Hattrick in het voetbal: criteria in Nederland en buitenland

Voor een hattrick moet een speler drie doelpunten in één wedstrijd maken. In een aantal landen – waaronder Nederland – gelden daarnaast nog aanvullende criteria. Zo moeten de doelpunten in één helft gemaakt worden en mag er tussendoor geen andere speler scoren. Dat maakt het scoren van een hattrick in Nederland dus een stuk moeilijker dan in veel andere landen waaronder Engeland. De eerste hattrick ooit gescoord in de Champions League werd gemaakt door de Nederlander Juul Ellerman. Geoff Hurst is de enige speler die ooit een hattrick maakte in een WK-finale.

Inhoud

• Hattrick: drie doelpunten maar criteria niet overal hetzelfde
• Herkomst van het woord hattrick
• Criteria voor het score van een hattrick
• Hattrick in Nederland
• Hattrick records

Hattrick: drie doelpunten maar criteria niet overal hetzelfde

Spitsen willen doelpunten maken, maar een hattrick scoren dat is toch wel het summum voor elke voetballer. Er wordt doorgaans gesproken van een hattrick wanneer een speler in één wedstrijd drie doelpunten maakt. Niet in elk land wordt het scoren van drie doelpunten alleen genoeg bevonden om het stempel hattrick te krijgen. Vaak moeten dan nog aan aanvullende voorwaarden worden voldaan. In veel competities is het gebruikelijk dat een speler die een hattrick scoort na afloop van de partij de wedstrijdbal mag houden. Spelers laten hier dan regelmatig handtekeningen van hun medespelers op zetten en bewaren de bal als een aandenken aan die speciale wedstrijd.

Herkomst van het woord hattrick

Je zou wellicht verwachten dat een woord dat omschrijft dat iemand drie doelpunten in één wedstrijd heeft gescoord enige referentie naar die drie doelpunten bevat. Dit is echter niet het geval. Het woord hattrick heeft ook niet zijn oorsprong in het voetbal. Het woord dook voor het eerst op in de wereld van het cricket. De eerste referentie aan het woord stamt uit het jaar 1858 en had te maken met het scoren van drie opeenvolgende wickets in een wedstrijd door Heathfield Harman "HH" Stephenson in Engeland. De supporters hielden tijdens de wedstrijd een collecte om zijn bijzondere prestatie te kunnen belonen. Van de opbrengst kochten ze voor Stephenson een hoed die ze na de wedstrijd aan hem gaven als aandenken. Dit verklaart de term hat-trick (in het Engels ook wel gespeld als hat trick, oftewel een 'hoed truc'). In 1865 werd voor het eerst de term hattrick gebruikt in de gedrukte pers. De term is men daarna ook gaan gebruiken binnen andere sporten waaronder voetbal, hockey, waterpolo en handbal.

Criteria voor het score van een hattrick

In veel landen wordt het score van drie doelpunten in één wedstrijd ongeacht de omstandigheden gezien als een hattrick. Er zijn daarbij dan verder geen criteria met betrekking tot het scoreverloop en het aantal helften waarin gescoord is. Zelfs doelpunten gemaakt in een verlening tellen mee. Alleen het scoren van een penalty in een eventuele penaltyreeks wordt niet meegeteld.

Daarnaast wordt ook nog weleens gesproken van een 'perfecte hattrick'. Dit is een hattrick waarbij eenmaal gescoord is met links, één keer met rechts en één keer met het hoofd.

In Engeland wordt bijvoorbeeld erg veel waarde gehecht aan het scoren van een hattrick. Tot 2018 lukte het zeven Nederlanders om in de Premier League één of meerdere hattricks te scoren (Dennis Bergkamp, Marc Overmars, Jimmy Floyd Hasselbaink, Ruud van Nistelrooy, Dirk Kuyt, Robin van Persie en Georginio Wijnaldum). Veel van deze prestaties zouden in Nederland echter niet worden aangemerkt als hattrick.

Hattrick in Nederland

Om een serie van drie doelpunten in één wedstrijd te mogen betitelen als een hattrick gelden in Nederland strengere voorwaarden dan in bijvoorbeeld Engeland. We spreken in Nederland pas van een hattrick wanneer iemand drie doelpunten in één wedstrijd scoort, deze gemaakt zijn in één helft én er tussendoor niemand anders (van het eigen team of de tegenpartij) gescoord heeft. Het moet dus echt gaan om die opeenvolgende doelpunten in één helft. In Engeland wordt dit ook wel een 'flawless hat-trick' (feilloze hattrick) genoemd. Deze mogen in principe ook gemaakt zijn in een verlenging, alleen is deze kans klein omdat een helft van een verlenging maar een kwartier duurt. Dezelfde criteria gelden in onder meer Duitsland en Oostenrijk.

Hattrick records

Een hattrick is de kroon op het werk van een spits. Naast lijstjes van de meeste doelpunten en assists worden er ook ranglijsten bijgehouden van de spelers die het grootste aantal hattricks achter hun naam hebben. Een greep uit de records (bijgewerkt tot juni 2019):

De enige speler die op twee verschillende WK's een hattrick wist te score is Gabriel Batistuta namens Argentinië (1994 en 1998). De enige speler die ooit een hattrick scoorde in een WK-finale is Geoff Hurst. Hij deed dit voor voor Engeland in de finale van het WK 1966. Pelé was in 1958 de jongste maker van een hattrick op een WK. Hij was toen pas 17 jaar oud.

De eerste speler die een hattrick scoorde in de Champions League was de Nederlander Juul Ellerman. Hij deed dit namens PSV in de met 6-0 van FK Žalgiris Vilnius gewonnen wedstrijd in 1992. Ook de tweede en derde hattrick in de historie van de Champions League waren Nederlands: de tweede werd door Romario gescoord namens PSV en de derde door Marco van Basten namens AC Milan. Andere Nederlandse makers van Champions League-hattricks zijn Ruud van Nistelrooy en Roy Makaay (beide twee).