Wat is de sport roller derby?

Wat is roller derby? Hoewel de sport vaak uitgelegd wordt als 'rugby op rolschaatsen', verdient roller derby wel een uitvoerigere beschrijving dan dat. 'Dat is toch die sport waarbij vrouwen elkaar de baan afbeuken?' Ja en nee. Roller derby is een full-contact teamsport, gespeeld op quad-rolschaatsen, en voornamelijk gespeeld door vrouwen. Het doel van het spel is dat één van tevoren aangewezen speler van één team langs het andere team komt, waarbij er punten worden gescoord. Het team dat aan het einde van het spel de meeste punten heeft, wint.

Geschiedenis en ontwikkeling

Hoe het begon

Rond de economische crisis van 1935 begon een impresario genaamd Leo Steltzer met het organiseren van races, waarbij teams honderden rondjes moesten afleggen op rolschaatsen. Omdat dit erg saai was om naar te kijken kwam Damon Runyon, een beroemde sportjournalist uit New York, met het idee om lichaamscontact en een scoresysteem aan het spel toe te voegen. Met deze verandering was roller derby geboren! Doordat de sport nu veel meer entertainingsgehalte had, werd het een erg populaire sport om naar te kijken. Met de komst van de televisie groeide deze populariteit nog meer, waardoor roller derby een nationale rage werd.

Ontwikkeling

Door de financiële crisis in de jaren 70 was het organiseren van deze races financieel niet meer haalbaar en hield de sport op met bestaan. Dat was echter maar tijdelijk. In 2001 zorgden twee teams uit Texas ervoor dat roller derby weer zo populair was als dat het vroeger was geweest.

Sindsdien verspreidt de sport zich over de hele wereld als een ware hype, zo ook in Nederland. In 2009 werd de eerste 'League' opgezet in Amsterdam, de 'Amsterdam Derby Dames'. In 2014 deed Team Netherlands voor het eerst mee in de World Cup Roller Derby, en in 2015 werd de Dutch Roller Derby Association opgericht. Ook zijn er steeds meer mannenteams in opkomst. In juni 2016 zijn er 21 'leagues' in Nederland en wordt er gesproken met de NOC*NSF om roller derby een 'officiële' sport te laten zijn in Nederland.

Het spel

Tijd

Een roller derby-wedstrijd (ook wel game of bout genoemd) bestaat uit twee rondes van 30 minuten, en duurt in totaal dus 60 minuten. Elke ronde wordt ook nog eens verdeeld in jams van twee minuten. In elke jam starten de spelers opnieuw, waarbij er tussen elke jam 30 seconden zit voor de spelers om weer in de startpositie te gaan staan.

Verschillende soorten spelers

Van elk team mogen er 14 spelers meedoen aan de wedstrijd, waarvan er elke jam vijf op de baan staan. Hierbij wordt er onderscheid gemaakt tussen de verschillende soorten spelers: 3 blockers, 1 pivot en 1 jammer.

Blocker
De blockers hebben niks op hun helm. Ze zorgen er samen voor dat de jammer van de tegenstander niet langs hen komt, en dus geen punten scoort. Ze blokkeren dus de jammer van de tegenstander, maar ze proberen er ook voor te zorgen dat hun eigen jammer wel langs de blockers van het andere team komt, waardoor er punten gescoord worden. Samen met de 'pivot' vormen de blockers de 'pack'.

Pivot
De pivot is te herkennen aan de streep op de helm. Ze bepaalt het tempo en zorgt ervoor de dat de blockers weten wat ze moeten doen. De pivot is eigenlijk een soort aanvoerder. Daarbij mag ze in sommige situaties de functie van jammer overnemen en punten scoren.

Jammer
De enige speler die punten kan scoren, wat gedaan wordt door de blockers van het andere team te passeren. Ze is te herkennen aan de ster op de helm. De jammer is de enige speler die punten kan scoren, behalve als ze haar ster doorgeeft aan de pivot.

Spelverloop

Zoals bij elke jam begint de pack, de pivot en de blockers, tussen de pivotlijn en de jammerlijn. De twee jammers, van elk team één, nemen plaats achter de jammerlijn. Het spel wordt gespeeld op een ovale baan en deze lijnen bevinden zich op een recht gedeelte van deze baan. Bovendien is de richting van het spel altijd linksom, tegen de klok in dus.

Initieel moeten beide spelers door de pack van het andere team. De eerste keer dat dit lukt krijgt de jammer nog geen punten. Ze moet nog een keer alle spelers passeren, hierbij krijgt ze per speler één punt en als alle vier de spelers van de pack zijn gepasseerd krijgt de jammer een bonuspunt. Per rondje kunnen er dus 5 punten gescoord worden.

De jammer die als eerste door de pack van de tegenstander heen komt krijgt de titel van lead jammer. Als lead jammer kan je de jam vroegtijdig eindigen door met twee handen op de heupen te tikken. Dit kan tactisch ingezet worden om er bijvoorbeeld voor te zorgen dat de tegenstander geen punten meer kan scoren in die jam. Als de jammer dit niet doet, of geen van de jammers wordt lead jammer, duurt de jam gewoon twee minuten.

