Foekje Dillema, de topatlete die man werd genoemd

Foekje Dillema was een toptalent op het gebied van hardlopen. Ze rent harder dan wie ook en steekt Fanny Blankers-Koen naar de kroon. Maar in 1950 werd Foekje Dillema voor het leven geschorst. Men zei dat ze geen vrouw was, maar een man. Later zou blijken dat de atlete Foekje Dillema inderdaad Y-chromosomen had, maar geen man was. Haar rehabilitatie kwam echter te laat, want toen was ze al overleden.

Was Foekje Dillema een man of een vrouw?

Foekje Dillema was een toptalent op het gebied van hardlopen. Ze leefde van 1926 tot en met 2007 en het leek erop dat ze beter ging worden als Fanny Blankers-Koen. Maar in 1950 werd ze voor haar leven geschorst, op grond van wat men zegt een omstreden seksetest. Dillema zou geen vrouw zijn, maar een man. Er is wel eens gezegd dat de man van Fanny Blankers-Koen een test zou hebben geregeld. Maar er zijn ook bewijzen dat Dillema de test weigerde. De topatlete raakte verbitterd door de wending die haar leven had genomen. Het trieste is echter dat ze pas werd gerehabiliteerd na haar dood.

Wie was Foekje Dillema

Foekje Dillema kwam uit het Friese Burum als derde dochter in een gezin van achter kinderen. Burum was in haar jeugdjaren een heel klein plaatsje was. De vrouw die toen nog een meisje was deed aan atletiek. In 1948 deed ze mee aan haar eerste wedstrijd in het Friese Buitenpost en ze deed dat op sokken. Ze was iedereen veel te snel af en dat bleek het begin van wat een prachtige carrière te gaan worden. In 1949 werd ze met haar club Nederlands kampioen 4 x 100 meter voor clubteams, terwijl het team op een hopeloze achterstand stond. Zij was de slotloopster en zorgde voor de winst. Het publiek dat bestond uit zo’n 20.000 mensen was uitzinnig. Later in 1949 werd ze ook tijdens de Olympische Spelen in Londen op de 100 en 200 meter winnaar en daarmee brak ze internationaal door. Dillema was een opvallend goed sprinter. Vooral op de 200 meter was ze subliem.

De mannelijke geslachtskenmerken van Foekje Dillema

Dillema werd uit de competitie genomen omdat er gesteld werd dat ze geen vrouw zou zijn. Na haar dood bleek uit een test van haar huid dat ze ook een Y-chromosoom had, waardoor ze mannelijke geslachtskenmerken had.

Andere Tijden Sport over Foekje Dillema

In 2008 zond Andere Tijden Sport een documentaire uit over Foekje Dillema. DNA van haar huidcellen wezen volgens dat programma en een hoogleraar en bioloog uit dat er in haar huid naast X-chromosomen ook Y-chromosomen werden aangetroffen. Het aantal X-chromosomen (het vrouwelijke chromosoom) bleek echter in de meerderheid. Daardoor werd geconcludeerd dat Dillema wel degelijk een vrouw was. Overigens zijn er ook partijen geweest die hebben aangegeven dat Dillema werd geschorst omdat zij hermafrodiet zou zijn. Een hermafrodiet heeft zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtskenmerken. Volgens forensisch onderzoek na haar dood zou dat ook zijn bewezen. Dit zou er voor zorgen dat ze ook testosteron aanmaakte en dat maakte dat ze sowieso altijd zou winnen in de vrouwenklasse. De geslachtsklieren die in haar lies zouden zitten zouden testikels zijn. Er wordt gesteld dat zij twee jaar nadat ze was geschorst is geopereerd aan die klieren of testes.
Het feit dat Dillema over een Y-chromosoom beschikte was in de 20e eeuw de reden om haar uit de competitie te halen. Dat zou nu nog steeds zo zijn, alleen worden atleten nu niet meer voor hun leven worden geschorst. Als hun mannelijke geslachtsklieren worden verwijderd, kan een atlete gewoon weer meedoen in de competitie. Vanaf 2001 kunnen vrouwen met deze kenmerken weer meedoen onder bepaalde voorwaarden. Niet de chromosomen zijn meer leidend, maar de testosteronwaarden. Vrouwen met hogere testosteronwaarden mogen toch meedoen als ze wettelijk vrouw zijn en hun testosteronwaarde moet lager zijn dan die bij mannen.

Dillema weigerde een seksetest

Volgens de notulen van een vergadering van de Koninklijke Nederlandse Atletiek Unie heeft Dillema in 1950 een seksetest geweigerd. Op 8 juli 1950 zou ze die test moeten ondergaan vlak voor een interland. Die test weigerde ze echter en daarmee kwam een einde aan haar internationale atletiek carrière die daardoor dus maar 2 jaar heeft geduurd. Toen ze aangaf dat ze de test niet wilde ondergaan, werd haar direct te verstaan gegeven dat ze dan nooit meer mocht lopen. Dit maakte een bitter mens van haar. Ze keerde terug naar het Friese dorp en sleet daar haar verdere leven, maar ze was erg teleurgesteld in mensen. De atlete werd bovendien door iedereen in de steek gelaten die met het wereldje te maken had. Daarvoor heeft de bond overigens wel excuses aangeboden, maar toen was zij al overleden. De verontschuldigingen gingen naar de familie. Dillema sprak nooit meer over het voorval of over haar carrière, maar ze gaf nog wel sportlessen in haar dorp.

Draaf Foekje Draaf

In 2011 is er een muzikaal project ontwikkeld over Dillema dat Draaf Foekje Draaf heet. Het is een drama over de hele geschiedenis, ondersteund met muziek en wordt opgevoerd in De Harmonie in Leeuwarden.

Foekje Dillema's record

Het record dat Foekje Dillema op 18 juni 1950 liep op de 200 meter was 24.1. Op die dag was ze de snelste vrouw van de wereld. Na haar rehabilitatie wordt het echter alleen maar genoemd als persoonljik record en staat ze niet in de boeken als snelste vrouw van die tijd.