Paul Gazza Gascoigne

Paul 'Gazza' Gascoigne, of 'gewoon' Gazza was misschien wel het grootste 'enfant terrible' dat Engels voetbal ooit gekend heeft. De Engelse voetballer, wiens ster in de jaren '90 schitterde, werd alom geroemd om zijn talent, maar even hard verguisd om zijn gedrag. Het leven van Paul Gascoigne kent zowel als voetballer als privé dramatische ups en downs, die vakkundig zijn vastgelegd in 'Gazza, My Story', een biografie door Paul Gascoigne en Hunter Davies.

Paul 'Gazza' Gascoigne, een roerig leven

Als kind al had Paul Gascoigne het allesbehalve gemakkelijk. Hij groeit op in een achtergestelde buurt, waar vader Gascoigne zelden thuis was, terwijl moeder met verschillende baantjes probeert de eindjes aan elkaar te knopen. Het is regelmatig mot in huize Gascoigne tussen Paul en zijn twee zussen en broer, en ook op school is hij al op jonge leeftijd regelmatig bij vechtpartijen betrokken. Toch wordt Gazza ook herinnerd als een hele lieve, zorgzame jongen; hij probeert zijn familie te helpen waar het maar kan. Maar buitenshuis wordt het van kwaad tot erger: Paul vecht, steelt, belandt meerdere keren in het ziekenhuis, wordt van school verwijderd, is hyperactief, en ontwikkelt hysterische tics en een obsessie voor de dood. Dit laatste wordt alleen maar sterker als het jonge broertje van zijn beste vriend, op wie Paul zou letten, aangereden wordt en voor Gascoignes ogen sterft. Deze gebeurtenis zou Paul Gascoigne voor de rest van zijn leven bijblijven. Hoewel Paul altijd en overal al met een voetbal te zien was, werd hij op achtjarige leeftijd lid van het voetbalteam van zijn school. Voetbal bleek hem van zijn obsessies te redden: 'Alleen als ik voetbalde, had ik geen rare trekjes of zorgen over de dood'.

Voetbal als redding

Paul Gascoigne blijkt een meer dan behoorlijk voetballer te zijn. Het duurt dan ook niet lang voor hij proeftrainingen mag draaien bij professionele clubs. Dat levert allemaal niets op, voornamelijk omdat Gascoigne het er niet naar zijn zin heeft. Wanneer Newcastle United - de grote club van zijn geboorteplaats - aanklopt, gaat het balletje serieus rollen. Hij gaat er als jeugdspeler heen. Als Jack Charlton in 1984 het roer overneemt bij Newcastle United, stelt hij jeugdspeler Gascoigne voor de keuze: afvallen of de club verlaten. Gascoigne werkt hard aan zijn gewicht - chocola en snoep waren slechts twee van zijn zonden - maar wordt beloond: hij mag op 17-jarige leeftijd voor het eerst mee in het eerste elftal. Het seizoen daarna is hij een vaste waarde in het eerste team, en hij zou er in totaal vier seizoenen spelen.

In 1988 vertrekt hij naar Tottenham Hotspur, waar hij goede voorwaarden afdwingt. Om zijn heimwee te beteugelen mag hij vrienden uitnodigen in de lodge waar hij blijft. Drie dagen, een kleine 40 flessen Dom Perignon en talloze naaktzwemsessies later worden ze de lodge uitgezet. In het volgende hotel haalt hij de pers door vanuit zijn raam met een luchtdrukpistool op een willekeurige vreemdeling te schieten. De Engelse tabloids merken steeds meer dat Gazza altijd goed is voor boeiende verhalen, en volgen hem steeds intenser. Binnen de witte lijnen van het voetbalveld stelt Gascoigne echter niet teleur: zijn ster als voetballer is rijzende, en bondscoach Bobby Robson haalt hem bij het nationale elftal.

