Emmanuel Sanon, voetballegende uit Haïti

Zijn doelpunt op het WK van 1974 tegen Italië was wereldnieuws. Emmanuel Sanon uit het nietige Haïti, gaf verdedigers van wereldfaam het nakijken. Sanon voetbalde vanuit zijn gevoel, van tactiek (“dat is voetballen als robotten”) had hij weinig kaas gegeten. De sportman van de eeuw in Haïti bleef tot zijn vroege dood in 2008 een liefhebber.

Voetballen op Haïti

Al op jonge leeftijd verloor Emmanuel ‘Manno’ Sanon (geboren op 25 juni 1951 in de hoofdstad Port-au-Prince) zijn beide ouders. Als weeskind kwam hij terecht bij de (Nederlandse) paters Salesianen. Deze paters waren gespecialiseerd in jeugd- en jongerenzorg, en pater Sjaak Diebels had al in de jaren vijftig voor zijn jongens de voetbalclub Don Bosco Pétionville opgericht. Ook Sanon ging er voetballen. De club kan begin jaren zeventig zelfs wedijveren met de topclubs op het eiland, vooral door de bijzonder kwaliteiten van topscorer Sanon. In 1971 maakt hij Don Bosco zelfs kampioen.

Eerste internationale kennismaking

Sanon speelde vanzelfsprekend toen al voor het nationale elftal. Zijn talent werd snel erkend, in 1972 mag hij al meedoen aan een selectieteam uit Midden- en Noord-Amerika team dat deelnam aan een internationaal toernooi in Brazilië. Sanon stond wel elke wedstrijd in de basis, maar maakte toen nog weinig indruk tegen Frankrijk (0-5), Colombia (3-4), Argentinië (0-7) en Afrika (0-0).

Haïti wint kwalificatietoernooi

Dat werd anders tijdens de kwalificatie voor het WK in Duitsland. Die begon met een makkelijke tegenstander, Puerto Rico. Zonder moeite won Haïti met 7-0 en 5-0, Sanon maakte er elke wedstrijd drie. Daarmee kwam Haïti als een van de vijf groepswinnaars in de eindronde in eigen land, eind 1973. Andere deelnemers waren favoriet Mexico, outsider Trinidad en de mindere goden Guatemala, Honduras en de Nederlandse Antillen. De winnaar plaatste zich voor het WK in Duitsland. Na de wedstrijden tegen de Nederlandse Antillen (3-0, twee goals van Sanon), Trinidad (2-1, één van Sanon) en Honduras (1-0) ging Haïti aan de leiding, met twee punten voorsprong op Mexico en zelfs vier op Trinidad. Op 13 december 1973 won Haïti met 2-1 van Guatemala, en wederom was Sanon met twee goals van doorslaggevende betekenis. Een dag later verpletterde Trinidad Mexico met 4-0 en kon Haïti de koffers pakken naar het WK in Duitsland.

Sanon in Nederland

In Duitsland werd weinig van Haïti verwacht. De ploeg streek in mei 1974 ter voorbereiding neer in Nederland. Er werd op 23 mei gewonnen van Go Ahead Eagles met 1-0, met Sanon bijna vanzelfsprekend als matchwinnaar. De oefenwedstrijd tegen AZ’67 ging verloren met 3-1, van het Nederlnds Militair Elftal werd met 4-1 verloren. Gewonnen werd er wel van een Twents amateurteam, met 3-1 (één doelpunt van Sanon). Dieptepunt was een dag later een oefenpot tegen een KNVB-team van de afdeling Leiden. Deze amateurs wonnen met maar liefst 4-0 van Haïti. Iedereen verwachtte dan ook drie monsternederlagen in Duitsland tegen Italië, Polen en Argentinië.

Verrassing op het WK

De eerste wedstrijd in Duitsland was tegen vice-wereldkampioen Italië. Op 15 juni 1974 stonden beide ploegen in München tegenover elkaar. Doelman Dino Zoff van Italië heeft voor aanvang van de wedstrijd al een wereldrecord in handen, hij is dan al 1096 minuten ongeslagen in interlands. Het is Sanon die het record breekt, in de eerste minuut na rust krijgt hij een diepe bal, loopt zijn tegenstander eruit, omspeelt Zoff en schiet de bal in het lege doel. Haïti leidt met 1-0. De gekte duurt zes minuten, dan maakt Gianni Rivera gelijk en loopt Italië alsnog uit naar 3-1. Vier dagen later tegen Polen zijn Haïti en Sanon kansloos. Ze verliezen, wederom in München, met 7-0. Haïti ligt er dan al uit, de wedstrijd op 23 juni tegen Argentinië is alleen voor de Zuid-Amerikanen nog belangrijk. Al na 18 minuten staat Haïti 2-0 achter. De 3-0 valt in de 55e minuut, acht minuten later maakt Sanon met een ziedend afstandsschot wel zijn tweede van het toernooi. Hector Yazalde bepaalt de einduitslag op 1-4.

