Mag je duiken met astma?

Duiken, ook wel SCUBA duiken, is een avontuurlijke onderwatersport. Tegenwoordig wordt er steeds meer recreatief gedoken, vooral om te ontdekken wat de onderwaterwereld allemaal te bieden heeft. Omdat duiken een sport met risico’s is, is het van belang dat je gezond bent. De kans van overlijden bij duiken is zo’n 40 keer groter als de kans op overlijden bij een voetbalspel of waterskiën. Veelal moet je eerst gekeurd worden door een duikarts of een sportarts voordat je met je brevet mag beginnen. Als je gaat duiken met perslucht wordt er onder andere veel van je longen gevraagd. Voor mensen met astma, een chronische ontsteking aan de luchtwegen, is het daarom extra risicovol. Hoewel er vroeger een algeheel duikverbod was voor mensen met astma, is men tegenwoordig soepeler geworden. Onder bepaalde voorwaarden mogen mensen met astma toch duiken.

Waarom is duiken bij mensen met astma extra risicovol?

Er bestaan verschillende soorten astma, zoals allergische astma, inspanningsastma, niet-allergische astma en ernstige astma. Bij allergische astma wordt een astma-aanval uitgelokt door het inademen van stoffen waar iemand allergisch voor is. Een niet-allergische astma-aanval wordt, daarentegen, uitgelokt door niet-allergische prikkels, zoals uitlaatgassen, weersomstandigheden, parfum, koude lucht, etc. Verder wordt een astma-aanval bij inspanningsastma veroorzaakt door inspanning bij een activiteit (bijvoorbeeld als je aan het sporten bent). Emoties, stress, temperatuur en de luchtvochtigheidsgraad kunnen de klachten verergeren. Zo kan koude, droge lucht er bijvoorbeeld voor zorgen dat je het eerder benauwd hebt. De perslucht die je inademt uit een duikfles is droog en voelt koud aan. Het inademen van deze koele, droge lucht kan de luchtwegen irriteren en op deze manier wordt een astma-aanval uitgelokt. Tijdens een aanval zwellen de luchtwegen op wat het ademhalen onaangenaam maakt. Ernstige astma komt het minste voor. In het geval van ernstige astma mag je niet duiken.

Mensen met astma hebben gevoeligere luchtwegen dan mensen zonder astma. Het risico van een barotrauma bij mensen met astma is daarom ook 2 tot 5 keer zo groot als voor mensen zonder astma. Een barotrauma ontstaat door verandering in ‘druk’. Door een snelle verandering tussen de omgevingsdruk en de druk in lucht houdende lichaamsholten kan er weefselletsel ontstaan. De overgevoeligheid van het slijmvlies van de luchtwegen bij astmapatiënten zorgt voor het samenknijpen en het ophopen van slijm in de luchtwegen. Het samenknijpen en het ophopen van slijm in de luchtwegen kan ervoor zorgen dat er lucht in de longen achterblijft. Door het samenknijpen en het ophopen van slijm worden de luchtwegen nauwer. Het proces waarbij er meer lucht in de longen achterblijft doordat het niet compleet uitgeademd kan worden, wordt ook wel ‘Air Trapping’ genoemd. Dit kan (ernstige) schade veroorzaken. Het opstijgen tijdens het duiken is voor je longen het gevaarlijkste moment. Tijdens het opstijgen zetten je longen uit. Het is van belang dat de lucht de longblaasjes kan verlaten, anders knappen deze (door overdruk).

Belangrijke evaluatiepunten bij de duikkeuring

In het verleden werd je afgekeurd voor duiken als je astma had. Tegenwoordig mag je onder bepaalde voorwaarden toch duiken. Het is daarbij van belang dat de astma onder controle is met de juiste medicatie. Iemand moet vrij van astmasymptomen zijn om toestemming te krijgen om te duiken. Verder is het van belang dat je een normale longfunctie (spirometrie) hebt. Het longfunctieonderzoek (spirometrie) bij de duikkeuring is daarom een belangrijk onderdeel om te bepalen of iemand met astma mag duiken. Voor het onderzoek, dat zittend plaatsvindt, krijg je een klem op je neus, zodat je niet door je neus uit kunt ademen. Je krijgt een mondstuk waardoor je tijdens de test geforceerd in en uit moet ademen. Het is de bedoeling dat je heel diep inademt, en vervolgens zo hard en snel mogelijk uitademt totdat je longen leeg zijn. Om de betrouwbaarheid van het resultaat te vergroten wordt het onderzoek meerdere keren uitgevoerd (vaak drie keer). Het resultaat van het onderzoek wordt vergeleken met de longfunctiewaarde van een gezond gemiddeld persoon. Er wordt daarbij rekening gehouden met verschillende factoren die van invloed kunnen zijn, zoals leeftijd, lengte, geslacht en etnische afkomst.

Indien iemand helemaal geen astmatische klachten (met medicatie) heeft en een normale longfunctie heeft, kan deze persoon toestemming krijgen om te duiken. Aanvullend onderzoek door middel van een inspanningstest is vaak nodig om te bepalen of er sprake is van bronchiale hyperactiviteit. Astmapatiënten kunnen immers een normale longfunctie hebben. Indien men een normale inspanningscapaciteit heeft, kan men toch door de keuring komen. De inspanningscapaciteit van een persoon kan bepaald worden door middel van een inspanningstest met ademanalyse. Het resultaat van de inspanningstest moet negatief zijn. Een negatieve uitslag duidt op de afwezigheid van problemen tijdens inspanning. Verder is het ook van belang dat de persoon geen andere lichamelijke klachten heeft en adequaat kan reageren bij onverwachte inspanning.

Hoe kun je de risico’s verkleinen?

Er zijn een aantal dingen die je kunt doen om het risico te verkleinen:

• Duik niet in (heel) koud water;
• Stijg te allen tijde langzaam en gecontroleerd op (maak een veiligheidsstop);
• Duik niet als je in de afgelopen 48 uur een astma-aanval hebt gehad;
• Duik niet als je niet lekker bent;
• Maak geen inspannende duiken;
• Gebruik regelmatig een peakflowmeter (om te meten in welke mate astmatische klachten opspelen).

Bij inspannende duiken kun je denken aan duiken waarbij je tegen de stroming in moet zwemmen. Astmatische klachten worden vooral uitgelokt door dergelijke inspanning. Met een peakflowmeter kan iemand zien in welke mate astmatische klachten opspelen. Een piekstroommeter geeft aan hoeveel lucht iemand in één keer uit kan blazen. Hoe nauwer de luchtwegen, des te lager is de piekstroomwaarde. Meestal wordt iemand geadviseerd de piekstroomwaarde ’s morgens en ’s avonds te meten. Bij een variatie van meer dan 20% in de piekstroomwaarde of een daling van de peakstroomwaarde met meer dan 10% wordt er afgeraden om te duiken.