Gazzamania

De hysterische gekte rond Paul Gascoigne komt tot een hoogtepunt na het WK 1990 in Italië, waar hij tussen het drinken en stunts uithalen heel behoorlijk speelt, en Engeland in de halve finales uiteindelijk wordt uitgeschakeld door West-Duitsland. Bij een 1-1 stand in de verlenging ontvangt Gascoigne een gele kaart, die hem uitsloot voor een eventuele finale. Hierop barst hij uit in tranen. In het vliegtuig terug vertelt Gary Lineker, Engelands ster van het WK 1986, Gascoigne dat zijn leven in Engeland vanaf nu nooit meer hetzelfde zou zijn. Gascoigne neemt dit met een korreltje zout en is dan ook stomverbaasd als honderdduizend mensen bij aankomst zijn naam scanderen. Meer dan 30 miljoen tv-kijkers hadden zijn tranen gezien en identificeerden zichzelf sterk met de ongelukkige Gazza. Als hij op de terugweg naar Newcastle met zijn vader een MacDonalds binnenloopt, wordt hij binnen seconden omringd door fans en is het onmogelijk zijn vette hap te bestellen. Het waren de eerste tekenen van Gazzamania.

Italië

Ook buiten Engeland maakte Gascoigne naam, en speelde zich in de kijker van diverse topclubs. In 1992 verliet hij Spurs om voor Lazio Roma te gaan spelen. Deze transfer kwam nog even in gevaar nadat hij tijdens een caféruzie zijn knie ernstig had geblesseerd. Paul herstelde, de transfer ging door, en Lazio-fans verwelkomden hem hartstochtelijk met onder meer een alleszeggend spandoek met de tekst 'Gazza's Boys are here. Shag women and drink beer'. Gascoigne wint de harten van de Romeinen, maar raakt weer verschillende keren in opspraak vanwege zijn gedrag. Ook heeft hij vaak ruzie met zijn vriendin, is hij vaak geblesseerd, en haalt hij zich de woede van de Italiaanse pers op de hals door ze met niets anders dan een luide boer te woord te staan. Als manager Dino Zoff Lazio verlaat, is het ook voor Gazza tijd om op te stappen. De laatste weken, toen hij wist dat hij zou vertrekken, verscheen hij halfdronken op de training, rijdend op een van zijn 9 Harley Davidsons en met een grote sigaar in zijn mond. Voordat hij naar het Schotse Rangers vertrekt, krijgt hij echter nog een mooi eerbetoon mee: 'You have taken place in our hearts, and we will always love you. Nobody is as great as you. Always by your side', schreef de voorzitter van de Lazio-fanclub.

Terug in de UK

Gedurende zijn gehele loopbaan streed Gazza tegen onder meer overgewicht, drank en zijn slechte naam. De tabloids en een deel van het publiek hadden hem al afgeschreven, wat zijn grootste motivatie was om terug naar Groot-Brittanië te gaan. Bij Rangers, waar hij van 1995 tot 1998 speelde, bewijst hij inderdaad dat hij nog prima mee kan. Hij speelt relatief blessurevrij in Schotse competities en de Champions League, en wint er verschillende titels. Maar hij is nog steeds niet van zijn slechte gewoontes af. Misschien verslechteren ze zelfs wel meer tijdens zijn Rangers-periode. Gazza ontwikkelt de gewoonte een paar slokken brandy te nemen voor de aftrap. Medespeler Brian Laudrup liet later optekenen dat Gazza 'een fantastische speler is, als hij niet dronken is'. Hij wordt drie keer ontslagen in zijn drie seizoenen in Schotland, maar ook weer gelijk in genade aangenomen. Hij wordt serieus met de dood bedreigd door de IRA nadat hij deed alsof hij fluit speelde - de zwaarst mogelijke belediging voor katholieke Ieren - in een wedstrijd tegen Celtic. Zijn obsessies worden erger, hij drinkt meer, en ontdekt ook sigaretten en slaappillen. Tegen het einde van het seizoen 1997 - 1998 wordt zijn positie onhoudbaar en verkast hij naar Engeland.

