‘Uitvindingen’, die het voetbal gemaakt hebben wat het nu is

Al werd het voetbal al in een bepaalde vorm meer dan 2000 jaar geleden in China gespeeld, worden de Engelsen als de officiële uitvinders van het voetbal beschouwd. Al in de Middeleeuwen speelde men –soms met honderden spelers, tussen verschillende dorpen op het eiland. Later, in 1848, kwamen er dankzij een groep studenten in Cambridge voor het eerst spelregels, maar waren nog heel anders dan ze tegenwoordig zijn. Met de loop der tijd is er een hoop veranderd, mede dankzij allerlei 'uitvindingen' die er -soms bij toeval, en anders weer met opzet om te winnen- werden gedaan door beleidmakers, voetballers en trainers. Het vroege voetbal in Engeland heette werd ‘Mob Football’. Er waren geen doelen zoals we die nu kennen en een opgeblazen koeienblaas werd als bal gebruikt. De bedoeling was om die in één van de dorpen te krijgen. Voetbal leek toen eigenlijk meer op rugby, omdat de bal gewoon ook met de hand gespeeld mocht worden. Lange tijd was het ook verboden omdat het –toen al- aan zou zetten tot ruzie en rellen. Pas in 1845 werd dat verbod helemaal opgeheven. Toen werd het aanvankelijk al sinds ongeveer 1840 gespeeld op kostscholen, en ontstond er behoefte aan vaste spelregels. Eén van de eerste was de buitenspelregel. Zo stond aanvankelijk een speler die van achteren aangespeeld werd buitenspel, iets wat nog steeds in het rugby terug te vinden is. In 1866 werd die regel aangepast.

