Wielrennen en doping

Doping zorgt al jaren lang voor een donkere wolk boven de wielersport. Het drijft wielrenners tot waanzin dat ze om de haverklap een dopingcontrole moeten ondergaan die alsmaar strenger wordt. Het lijkt er echter op dat deze controles tot op heden nog altijd niet alle fraudeurs eruit filteren, in oktober 2012 is de grootste man van de wielersport Lance Armstrong al zijn Tour De France zeges ontnomen. Toch is hij niet de enige zondaar, in dit artikel de geschiedenis van doping binnen de wielrennerij en de gevolgen daarvan.

Doping binnen de wielerwereld, een veel voorkomend schandaal

Het is alom bekend dat er in het verleden én heden vele dopingschandalen aan het licht zijn gekomen. Vrijwel elk jaar doemen er nieuwe verhalen op tijdens of na de evenementen. De meeste dopingschandalen die via de pers worden verspreid zijn afkomstig uit de Tour de France. Sinds 2009 is er een zeer streng beleid ingevoerd op doping. Voor de Tour worden al rond de 50 wielrenners nauwlettend in de gaten gehouden. Ze worden regelmatig gecontroleerd en zodra er verboden middelen in hun lichaam worden aangetroffen worden ze per direct geschorst. Ondanks de strenge controles zijn er nog altijd wielrenners die het blijven proberen, zo is op 29 september 2010 bekend gemaakt dat Tour winnaar Alberto Contador clenbuterol heeft gebruikt. Er volgt echter nog een contra expertise omdat Contador beweert dat het om voedsel verontreiniging gaat. Hij is voorlopig geschorst. Contador is slechts een van de vele zondaars binnen de wielrennerij. De vele dopinggevallen leiden tot nog meer controles die met het jaar strenger worden. Deze controles wekken veel irritatie bij de renners. Armstrong heeft twee jaar geleden openbaar gemaakt dat hij zich mateloos irriteert aan de enorme hoeveelheid controles, hij noemde het waanzin en bovenal overbodig. Er zijn tijdens de editie van de Tour de France in 2010 rond de 560 doping controles uitgevoerd.

Wat is doping?

De term doping is moeilijk te omschrijven, mede doordat de lijst van verboden middelen voortdurend aan wordt gepast doordat er nieuwe middelen uitgevonden worden. Over het algemeen verstaat men onder doping “de; v(m) (sp) 1 het ongeoorloofd toedienen van stimulerende middelen 2 verboden stimulerende middelen”.
Uit cijfers van de WADA blijkt dat androgene anabole steroïden en epoëtine de meest gevonden dopingmiddelen zijn. Androgene anabole steroïden leidt vooral bij krachtsporten tot betere prestaties. Bij mannelijke wielrenners heeft deze vorm van doping echter vrijwel geen effect op de prestaties. Epoëtine (bloed), beter bekend als “epo”, is in feite bloeddoping, door toediening van extra rode bloedcellen is de maximale zuurstofopnamen hoger en dus ook het uithoudingsvermogen. De World Anti-Doping Agency(WADA) stelt jaarlijks een lijst op met verboden middelen en verboden methodes. Welke stoffen op de lijst staan varieert elk jaar doordat er elk jaar nieuwe stoffen op de markt komen die als doping beschouwd kunnen worden. Ze maken de verdeling als volgt:

Verboden middelen:

1. Anabole agentia; Alle anabole agentia zijn verboden.
2. Peptide hormonen, groei stimulerende middelen en gerelateerde substanties; Denk hierbij bijvoorbeeld aan het alom bekende EPO, insuline en groeihormonen. Dit zijn enkele voorbeelden van verboden substanties.
3. Beta-2 agonisten;Alle Beta-2 agonisten zijn verboden behalve salbutamol(maximaal 1600 microgram in 24 uur toegestaan) en salmeterol.
4. Hormoonantagonisten en modulatoren; Denk hierbij bijvoorbeeld aan selectieve oestrogeen receptor modulatoren. Dit zijn stoffen die ervoor zorgen dat bepaalde hormonen die essentieel zijn voor hoge prestaties extra veel aangemaakt worden.
5. Diuretica en andere maskerende middelen; Alle maskerende middelen zijn verboden, dit zijn: Diuretica, probenecide, plasma-expanders en andere substanties met soortgelijke biologische effecten. Diuretica zijn ook weer onder te verdelen in verschillende stoffen, dit is echter té uitgebreid om op in te gaan.