Daar zou hij nog spelen voor achtereenvolgens Middlesbrough, Everton en Burnley. Hoewel hij - mits blessurevrij - nog prima mee kan en af en toe geniale staaltjes voetbal laat zien, is Gazza's leven en carrière tegen die tijd helemaal overschaduwd door privéproblemen en de slechte naam die hij zichzelf heeft aangedaan. Zijn loopbaan als international lijkt dan ook voorbij. Glenn Hoddle neemt hem mee op trainingskamp voor het WK van 1998, maar hij wordt buiten de uiteindelijke selectie gelaten. Gascoigne speelde een belangrijke rol in de kwalificatie, en kon niet met deze beslissing leven. Als hij van dit besluit hoort, na een ochtend vol drank op de golfbaan bij het trainingskamp, stormt hij Hoddles kantoor binnen en sloeg alles kort en klein. Hij moest uiteindelijk met valium tot bedaren worden gebracht. De waanideeën werden erger, en Gazza neemt alles wat voorhanden is om zich te verlammen. Bryan Robson van Middlesbrough brengt hem naar een psychiatrisch ziekenhuis, nadat Gazza 32 whiskeys drinkt tijdens een vlucht van Dublin naar Newcastle, en daarna zelfmoord wil plegen. Gascoigne is dankbaar, maar maakt de kuur niet af en keert voortijdig terug bij zijn club. Het was het eerste van zijn vier bezoeken, die de val als persoon en voetballer zo treffend illustreren.

Rock Bottom en stunts

Als Paul 35 is, beleeft hij de meest ellendige tijd van zijn leven. Een (top)voetballer is hij dan al lang niet meer, zijn lichaam heeft hem in de steek gelaten en ook geestelijk gaat het niet al te best. Zijn leven bestaat dan uit een rappe opeenvolging van rotzooi: blackouts, drank, auto-ongelukken en ziekenhuisbezoeken, drugs, vechtpartijen en neurotische uitbarstingen. Aan het einde van dat jaar gaat hij voor de laatste keer naar de verslavingskliniek om zich te laten behandelen. Daarna ging zijn leven weer de goede kant op.

Intussen liggen de hoogtijdagen van Paul Gascoigne ver achter ons. Hij wordt nog steeds evenveel herinnerd om zijn uitstekende kwaliteiten als voetballer als vanwege zijn verknipte persoon en discutabele gedrag. Zijn kleurrijke karakter zorgde ervoor dat alles dat hij deed door de pers werd uitvergroot. Er doen zich dan ook tal van verhalen over Gazza de ronde. Gek als hij was, en altijd in voor een dolletje, heeft hij tijdens zijn loopbaan de nodige stunts uitgehaald. Zie hier enkele van de meest spraakmakende:

• Gascoigne was eens binnen een uur na een interlandwedstrijd in het café met zijn vrienden. Hij had zich niet eens omgekleed en zat in vol tenue en voetbalschoenen aan de bar.
• Veroorzaakte een diplomatieke rel toen hij voor een interland met Noorwegen door de Noorse pers werd gevraagd of hij een boodschap voor ze had, 'Yes. Fuck off, Norway' antwoordde en lachend wegliep.
• Vermaakte het publiek door tijdens een trip naar Londen het stuur van een dubbeldekkerbus over te nemen. Tijdens een andere trip nam hij een pneumatische drilboor over van werklui en drilde vrolijk lachend de stoep, weer tot verbazing van voorbijgangers.
• Deed alsof hij een scheidsrechter een gele kaart gaf, nadat deze de kaart uit zijn zak had laten vallen. De grap werd niet gewaardeerd en Gascoigne kreeg zelf geel voor deze actie. Hij stond er ook om bekend onder scheidsrechters' oksels te ruiken als deze hun hand omhoog hielden om een vrije trap aan te geven.
• Liep op zijn sokken na poedelnaakt de kantine van Middlesbrough in om zijn eten te bestellen. Tijdens een andere gelegenheid crashte hij de spelersbus van Middlesbrough.