Vliegrampen met voetbalteams

Voetbalteams, en zeker topclubs, reizen regelmatig met het vliegtuig naar een uitwedstrijd. In de geschiedenis is dat regelmatig fout gegaan, in de periode 1949 tot en met 1993 in totaal acht keer. De topteams AC Torino en Manchester United zijn wellicht het bekendste, maar ook het Chileense Green Cross, Pakhtakor Tashkent uit (toen nog) de Sovjet-Unie en het nationale elftal van Zambia werden er slachtoffer van. In Nederland heeft de ramp met de Surinaamse voetballers in 1989 op Zanderije diep wonden geslagen.

AC Torino (Italië), 1949

Slecht zicht was op 4 mei 1949 de oorzaak van de crash die het bijna volledige team van AC Torino het leven kostte. Het vliegtuig kwam terug van een vriendschappelijke wedstrijd tegen Benfica en spatte tegen de Superga-berg uiteen.

Gevolgen voor de club

AC Torino werd als eerbetoon (vier wedstrijden voor het einde) tot kampioen uitgeroepen van het seizoen 1948-49. Die overige wedstrijden werden door het jeugdteam volgemaakt, waarbij de tegenstanders uit piëteit ook met jeugdteams aantraden. AC Torino won al deze wedstrijden.

Bekendste overledenen

AC Torino was een absoluut topteam. Tien Italiaanse internationals verloren hun leven, waaronder Gugliemo Gabetto (33) en Ezio Loik (29). Valentino Mazzola (30) was de grote ster, zijn zoon Sandro werd in de jaren zestig en zeventig bij Inter Milaan een waardig opvolger.

Bekendste overlevenden

De Hongaar Ladislao Kubala (van 1951 tot 1961 sterspeler van Barcelona) zou als gastspeler meedoen met AC Torino in Lissabon. Omdat zijn zoontje ziek werd, moest Kubala afzeggen. Jeugdspeler Luigi Giuliani kreeg zijn paspoort niet geregeld en speelde vervolgens nog elf seizoenen in de Serie A. In 1955 speelde Giuliano zijn enige interland.

Manchester United (Engeland), 1958

In de kwartfinale van de Europa Cup had Manchester United in Belgrado 3-3 gespeeld tegen Rode Ster. Daarmee plaatste het jonge team van coach Matt Busby, met de Busby Babes als koosnaam, zich voor de halve finale. Vanaf Belgrado was in München op 6 februari een tankstop gepland, voordat het team in Manchester zou landen. Na twee mislukte startpogingen lukte ook de derde niet. Het vliegtuig kon door de sneeuwsmurrie op de baan niet genoeg snelheid maken en crashte. Van de 44 inzittenden overleefden 23 dit ongeluk niet.

Gevolgen voor het team

Dit team van Manchester United (landskampioen in 1956 en 1957) werd gezien als een van de beste Engelse clubteams aller tijden. Het verlies was dus enorm. In de halve finale van de Europa Cup won Manchester United met een soort jeugdteam nog met 2-1 van AC Milan, maar ging in Italië met 4-0 onderuit. In de competitie eindigde het team als negende. Tien jaar later in 1968 werd de Europa Cup dan eindelijk gewonnen.

Bekendste overledenen

Engels international Tommy Taylor, Iers international Liam Whelan en het grote Engelse talent Duncan Edwards (21 jaar, en al 18 interlands voor Engeland). Edwards vocht nog vijftien dagen lang tevergeefs voor zijn leven.

Bekendste overlevenden

Noord-Iers international Jackie Blanchflower (24) overleefde het ongeluk, maar speelde nooit meer. Engels international Dennis Violett voetbalde wel nog jaren voor de club en werd in 1959-60 met 32 goals topscoorder in Engeland. Bobby Charlton speelde 106 interlands (49 goals), werd wereldkampioen in 1966 én was speler van het United team dat in 1968 de Europa Cup won. Coach Matt Busby overleefde de crash ternauwernood. In het Europa Cup winnende jaar 1968 was hij nog steeds coach van Manchester United.