‘Uitvindingen’ in het voetbal

• -In 1854 werd de eerste rubberen bal uitgevonden door Charles Goodyear (1800-1860). De bal, die uit segmenten bestaat, werd overigens al uitgevonden door Archimedes (287-212 v.C.).
• Het Engelse Notts County F.C., opgericht in 1862 en in 1888 één van de oprichters van de ‘Football League’, was aan het einde van de negentiende eeuw de allereerste professionele voetbalclub. In die tijd speelden professionele teams tegen amateurelftallen in dezelfde competitie.
• De eerste ‘omhaal’, een beweging waarbij een speler met zijn been boven zijn hoofd komt om de bal in het doel te schieten, wordt toegeschreven aan de van origine Baskische speler Ramón Unzaga Asla (1894-1923). Deze kwam in de jaren 10 en 20 van de vorige eeuw genationaliseerd voor het Chileense elftal uit. Vandaar ook het Spaanse synoniem ‘chilena’.
• Law Adam (1908-1941) was de uitvinding van de ‘schaarbeweging’, een passeerbeweging waarbij de tegenstander op het verkeerde been gezet wordt. Hierbij wordt gedaan of de bal met de ene voet gespeeld zal worden terwijl het uiteindelijk met de andere gespeeld wordt. Law Adam begon zijn carrière bij het Zwitserse Grasshoppers en speelde aanvankelijk ook in het Zwitserse elftal. Omdat hij van Nederlandse oorsprong was zou hij later voor Oranje gevraagd worden. Daarvoor kwam hij 11 keer uit en scoorde hij 6 keer.
• De 'buitenspelval' is een gezamenlijke actie van de verdediging van een team, waarbij een stap vooruit wordt gezet zodat de hele aanval van de tegenstander op dat moment buitenspel komt te staan. Het werd in de jaren twintig bedacht door de Groningse voetballer Hans Tetzner (1898-1987) en zo ook voor het eerst in het Nederlands elftal geïntroduceerd..
• De ‘zone-dekking’ werd voor het eerst gehanteerd door het Brazilië van Zezé Moreira (1917-1998) tijdens de Pan-Amerikaanse Spelen van 1952.
• De Oostenrijker Richard Dombi (1888-1963) werd bekend als degene, die voor het eerst de zg. ‘Slingerback’ speelwijze hanteerde. Hierbij moesten bij balverlies twee middenvelders terugzakken om de buitenspelers van de tegenstander te dekken. De backs trokken dan naar binnen en de stopper schoof door naar het middenveld. Dombi trainde in de dertiger en vijftiger jaren enkele malen Feijenoord.
• De Europa Cup –later Europa Cup I, om het te onderscheiden van andere Europese competities- werd voor het eerst in 1955-56 gehouden. Het was een toernooi met een knock-out systeem voor de Europese landskampioenen. Later ontstond er behoefte bij m.n. de grote clubs om het risico van een vroege eliminatie uit te sluiten en kwam ervoor in de plaats de zg. ‘Champions League in 1992, met poulewedstrijd. Het deelnemersveld groeide daardoor waardoor meer clubs -de nummers twee, drie en zelfs vier van de landelijke competities- aan dit lucratieve toernooi konden proeven.
• Het ‘catenaccio’ (wat in het Italiaans ‘grendel’ betekent) is een zeer verdedigende speelstijl, waarbij vier mandekkers in één lijn in de verdediging werden opgesteld, ondersteund door een zg. ‘libero’ of ‘ausputzer’, een laatste man, die de ballen uit de verdediging knalt. Het werd rond 1963 uitgevonden door de Argentijn Helenio Herrera (1910-1997), ook bekend als ‘El Mago’ (de tovenaar). In die tijd was hij trainer van het Italiaanse Internazionale. Hiermee had hij zoveel succes (twee Europa Cups in 1964 en 1965 en enkele ‘scudetto’s’, Italiaanse landstitels, dat het door andere Italiaanse clubs werd overgenomen. Nog steeds wordt het graag door Italiaanse clubs gespeeld, waarbij een enorme effectiviteit in de aanval getoond wordt. Het is een systeem dat alleen werkt met slimme aanvallers, die niet bang zijn om bijna de hele wedstrijd op een 'eiland' te staan en aan een halve kans genoeg hebben.
• De Engelse benaming cap voor een interland (een speler van Oranje heeft een aantal 'caps' achter zijn naam staan) komt van het feit dat spelers van het nationale Engelse elftal in het begin van de 20ste eeuw na een interland een pet kregen.
• Het ‘totaalvoetbal’ is een speelstijl, waarbij voetballers voortdurend van positie wisselen. Verdedigers stormen langs de flanken of binendoor op naar het vijandelijke doel, aanvallers storen, houden het veld klein en wisselen met middenvelders, en de keeper wordt als elfde man gebruikt. Al werd deze speelstijl eerder al op kleine schaal gebruikt –o.a. door de gouden aanval van het River Plate van de jaren ‘50 in Argentinië-, wordt als de uitvinder van de complete versie van het totaalvoetbal Rinus Michels (1928-2005) beschouwd. Met het Ajax van de late jaren ’60 tot de eerste Europa Cup winst in 1971 en later met het Nederlands elftal in het WK van 1974 maakte hij hiermee furore.
• De zg. ‘Panenka strafschop’ werd uitgevonden door de Tsjechoslowaakse speler Antonin Panenka (1948). Hierbij wordt een aanloop genomen alsof er gewoon hard op het doel geschoten wordt, waarna uiteindelijk met een zachte stift wordt gescoord, meestal op de plaats waar de keeper, die naar een hoek springt, stond. Panenka maakte zo de winnende goal in de EK-finale van 1976 tegen het toenmalige West-Duitsland.
• De ‘Cruijff-Olsen penalty’ is een strafschop, die in 1982 door Johan Cruijff (1947) en Jesper Olsen (1961) werd geïntroduceerd tijdens de wedstrijd Ajax-Helmond Sport. Hierbij doet een speler alsof hij degene is, die de penalty gaat nemen. Op het moment dat de scheidsrechter fluit komt echter een andere speler naar voren, die de bal van de eerste aangespeeld krijgt en hem in het doel schiet. In 1957 werd een penalty al eens op eenzelfde wijze genomen, maar door de Belgische spelers Rik Coppens (1930) en André Piters (1931) tijdens de wedstrijd België-IJsland. Het verschil was dat de tweede speler weer terugschoot naar de eerste en deze uiteindelijk toch degene was, die inschoot.
• Het begrip ‘hattrick', voor het scoren van drie goals in een wedstrijd -of beter in een helft van de wedstrijd voor de 'zuivere' hattrick- komt eigenlijk uit de wereld van de cricket. Tijdens een wedstrijd van het Engelse cricketteam nam namelijk de bowler Stephenson drie ‘wickets’ met drie opeenvolgende ballen. Uit enthousiasme daarover werd door de andere spelers daarna een collecte gedaan, waarmee van de opbrengst een nieuwe hoed voor Stephenson werd gekocht. Dat werd daarna het algemeen gebruik. Iedere keer wanneer een bowler met drie opeenvolgende ballen drie ‘wickets’ nam bracht hem dat een nieuwe hoed of pet op. Men noemde dat de ‘hoedentruc, of in het Engels de ‘hat-trick’.
• Het ‘Bosman-arrest’ -naar de Belgische voetballer Jean-Marc Bosman (1964)- was een uitspraak van het Europese hof in 1995, die het voetballers mogelijk maakte om na het aflopen van hun contract zonder transfersom bij een andere club te gaan spelen. Het maakte het tevens volgens het Verdrag van Rome (1957) mogelijk dat clubs ongelimiteerd spelers uit andere landen van de E.U. konden opstellen. Dit bracht een revolutie binnen de wereld van het voetbal teweeg, want waar vroeger een beperking bestond van twee of drie buitenlandse spelers per club konden rijke voetbalclubs nu contracteren wie ze maar wilden.
• Bij de ‘rollercoaster’ of de ‘Zidane’, huismerk van de Franse voetballer Zidenine Zidane (1972), gaat het erom de bal schuin met je mee te nemen, een voet op de bal te zetten, een sprong te maken voor de bal en tegelijkertijd het lichaam te draaien met het standbeen op de bal, en die dan mee te slepen langs de verdediger.
• De zg. ‘Akka’ is een passeerbeweging, die voor het eerst door de Braziliaan Ronaldinho (1980) werd getoond. Op snelheid komt hij op een verdediger af, zet dan de buitenkant van de rechtervoet tegen de binnenkant van de bal. Dan sleept hij hem mee naar rechts met de buitenkant en geeft met de binnenkant een kort tikje naar links. Dan neemt hij de bal met links over en dribbelt aan die kant de tegenstander voorbij.