Contract in Europa

Na het toernooi heeft Haïti veel sympathie gewonnen, al waren de meeste spelers niet goed genoeg voor dit niveau. Guy St. Vil speelt een jaar later wel zonder veel succes in de Amerikaanse profcompetitie. Doelman Henri Francillon keepte een jaar voor München 1860, maar belandde snel op de bank en reisde terug nar zijn eiland. Sanon, verreweg de beste van het team, tekende nog in het trainingskamp van Haïti in Duitsland op 25 juni (precies op z’n 24e verjaardag) voor Beerschot in België.

Succes bij Beerschot

Het leven in het grauwe Antwerpen – hij woonde in een klein appartement vlakbij het Olympisch Stadion – was voor Sanon en zijn vrouw Suzie behoorlijk saai. Gelukkig kan hij zich vermaken met andere interesses: musea, filosofie, politiek en literatuur. Als voetballer had Sanon moeite met de hardheid van de verdedigers en begreep hij bovendien het tactische voetbal in België niet. Sanon op zijn beurt miste elegantie en lichtvoetigheid bij zijn collega’s in België. Dat zal hij trouwens niet hebben gezegd van zijn teamgenoot en maatje Juan Lozano, die later bij Anderlecht, Real Madrid en het Belgisch elftal furore maakte.

Omscholing tot linksback

Trainer Rik Coppens, die Sanon een bijzonder getalenteerde voetballer vond, had een originele oplossing om Sanon te laten wennen aan het harde voetbal: hij zette de Haïtiaan tijdelijk op de linksbackpositie. Daar leerde hij het spel kennen, om vervolgens als linksbuiten weer op jacht te gaan naar doelpunten. Tussentijds probeerde hij met Haïti ook het WK van 1978 in Argentinië te halen. In de tweede ronde schakelde Sanon eigenhandig Cuba uit: 1-1, 1-1 en 2-0, alle doelpunten kwamen op zijn naam. In de finaleronde was Mexico oppermachtig, Haïti eindigde wel als tweede.

Beerschot wint Belgische beker

Sanon scoorde ook in zijn Belgische jaren regelmatig (43 competitiegoals in totaal), maar was vooral razendsnel op de vleugel. Hoogtepunt werd de Belgische bekerfinale in 1979, waar Sanon in een indrukwekkende rush de verdediging van Club Brugge voorbijsnelde en Johan Coninckx de kans gaf met een simpel tikje het enige doelpunt van de wedstrijd te maken. In 1980 zag het grote Anderlecht in Sanon de opvolger voor Rob Rensenbrink. De onderhandelingen liepen echter stuk, de redenen daarvoor bleven onduidelijk. Sanon zag Beerschot als de spelbreker en vertrok naar de Verenigde Staten, naar tweede divisieclub Miami Americans.

Voetballen in de VS

Sanon klom al bijna binnen een maand - samen met zijn coach in Miami, Ron Newman - naar de NASL, het hoogste Amerikaanse niveau. Bij San Diego Sockers speelde hij weer prima, en nog beter vanaf het moment dat een jonge Mexicaan werd aangetrokken: Hugo Sanchez. Samen vormden ze een dodelijk duo, Sanon maakte in tien NASL- wedstrijden tien goals. Ook het seizoen 1981 was aardig (21 wedstrijden, zes goals), maar in 1982 beëindigde een ernstige knieblessure de voetballoopbaan van Sanon.

Bondscoach en jeugdtrainer

In 1999 en 2000 is Sanon nog even bondscoach van zijn Haïti, het eindtoernooi in Japan en Zuid-Korea haalt Haïti desondanks niet. Sanon wordt in 1999 wel uitgeroepen tot Sportman van de Eeuw in Haïti. Hij is jeugdcoach bij Ajax Orlando in Florida als bij hem alvleesklierkanker wordt geconstateerd; op 21 februari 2008 overlijdt Sanon, 56 jaar oud. Thuis in Haïti wordt de stervoetballer na een indrukwekkende ceremonie als nationale held begraven, waarbij teamleden van het WK-team uit 1974 de kist dragen.