Elfstedentocht, sportief unicum in de wereld

Het meest unieke sportevenement ter wereld is de alve stêden zoals de Friezen het noemen. Het rijden op de schaats van stad tot stad, de hele provincie Friesland rond, spreekt iedereen ter wereld aan. Als men in Friesland zegt dat de Elfstedentocht eraan komt dan wordt dat met de grootste belangstelling in de hele wereld gevolgd. Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Friesland schaatsland

Wanneer het 'It giet oan!' door Nederland gonst dan juicht het hart van iedere schaatsliefhebber. Eigenlijk gebeurt er niets bijzonders. Duizenden nuchtere Friezen rijden een stukje schaats. 200 kilometer hurd ride (Fries voor racen). Daar draaien Friezen hun hand niet voor om. Dit is evenwel een onvoorstelbaar mooi idee voor mensen die het niet gewend zijn om over ijs voort te bewegen. Natuurlijk kennen we meerdere landen waar geschaatst wordt, maar nergens binden zoveel mensen de schaatsen onder als in Friesland. Uit Friesland stamt menig wereldkampioen en olympisch kampioen all-round schaatsen. Lange afstanden schaatsen is wereldwijd gezien geen gebruikelijke gebeurtenis. In Noord-Amerika, de Scandinavische landen en Duitsland wordt er een stuk minder geschaatst, maar toch genoeg om Nederlanders concurrentie te bieden. Het is heel bijzonder dat heel de wereld meekijkt met een sport die voornamelijk uitgeoefend wordt in Friesland en omstreken. Tot in Afrika, China en Japan wordt de 101 jaar oude schaatsklassieker gevolgd.

Carnaval on ice

De elfstedentocht kent talrijke heroïsche verhalen. Mensen die een kwartier later starten en toch de kopgroep inhalen, ijzingwekkende taferelen van mensen met bevroren ledematen, tranen om een gemiste stempelpost en baarden met ijspegels. Het meest bijzondere gezicht zijn de honderdduizenden, miljoenen mensen die op het ijs en langs de kant keihard juichen voor elke rijder die de stad aandoet. Nergens staat bij een wedstrijd zoveel publiek, waarbij ieder lid van de massa ook nog eens uitzinnig van vreugde is. Met een temperatuur van onder nul viert men een waanzinnig groot feest waarbij het carnaval van Rio de Janeiro een saai theekransje lijkt.

Waarom Limburg niet

Geologisch gezien is Nederland de uitgerekende plek voor een lange schaatstocht. Andere plekken in Europa hebben heuvels en dat maakt het niet mogelijk om over bevroren water lange tochten te maken. Zelfs in Limburg wordt om die reden minder geschaatst dan in de rest van Nederland. Doordat Nederland, en vooral Friesland, zo plat is wordt het schaatsen van stad naar stad mogelijk. Net zoals met alpineskiën het belangrijk is bergen te hebben is het voor schaatsen belangrijk om vlak land te doorkruisen. Uiteraard vriest het niet elk jaar even hard. Daarom kan het zijn dat de Elfstedentocht 22 jaar niet gereden wordt. Het kan ook zijn dat hij twee seizoenen achter elkaar gereden wordt. Deze afhankelijkheid van het weer is uniek voor sportwedstrijd.

Kluunplak

Schaatsen is voor menig individu al moeilijk maar als men de schaatsers zien klunen door Friesland dan stijgt de bewondering nog meer. Hoe kunnen ze zo hard lopen op schaatsen? Kleine stukjes weg en dijk moeten soms overgestoken worden. Dat gebeurt niet alleen bij de Elfstedentocht maar bij meerdere toertochten in Friesland. Tijdens de voorbereiding op een Elfstedentocht komt het voor dat een Kluunplak of kluunplaats bij een brug ligt waar het niet voldoende gevroren heeft. Een paar mensen verdenken de eenden ervan het wak expres open te zwemmen om de schaatsers te pesten. De eenden worden verplaatst naar een open wak waar de helden niet langs gaan. Klunen is van origine een Fries woord maar sinds de twee opeenvolgende Elfstedentochten uit midden jaren 80 is het een Nederlands woord wat op de dag van het grote, ijskoude schouwspel de hele wereld over gaat.

Onsterfelijkheid als hoofdprijs

Voor wie zich tactisch op de wedstrijd wilt voorbereiden komen hier enkele wijsheden uit het verleden die geen toekomstgarantie bieden. Wedstrijdtechnisch gezien is de Elfstedentocht te lang om solo te rijden. De winnaar komt daarom uit een grote kopgroep. Meestal vallen de mindere goden negen steden lang één voor één af. In het legendarische en meest beroemde schaatsdorp van onze planeet, Bartlehiem, komt de waterscheiding. Uit het groepje bikkels wat daar het eerste arriveert, komt de winnaar tevoorschijn. Ze schaatsen van het grandioze gillende gekkenhuis wat Bartlehiem is, naar Dokkum. In Dokkum staat de stempelpost onlogisch opgesteld wat soms voor extra spanningen zorgt. Vandaar gaan ze over dezelfde weg terug! De tweede groep komen ze dus altijd tegen. Dat is een geweldige opsteker voor de kopgroep. En ze weten waar ze naar toe gaan: een in mega-massale mensenmenigte ondergedompeld Bartlehiem, de tweede passage! Historisch gezien ontvouwt hier een tweestrijd tussen de sterksten. Er ontspint een adembenemend man tot man-gevecht. Daarna draaien de gladiatoren met de snijdende ijzers de Bonkefeart op. Leeuwarden, het einddoel is in zicht en onsterfelijkheid binnen handbereik. Na 200 kilometer op topsnelheid over de spiegelende oppervlaktes scheren valt de winnaar uit een bloedstollende sprint. Wie het eerst sprint verliest meestal dus beiden komen praktisch tot stilstand. Volledig uitgeput met de tong op het ijs storten ze zich dan naar de finish. Wie nummer twee wordt voelt zich de grootste verliezer van alle deelnemers.