Geschiedenis van het wereldkampioenschap voetbal

In dit artikel wordt beschreven hoe het toernooi om het wereldkampioenschap voetbal is ontstaan en hoe het spelschema zich heeft ontwikkeld met het groeiende aantal deelnemers. Ook de prestaties van het Nederlands voetbalelftal op het WK door de jaren worden hierin behandeld en een overzicht van de finales wordt gegeven. Dit overzicht gaat tot 2018.

Het ontstaan en de ontwikkeling van het WK

Het wereldkampioenschap voetbal (of kortweg het WK) is zonder twijfel een van de grootste en daarmee ook tot de verbeelding sprekende sporttoernooien die er bestaan. Hoe is het toernooi ontstaan, hoe ontwikkelde het zich sinds die tijd en hoe heeft Nederland het er gedaan? Het onderstaande overzicht bevat de geschiedenis vanaf het begin in 1930 tot het WK van 2018 in Rusland.

Het begin: Uruguay 1930

Voor 1930 was voetbal een olympische sport. Omdat deze sport echter werd geschrapt voor de spelen van 1932, besloot de FIFA, de internationale voetbalfederatie, een eigen toernooi te houden. De deelnemende landen hoefden zich niet te kwalificeren, maar werden uitgenodigd om in gastland Uruguay te komen spelen. Uiteindelijk waren dertien landenteams aanwezig op het Uruguayaanse toernooi van 1930. De landen werden ingedeeld in drie groepen van drie en een van vier. De groepswinnaars speelden de halve finales. Uruguay werd toen wereldkampioen.

De vroege vooroorlogse toernooien

Bij alle volgende WK’s waren er wel kwalificatieronden. Voor het tweede wereldkampioenschap van 1934 in Italië moest het gastland zich ook kwalificeren. Op aankondiging van de FIFA hadden zich 32 landen ingeschreven voor de kwalificaties, en 16 landen plaatsten zich uiteindelijk. Er was sprake van een “knock-out” systeem, waarbij het ene land volgens loting tegen een andere speelde, tot er maar twee over waren voor de finalewedstrijd. Italië werd in eigen land wereldkampioen. Het daaropvolgende WK van 1938 in Frankrijk liep volgens hetzelfde systeem. Zweden had daarin een vrije doorgang naar de tweede ronde, omdat hun tegenstander Oostenrijk door Duitsland was geannexeerd. Italië werd opnieuw wereldkampioen.

De naoorlogse toernooien

De wereldkampioenschappen van 1942 en 1946 hebben nooit plaatsgevonden vanwege de tweede wereldoorlog. Het eerste naoorlogse toernooi was in 1950 met als gastland Brazilië. Daarin waren er twee groepen van vier landen, een met drie, en een met twee landen. Groep C en D waren klein omdat drie landen zich hadden teruggetrokken en de “vervangende landen” niet wilden deelnemen. De groepswinnaars plaatsten zich voor een finale-competitie, waar elk land een keer tegen elkaar speelde en het team met de meeste punten kampioen werd. In dit geval was dat weer Uruguay. Dit was het enige toernooi waarin finalecompetitie de kampioen bepaalde. In alle volgende WK’s waren er groepen, waarin de best presterende teams zich plaatsen voor een paar knock-out fasen.

In de volgende kampioenschappen kwam het probleem van te weinig deelnemende landen niet meer voor. Vanaf het WK van 1954 in Zwitserland tot en met het toernooi van 1978 in Argentinië waren er 16 deelnemers. Tussen 1982 (Spanje) en 1994 (Verenigde Staten) waren het er 24, en vanaf 1998 (Frankrijk) doen er 32 landen mee.

Nederland op het WK

Puur statistisch gezien zijn de prestaties van Nederland door de jaren heen wisselvallig. In het eerste toernooi van 1930 had Nederland zich niet aangemeld na de uitnodiging van de FIFA. Op de kampioenschappen van 1934 en 1938 strandde Nederland in de eerste ronde. In de naoorlogse WK’s van 1950 en 1954 (Zwitserland) schreef Nederland zich niet in voor de kwalificaties. Toen dat daarna wel gebeurde duurde het tot het toernooi van 1974 in West-Duitsland, dat Nederland zich plaatste. Het oranje elftal haalde toen meteen de finale, wat het verloor tegen het gastland. In 1978, tegen gastland Argentinië, herhaalde dit scenario zich. Daarna duurde het tot aan het WK van 1990 in Italië dat Nederland weer mocht meedoen. In 2002 (Zuid-Korea en Japan) was Oranje weer afwezig. In de naoorlogse wereldkampioenschappen haalde Nederland bij deelname altijd minstens de tweede ronde. Naast de hierboven genoemde finaleplaatsen haalde Nederland in 2010 (Zuid-Afrika) opnieuw de finale, die werd verloren van Spanje. In 2014 kwalificeerde Nederland zich weer voor het toernooi in Brazilië, en bereikte toen de derde plaats. Nederland kwalificeerde zich daarna niet voor het toernooi van 2018 in Rusland. Samenvattend zijn de prestaties van Nederland wisselend, maar wel met drie finaleplaatsen (allemaal verloren).

De finales

Hieronder volgt een overzicht van alle gespeelde finalewedstrijden. Bij de finale staat de winnaar (en dus de wereldkampioen) links aangegeven.


Uit het bovenstaande blijkt duidelijk dat over de hele wereld twee continenten domineren in het voetbal: Europa en Zuid-Amerika. De beste prestatie van een land buiten deze werelddelen kwam uit 2002, toen Turkije op de derde plaats eindigde en gastland Zuid-Korea op de vierde. Hierbij dient wel te worden opgemerkt dat Turkije in de Europese voetbalregio is ingedeeld.