Green Cross (Chili), 1961

Op 1 april 1961 speelde Green Cross voor de Chileense beker in Osorno tegen Osorno Seleccion (1-1). Het vliegtuig waarmee werd teruggevlogen, verongelukte en werd pas acht dagen later vanuit de lucht gevonden. Het was volledig uitgebrand en alle 24 inzittenden waren overleden.

Gevolgen voor de club

Green Cross verloor de dubbele bekerconfrontatie met Osorno (thuis werd het 0-1). De club eindigde als twaalfde in een competitie van veertien clubs. Er was dat jaar geen degradatie, de hoogste divisie breidde een jaar later uit naar achttien clubs. In 1962 degradeert Green Cross, in 1964 is de club alweer terug op het hoogste niveau.

Bekendste overledene

Elisa Mourino, 25-voudig Argentijns international, won in 1955 en 1959 de Copa America. Mourino (34) was aan het afbouwen na vijf seizoenen Banfield en acht seizoenen Boca Juniors.

Bekendste overlevenden

De selectie vloog in twee groepen terug naar Santiago. Acht spelers waren aan boord van het verongelukte vliegtuig en verloren hun leven. De anderen bleven ongedeerd.

The Strongest (Bolivia), 1969

Het Boliviaanse voetbalseizoen 1969 had een kleine pauze toen topclub The Strongest uit La Paz werd uitgenodigd voor een vriendschappelijk minitoernooi in Santa Cruz op 24 en 25 september. Andere deelnemers waren Oriente Petrolero, Cerro Porteno uit Paraguay en een gelegenheidsselectie uit Santa Cruz. Tijdens de terugvlucht twee dagen later ging het mis. Pas een dag later werd bekend dat het vliegtuig ergens in een tussenliggend berggebied (Viloco) was neergestort. Alle 78 passagiers en bemanning overleefden het niet.

Gevolgen voor de club

Er kwamen snel acties op gang. Het Argentijnse Boca Juniors leende twee beloftevolle spelers uit, Luis Bastida en Victor Hugo Romero, de Zuid-Amerikaanse voetbalbond doneerde tweeduizend dollar en in Brazilië werd de opbrengst van de derby Flamengo-Fluminense aan The Strongest geschonken.

Bekendste overledenen

Het Boliviaans voetbal was in die tijd niet bijzonder hoogstaand. De Argentijn Eduardo Arrigo speelde in 1965 bij Huracan in de hoogste Argentijnse divisie, en kwam via Peru (de club Alfonso Ugarte) bij The Strongest. Landgenoot Hernan Andretta, in Argentinië jarenlang actief op het tweede niveau, had net eerder laten weten dat dit zijn laatste seizoen zou zijn.

Bekendste overlevenden

Om verschillende redenen maakten de spelers Rolando Vargas, Luis Gini en Marco Antonio Velasco deze trip niet mee.

Pakhtakor Tashkent (Sovjet Unie), 1979

Op 11 augustus 1979 was Pakhtakor Tashkent, dat seizoen gepromoveerd naar de hoogste divisie in de Sovjet-Unie, op weg naar een uitwedstrijd tegen Dinamo Minsk. Ergens boven de Ukraïne kwam het vliegtuig in botsing met een andere vlieger. Alle 178 inzittenden van beide vliegtuigen overleefden dit niet.

Gevolgen voor de club

De voetbalbond van de Sovjet-Unie verplichtte alle clubs uit de hoogste divisie drie spelers af te staan aan Pakhtakor Tashkent. Bovendien werd geregeld dat de club drie seizoenen lang niet kon degraderen.

Bekendste overledenen

Vladimir Fyodorov (23 jaar), 18-voudig international en Mikhail An (26 jaar, 2 interlands).

Bekendste overlevenden

Niemand, zestien selectiespelers kwamen om bij dit ongeluk.

Alianza Lima (Peru), 1987

Met een Fokker van de Peruaanse marine vloog Alianza Lima op 8 december 1987 terug van een Peruaanse competitiewedstrijd bij Deportivo Pucallpa, die met 1-0 was gewonnen. Terug in Lima, was er verwarring. Het landingsgestel was volgens het instrumentarium niet uitgeklapt. De piloot vloog ter controle langs de verkeerstoren, waar werd gezegd dat alles oké was. Vervolgens maakte het vliegtuig een rondje om opnieuw voor de landing voor te bereiden. Dit mislukte, de Fokker had te weinig hoogte en stortte negen kilometer voor de kust in de oceaan.

