Kruisboog verboden voor de jacht

Een kruisboog is eigenlijk een handboog, zoals die al duizenden jaren geleden werd gebruikt, gecombineerd met een zuil die op een geweerkolf lijkt. De boog is zodanig op die zuil bevestigd dat daardoor een soort kruis wordt gevormd. Op de zuil is een mechanisme geplaatst waarmee de pees, die aan de boogstaaf is bevestigd, kan worden gespannen en vastgezet totdat de pijl geschoten wordt. De trekkracht die met dat mechanisme kan worden gehaald is zeer hoog. In Nederland is het verboden om met de kruisboog te jagen.

Onderdelen van de kruisboog

Boogstaaf

De boogstaaf van de oorspronkelijke kruisboog werd ofwel van hout vervaardigd ofwel van samengestelde materialen. Het hout dat daarbij werd gebruikt was van een goede kwaliteit hardhout zoals eikenhout en esdoornhout. De volledig houten boogstaven waren lichter van gewicht dan de bogen van samengestelde materialen. Boogstaven van samengestelde materialen bestonden bijvoorbeeld uit hoorn voor de binnenkant en dierlijke pezen voor de buitenkant gecombineerd met hout. Die materialen moesten door sterke lijm worden verbonden waarbij het drogen van de lijm soms een half jaar duurde. Aan het eind van de vijftiende en begin van de zestiende eeuw kwamen stalen boogstaven in opkomst die toen vervaardigd konden worden omdat de staalfabricage grote vorderingen maakte.

Zuil

De zuil bestond uit hout van de hazelaar, es, iep of taxus waar lijm of vernis over was uitgestreken.

Pees

Voor de pezen van de kruisboog werden sterke vezels gebruikt meestal van linnen, hennep of dierlijke pezen afkomstig uit bindweefsel van de nekwervelkolom.

Pijl

De pijlen die gebruikt werden waren kort en zwaar met een lengte tussen 15 en 40 centimeter.

Kruisboog lange tijd niet gebruikt

Waarschijnlijk is de kruisboog in de zesde eeuw voor Christus door de Chinezen uitgevonden. Van China is het wapen in het westen bij de Romeinen terecht gekomen. Na de ondergang van het Romeinse rijk verdween de kruisboog en dook in 950 in een Frans manuscript weer op. Het zou echter nog tot de late elfde eeuw duren totdat de kruisboog weer regelmatig werd gebruikt. Maar het wapen was zo dodelijk dat het door de paus werd verboden omdat hij het een godsvijandig wapen vond. Gebruikers dienden de kerk uitgezet te worden. Maar ze mochten het wel gebruiken tegen ongelovigen.

Voordelen ten opzichte van handboog

De kruisboog had twee grote voordelen ten opzichte van de vroegere handboog. Ten eerste door zijn vernietigend vermogen omdat een afgeschoten pijl door een harnas heen kon boren en ten tweede omdat hij zo weinig handigheid en kracht vereiste dat hij door iedereen gebruikt kon worden. Dit laatste in tegenstelling tot de handboog die pas na jaren oefenen echt goed kon worden bediend.

Pavises ter bescherming

Ter bescherming bij het opnieuw laden van de boog droegen de schutters een schild op hun rug dat nagenoeg hun hele lichaam bedekte als ze zich bij het laden met de veilige richting naar de vijand draaiden. Zo’n schild heette pavise. De pavise kon ook op een andere manier bescherming bieden door het af te nemen en in de grond te steken waarna de schutter er bij het herladen achter ging staan. Pavises konden ook met een aantal naast elkaar worden geplaatst. Zij waren soms rijkelijk beschilderd, onder meer met religieuze taferelen, waardoor ze een betere bescherming zouden geven tegen de vijand.

Eeuwenlang weinig veranderd

Rond 1400 veranderde het model van de kruisboog en werd het wapen voortaan tegen de schouder gehouden om beter te kunnen richten. In de zeventiende eeuw veranderde de op een kolf lijkende zuil in een echte kolf zoals de latere geweerkolf. Wat materiaal en techniek betreft is de kruisboog daarna tot ver in de twintigste eeuw nagenoeg gelijk gebleven. Pas ongeveer halverwege die eeuw onderging de kruisboog veranderingen door toepassing van lichtere materialen van kunststof.

Jagen met kruisboog in Nederland verboden

In Nederland is jagen met de kruisboog verboden in tegenstelling tot de Verenigde Staten. Toch zijn kruisbogen niet illegaal. Wel gelden enkele wettelijke beperkingen. De bezitter van een kruisboog moet minimaal 18 jaar zijn en de boog mag alleen gebruikt worden op een afgesloten terrein. De kruisboog moet bij vervoer zodanig gedemonteerd worden dat er niet onmiddellijk mee kan worden geschoten. Schieten met de kruisboog gebeurt meestal als sport in competitieverband bij verenigingen.