Verboden methodes

• Verrijking of zuurstof overdracht; Bloed doping; Kunstmatig verbeteren van de opname, transport of levering van zuurstof
• Chemische en lichamelijke manipulatie; Poging tot sabotage met als doel om de integriteit en validiteit van de monsters te wijzigen. Intraveneuze transfusies; (toediening van middelen direct in de ader door middel van een injectie)
• Genetische doping; Het overzetten van cellen of genetische elementen (RNA, DNA etc.). Het gebruik van farmacologische of biologische agentia die genexpressie veranderen

Hoe gaat een dopingcontrole in zijn werk?

Alle dopingcontroles gaan volgens een vast protocol. Topsporters in Nederland leveren via internet where abouts aan, daar staat in waar ze een training of wedstrijd hebben en hoelaat deze begint. Elke dag moet de sporter één uur vrijhouden voor een mogelijke dopingcontrole. Dit noemt men het one-hour timeslot).

De volgende stappen worden ondernomen bij een dopingcontrole:

1. Oproep tot dopingcontrole; De sporter krijgt via een sportarts een formulier toegestuurd waarin staat dat hij/zij een dopingcontrole af moet leggen.
2. Ontvangstmelding; De sporter ondertekent het formulier waarop staat hoelaat en waar de controle plaats zal vinden. Als de sporter weigert te ondertekenen zullen er maatregelen getroffen worden tegen deze persoon.
3. Registratie en identificatie; De sporter meldt zich bij het aangewezen controlepunt en moet zich identificeren. Vervolgens worden alle administratieve zaken geregeld ten voorbereiding van de controle.
4. Kiezen van de dopingcontroleset; Elke sporter heeft het recht om zelf een set aan te wijzen waarmee de controle uit wordt gevoerd. Deze set bestaat uit: één opvangbeker, één trechter en twee genummerde flesjes.
5. Urineren onder toezicht; Onder toezicht van een arts moet de sporter minimaal 90ml urine in de opvangbeker krijgen. De sporter blijft altijd onder toezicht van de arts en eventueel wat drinken als het urineren niet goed lukt. De arts mag vrijwel alle maatregelen treffen om bedrog tegen te gaan.
6. Verdeling van de urine; Nadat er voldaan is aan de minimale hoeveelheid het minimum ml urine wordt de urine verdeeld over tweegemerkte flesjes.
7. Het afsluiten van de flesjes; Na de verdeling van de urine worden de twee flesjes afgesloten, gemerkt met een barcode die bij de sporter hoort en in een verzegeld piepschuimen doosje gestopt. Op de zijkant van het doosje komt een stikker met dezelfde barcode als op het flesje, de sporter controleert of deze overeenkomen. Het tweede flesje in de doos dient als reserve.
8. Invullen van de formulieren; Op de formulieren komen de gegevens van de sporter.
9. Ondertekening van de controle; Na de test moet de sporter tekenen voor het feit dat er een test is afgenomen bij hem/haar. Hij kan echter wel aangeven dat het niet gegaan is zoals het hoort te gaan, op het formulier is een apart vaak om daar klachten over in te dienen.Na de ondertekening ontvangt de sporter een kopie van de formulieren. Binnen een maand krijgt de sporter de uitslag van de controle.

Sinds 1993 wordt er naast urine monsters ook regelmatig gebruik gemaakt van bloed controle.

Geschiedenis van dopinggebruik binnen de wielerwereld

Doping is al zeer lang in gebruik onder wielrenners. Zo blijkt dat er in de negentiende eeuw tijdens de Engelse zesdaagsen al renners waren die veelvuldig gebruik maakten van bijvoorbeeld cafeïne en andere opwekkende producten (Maso, 2003 in Van Der Biest, 2008). Eind negentiende eeuw waren er nog geen concrete regels over dopinggebruik bij de wielrenners, toch was er al enigszins kritiek waarneembaar onder de toeschouwers over het gebruik van doping (Dimeo, 2007, p.26-27 in van Der Biest, 2008).
Het gebruik van doping binnen de wielersport kwam pas echt in het licht tijdens de Tour de France van 1998. De Festina ploeg bleek een compleet dopingnetwerk opgezet te hebben binnen de ploeg. Er werden ruim 400 ampullen met verboden middelen gevonden in de ploegauto van Festina. De Franse politie arresteerde vele mensen en de renners protesteerden tegen de manier waarop de Franse politie optrad tegen de renners. Ze vonden dat ze niet als criminelen behandeld moesten worden en dreigden massaal op te stappen. Drie andere ploegen stappen uit de Tour. Dit fiasco heeft het dopinggebruik binnen wielerwereld internationaal aan het licht gebracht. Dit is ook het hoogtepunt van het dopinggebruik in de geschiedenis van de wielrennerij (van Der Biest, 2009).