Na 30 minuten wordt de eerste helft afgefloten, waarna er een pauze van 15 minuten is. Hierna begint de tweede helft. Het team dat aan het eind van de tweede helft de meeste punten heeft, heeft gewonnen.

Lichaamscontact

Als blocker is het de bedoeling dat je je eigen jammer door de pack heen helpt, maar de jammer van de tegenstander zoveel mogelijk blokkeert. Hierbij mag lichamelijk contact gebruikt worden, op zowel de jammer als de blockers van de tegenstander, maar niet alles is toegestaan op het gebied van lichaamscontact. Over het algemeen kan worden gesteld dat het gebied tussen de schouders en de knieën gebruikt mag worden om andere spelers te blokkeren en van de baan te duwen. Als je je hier niet aan houdt, dan riskeer je het gevaar dat je voor een korte periode van de baan gestuurd wordt, je krijgt dan een penalty. Hierbij moet je dan 30 seconden straftijd uitzitten in de penaltybox, waardoor je team op dat moment dus met één speler minder de wedstrijd moet spelen. Als je in de hele wedstrijd meer dan zeven penalty's maakt, moet je van de baan af.

Spelers

De spelers van roller derby worden vaak gezien als creatief en uniek. Alle spelers die aan wedstrijden deelnemen kiezen een eigen pseudoniem zoals Mandamonium, Ref Rigerator en Whippin' Siren. Deze namen kunnen gebaseerd zijn op een willekeurige gebeurtenis of bijvoorbeeld een persoonlijkheidstrekje van de speler. De pseudoniemen worden vaak aangenomen om een alter-ego te creëren, iemand die zich op de baan anders gedraagt dan hij of zij normaal zou doen.

Uitrusting

Omdat roller derby een full-contactsport is is het verstandig, en verplicht, om een bepaalde uitrusting te dragen tijdens het spelen. De uitrusting wordt voor de wedstrijd gecontroleerd door de scheidsrechters, opdat deze veilig en compleet is. Deze uitrusting bestaat uit:

• Quad-rolschaatsen
• Knie-, elleboog-, en polsbescherming
• Helm
• Bitje (ook wel mondstuk genoemd)

Wedstrijden

Lokale wedstrijden

De meeste wedstrijden worden onderling geregeld tussen de leagues. De meeste leagues hebben een A- en een B-team, waarbij het A-team als beste team wordt beschouwd. Dit maakt het ook makkelijker om de teams tegen hun eigen niveau te laten spelen.

Kampioenschappen

In Nederland vond in 2013 het eerste Nederlands Kampioenschap plaats waarbij het A-team van de Amsterdam Derby Dames won. Echter wordt er sinds 2012 al een kampioenschap voor de Benelux georganiseerd door de One Love Roller Dolls. De eerste twee edities werden gewonnen door de Gent GO-GO Roller Girls, en in 2014 en 2015 werd het toernooi door het organiserende team gewonnen.

Ben je geïnteresseerd?

Teams in Nederland

In Nederland zijn er door heel het land verspreid 21 leagues die bijna altijd wel op zoek zijn naar nieuwe spelers. Zoek ze even op op het internet en neem contact op.

• Amsterdam: Amsterdam Derby Dames
• Arnhem: Arnhem Fallen Angels
• Arnhem: Airbomb Rollers (mannen)
• Breda: Suck City Rock'n Roller Dolls / Roller Derby Breda
• Den Haag: The Parliament of Pain The Hague Roller Derby
• Dordrecht: Rotten Rebels
• Eindhoven: Rockcity Rollers
• Eindhoven: Eindhoven Bruisers Rollerderby (mannen)
• Enschede: Rollerderby Twente
• Friesland: The Pirate Pack
• Groningen: Northern Lightning Rollergirls
• Groningen: Roaring Thunder Men's Derby (mannen)
• Limburg: Pink Peril
• Rotterdam: Rotterdam Roller Derby
• Rotterdam: Rotterdam Classy Cockroaches (mannen)
• 's-Hertogenbosch: Duketown Roller girls
• Tilburg: Tilleville's Valkyrie Warriors
• Utrecht: Dom City Dolls
• Zwolle: Bashin' Bluefingers
• Middelburg: Black Sheep Honey Rollers
• Nijmegen: Roadkill Rollers

Meer zien?

De volgende filmpjes zijn erg leuk om te kijken als je meer wilt leren over de sport of over de bijbehorende cultuur. Je gaat er het meest van snappen als je het spel ziet gebeuren.

• This is Derby - een sfeerimpressie van de Zweedse kampioenschappen in 2013: https://www.youtube.com/watch?v=IiSyvVxwlHM
• It's a girl thing - een sfeerimpressie en korte interviews: https://www.youtube.com/watch?v=ioKAJkYPzEA
• THIS IS DERBY - een korte documentaire over roller derby: https://www.youtube.com/watch?v=ODUwoJIyqok