Gevolgen voor de club

Topclub Alianza Lima had eindelijk weer een goede lichting talenten. Het duurde hierna tot 1997 voordat de club landskampioen werd. Het seizoen 1987 werd na een algehele pauze van vier weken weer hervat. Dit deed Alianza met jeugd, oud-spelers (zoals Teofilio Cubillas) en wat geleende spelers van de Chileense topclub Colo Colo.

Bekendste overledenen

De Peruaanse internationals José Casanova, Luis Antonio Escobar en Jose Gonzalez Ganoza.

Bekendste overlevenden

Niemand, alleen de piloot overleefde de crash.

Kleurrijk Elftal Suriname, 1989

Op de vroege ochtend van 7 juni 1989 vond de grootste vliegramp van Suriname plaats. Een landing bij dichte mist kostte het leven aan 176 van de 187 passagiers van een SLM-vliegtuig. Onder de doden een groot gedeelte van het Kleurrijk Elftal, een uit Surinaamse profvoetballers bestaand gelegenheidsteam, dat in Suriname aan een toernooi ging meedoen.

Gevolgen voor het team

Met deze SLM-ramp is feitelijk een einde gekomen aan het Kleurrijk Elftal. In 1993 start Stanley Menzo het team de Suriprofs, waarmee hij jaarlijks een benefietwedstrijd speelt, meestal tegen de kampioen van de Eerste Divisie

Bekendste overledenen

De eredivisiespelers Lloyd Doesburg (Ajax), Steve van Dorpel (FC Volendam), Ruben Kogeldans (Willem II), Ortwin Linger (Haarlem), Fred Patrick (PEC Zwolle) en Andy Scharmin (FC Twente)

Bekendste overlevenden

Radjin de Haan, Edu Nandlal en Sigi Lens (oom van Jeremain Lens en tegenwoordig spelersmakelaar) overleefden de ramp, maar haalden daarna nooit meer een goed niveau.
Verder zat een hele reeks Surinaamse voetballers om een of andere reden niet in het vliegtuig: Ruud Gullit, Frank Rijkaard, Bryan Roy en Henk Fräser mochten niet van hun clubs, Winny Haatrecht (SC Heerenveen) en Desmond Gemert (NEC) moesten nog nacompetitie spelen, en Marcel Liesdek was vanwege contractonderhandelingen niet meegereisd. Hennie Meijer en Stanley Menzo hadden juist al een vlucht eerder genomen.

Het nationale elftal van Zambia, 1993

Op weg naar een interland in Senegal stortte op 27 april 1993 een vliegtuig met het voltallige nationale elftal van Zambia in zee nabij de Gabonese hoofdstad Libreville. De bedoeling was dat het vliegtuig onderweg drie keer zou tanken. In Brazzaville (Congo) waren er al moeilijkheden. Bij het vertrek vanaf het vliegveld in Libreville na de tweede stop, vatte een der motoren vlam en waren de passagiers ten dode opgeschreven.

Gevolgen voor het nationale team

Ondanks het verlies van zoveel spelers veroverde Zambia op de Afrika Cup van 1994 toch zilver. Plaatsing voor het WK van datzelfde jaar in de Verenigde Staten bleef echter een illusie. De winst van Zambia in de Afrika Cup in 2012 werd opgedragen aan dit team uit 1993.

Bekendste overledenen

Derby Makinka, Kelvin Mutale en het 19-jarige talent Patrick Banda. Coach Godfrey Chitalu kwam in 2012 nog postuum in het nieuws omdat werd beweerd dat hij 107 goals had gemaakt in één kalenderjaar, meer dan Lionel Messi in 2012. De FIFA nam dit record niet over.

Bekendste overlevenden

De in Europa bij PSV spelende Kalusha Bwalya had een eigen reis naar Senegal geregeld, Charles Musonda (RSC Anderlecht) was geblesseerd en daarom niet meegevlogen.