Gevolgen van het dopinggebruik voor het imago van de sport

Over het algemeen wordt er gesuggereerd dat het image van de wielersport de afgelopen jaren sterk daalt door het overmatig gebruik van doping. Dit is echter niet correct, uit onderzoek van Field Research is gebleken dat de recente dopingschandalen geen slechte invloed hebben gehad bij het overgrote deel van het publiek en de renners.

Tabel 1 (Field Research, z.a. 2009)

Uit tabel 1 is op te maken dat beduidend veel mensen positief blijven denken over de wielersport ondanks de dopingschandalen. Hieruit valt te concluderen dat het imago van de sport een opmars aan het maken is, de renners en het publiek zijn toleranter geworden op het gebied van dopinggebruik (zie tabel 1).

Sommigen zijn er ook van overtuigd dat het imago van de sport omlaag wordt gehaald door de media, zo blijkt uit onderzoek van Field Research (tabel 2).

Tabel 2 (Field Research, z.a. 2009)

De Duitse televisie weigert om nog wielerwedstrijden uit te zenden vanwege het overmatige dopinggebruik binnen de sport. Wielerliefhebbers snappen hier niks van en vinden het onzin (van Der Biest, 2008). Er is volgens de renners en het publiek vrijwel geen hoop op het totaal verdwijnen van dopinggebruik binnen de wielerwereld zo blijkt uit onderzoek van Field Research.

Tabel 3 (Field Research, z.a. 2009)

Uit tabel 3 valt op te maken dat het overgrote deel geen hoop heeft dat de doping ooit volledig zal verdwijnen uit de sport. Het imago is dus dermate aangetast dat het nooit meer los zal komen te staan van doping, dit komt de sport niet ten goede. Er blijft altijd, ondanks de vele positieve elementen aan de sport, een negatieve sfeer over de sport door het gebruik van doping (van Der Biest, 2009).

Conclusie

Uit de bovenstaande tabellen valt op te maken dat wielrennen en doping altijd met elkaar in verbinding staan. Het gebruik van doping door de wielrenners is bepalend voor het image van de sport zo blijkt uit bovenstaande informatie. De kans op het totaal verdwijnen van dopinggebruik binnen de wielerwereld wordt geschat op nihil. Het imago is dusdanig beschadigd door de doping dat dit nooit meer volledig zal herstellen naar hoe het vroeger was, aldus de resultaten uit bovenstaande tabellen. Het slechte imago van de sport valt natuurlijk vooral te wijten aan de wielrenners zelf, zij gebruiken de middelen en begaan hiermee een overtreding.
Toch bleek dat ook de media een sterke invloed heeft over de mening over de sport (van Der Biest, 2009). Ze kunnen de sport helemaal zwart maken door enkele de slechte voorvallen uit de sport aan het licht te brengen, dit wekt irritatie bij zowel de renners als bij de liefhebbers van de sport.

De redenen voor het gebruik van doping zijn duidelijk, men wil steeds beter presteren en wil per sé winnen. Dit komt de sport niet ten goede. De afgelopen jaren zijn er steeds meer technieken ontwikkeld voor een effectieve methodiek om de doping te bestrijden. Toch is het een klopjacht waar geen einde aan lijkt te komen, er komen continu nieuwe stoffen bij waardoor onderzoek naar nieuwe controle technieken een vereiste blijft. Er valt dus te concluderen dat de doping altijd aanwezig zal blijven binnen die wielerwereld, de vraag is echter of het geconstateerd wordt als een renner doping heeft gebruikt. Zolang dit niet gebeurt zal het een oneerlijke competitie blijven voor degenen die wel zonder doping mee doen. Het is dus een oneindige strijd tegen de doping die nooit gewonnen zal worden door de anti doping organisaties.