Foekje Dillema: een tragedie in de sport

Foekje Dillema, wellicht de grootste tragedie op sportgebied in de twintigste eeuw. Zij was een groot hardlooptalent en de concurrente van Fanny Blankers-Koen. Helaas heeft ze het nooit waar kunnen maken door een schorsing na een seksetest.

De ontdekking van een talent

Foekje Dillema werd op 18 september 1926 geboren in het Friese dorpje Burum. Toen ze jong was zat ze op gymnastiek en daar viel op hoe hard zij kon lopen, haar trainer zei dat ze eens atletiek moest gaan proberen en dat deed ze. In 1948 liep ze haar eerste wedstrijd, buiten mededinging omdat ze zich te laat ingeschreven had, ze won met ruime voorsprong. Haar talent was ontdekt en haar droom ontstaan; Olympisch kampioen worden op de sprint.

De grote doorbraak

In 1949 brak Dillema door, ze deed mee aan een wedstrijd Nederland-Italië en walste de concurrentie plat. Door een gigantische inhaalrace op de 4x100 meter zette zij een hopeloze afstand voor haar team om in winst. Italië was kansloos. Ook in Londen, waar ze de 100 en de 200 meter wist te winnen, maakte ze veel indruk en werd ze gekozen tot 'athlete of the match'. Die dag, 20 augustus 1949, wordt beschouwd als de dag van haar grote internationale doorbraak.

Seksetest

In 1950 barstte een schandaal los rond Foekje Dillema. Samen met een paar andere vrouwen, die de aandacht af moesten leiden, werd ze opgeroepen voor een seksetest. Na deze test, waarna de KNAU aangaf dat Foekje Dillema 'geen meid' was, werd ze voor het leven geschorst, dit was reden voor het publiek om aan te nemen dat Foekje Dillema eigenlijk een man was. Foekje Dillema is op een zeer nare manier met de uitslag van de test geconfronteerd. Zij was op weg naar een wedstrijd in Frankrijk, toen ze opeens op station Utrecht de uitslag te horen kreeg, samen met een enkeltje Buitenpost en ze werd geacht om gelijk rechtsomkeert te maken. Deze affaire was voor haar reden om zich twee jaar thuis terug te trekken en zich te verbergen voor de buitenwereld.

Eerherstel en verder onderzoek

Na het overlijden van Foekje Dillema, die tot aan haar dood nooit over de affaire heeft willen praten, werd zij al gauw in ere hersteld. In 2008 heeft hoogleraar en bioloog Anton Grootegoed geconcludeerd dat Foekje Dillema een vrouw was. In haar genetisch materiaal en huidcellen (hiervoor is oude sportkleding gebruikt) werden weliswaar Y-chromosonen gevonden, maar de X-chromosonen waren duidelijk in de meerderheid. Hieruit blijkt dus dat Foekje Dillema geen man was, maar een vrouw.

De arts Max Dohle denkt hier anders over. Hij stelt dat Foekje Dillema van de buitenkant een vrouw was, maar dat de gyneacoloog wellicht in haar lies testikels (onvruchtbaar) heeft gevoeld. Hierdoor zou Dillema de diagnose 'hermafrodiet' hebben gekregen omdat zij voordeel had van de testosteron die de testikels produceerden.

Tegenwoordig

In de 20e eeuw waren Y-chromosonen reden om vrouwen te weren uit de competitie. Tegenwoordig wordt dat gezien als discriminatie en gebeurt het niet meer. Het Internationaal Olympisch Commité heeft echter nog geen standpunt ingenomen over vrouwen met Y-chromosonen. In Peking werden bijvoorbeeld nog vrouwen zonder toestemming gecontroleerd op de aanwezigheid ervan.