'Uitvindingen' met betrekking tot voetbal

• Het tafelvoetbalspel werd uitgevonden door Alejandro Campos Ramírez (1919-2007). In 1936 raakte deze tijdens de bombardementen van Madrid gewond en in het ziekenhuis leerde hij enkele kinderen kennen, die bedroefd waren omdat ze niet buiten konden zijn om daar te voetballen, als de anderen. Als troost kwam hij op het idee om een tafelvoetbalspel te bouwen.
• Andere spelvormen, die uit het veldvoetbal zijn voortgekomen, zijn boardingvoetbal, kooivoetbal, minivoetbal, strandvoetbal en zaalvoetbal.
• Voetbalplaatjesboeken worden al sinds de jaren ’60 in de handel gebracht. De plaatjes worden apart gekocht ingesloten envelopjes. Dubbelen kunnen met vrienden en kennissen geruild worden. Sinds 1978 werd dat in Nederland gedaan door het Italiaanse bedrijf Panini. Aanvankelijk waren het plakplaatjes, die ervoor verzameld moesten worden, later zelfklevende stickers.
• ‘2010 FIFA World Cup’ is een spel, dat ontwikkeld werd door de videospelontwikkelaar EA Canada. Het staat in het teken van het afgelopen WK 2010. Het werd in Europa uitgebracht op 29 april 2010.