet?
• Fietsen met je paard