Carambolebiljarten; de basis en de varianten

Biljarten is een spel waarbij het de bedoeling is dat met behulp van een keu (zie nadere uitleg) één bal tegen 2 andere ballen aan te spelen, waardoor een 'carambole' wordt gemaakt. Er zijn ook andere vormen van biljart, zoals Snooker of Poolbiljart. In dit artikel wordt echter de nadruk gelegd op Carambole-biljart

Aanduiding van spelvormen

In Nederland is het carambolebiljart de bekendse vorm, die vaak ook met de aanduiding biljart word bedoeld. Andere spelvormen zijn poolbiljart of snooker, waarbij met de speelbal de overige ballen op tafels in de gaten moeten worden gespeeld. Van oudsher is Carambole in Nederland de meest gespeelde vorm, maar de laatste jaren lijken de andere varianten in populariteit te winnen.

Het materiaal

De ballen

Er wordt gespeeld met 3 ballen; 1 witte bal, 1 witte bal met stip (ook wel eens geel) en 1 rode bal. Oorspronkelijk werden de ballen van hout of ivoor gemaakt, maar tegenwoordig worden deze uit kunststof vervaardigd. Het gewicht van de ballen is circa 210 gram en deze hebben een middellijn van circa 61 mm.

De Tafel

Een wedstrijdtafel heeft een afmeting van 2.84 meter bij 1.42 meter. Er wordt ook wel eens gespeeld op kleinere tafels, waarbij de verhouding tussen de lengte en de breedte van 1:2 gelijk blijft. De tafel is veelal gemaakt van leisteen dat is bekleed met een biljartlaken en wordt omrand door een rubberen stootrand, waartegen de bal kan weerkaatsen. Wedstrijdtafels worden verwarmd om te voorkomen dat het laken vochtig is en zodoende de bal goed te laten blijven rollen.

De Keu

De keu is de stok waarmee gestoot wordt. De stok is vaak 140 cm lang, maar mag maximaal 150 cm lang zijn. De achterkant van de keu is breder dan de stoot-kant. Aan de kant waarmee gestoot wordt zit de zogeheten pomerans, een stootdopje waarme de bal gestoot wordt, deze wordt veelal van leer gemaakt.

Spelvormen

Libre

De spelvorm Libre of vrij spel is de meestgespeelde vorm en is de meest eenvoudige manier van spelen. Doel van het spel is om met je eigen bal (iedere speler heeft een eigen bal om mee te stoten), de 2 andere ballen te stoten. De volgorde welke van de andere ballen eerst wordt gestoot, maakt hierbij niet uit. Voorbeeld; speler a speelt met wit. Deze bal moet hij zo tegen de gestipte òf de rode bal spelen, dat deze de andere raakt. Lukt dit, dan scoort de speler een punt, een carambole. Vervolgens mag hij nogmaals stoten, net zo lang tot hij mist, waarna de beurt over gaat naar de andere speler.

Bij deze spelvorm kan het voorkomen dat goed geoefende spelers erg veel punten achtereen maken, daarom wordt in wedstrijdverband vaak een driehoek in alle hoeken ingetekend. Als beide te raken ballen in eenzelfde driekhoek liggen, moet na 2 stoten tenminste één van deze 2 ballen de driehoek uitgespeeld zijn

Kaderspel

Omdat de goede spelers in de voorgenoemde vorm nog erg lange series kunnen maken, is op den duur een vorm bedacht waarbij vakken werden ingetekend evenwijdig aan de banden. Hierdoor ontstaat één rechthoek in het midden waarin vrijuit gespeeld mag worden, voor de overige flakken gelden dezelfde regels als eerder genoemd bij de afgetekende driehoeken.

Bandstoten

Bij het bandstoten zijn er geen flakken met beperkende regels, de enige voorwaarde die wordt gesteld is dat de speelbal, na het spelen van de eerst te raken bal, een van de banden stoot voordat deze de 2e bal aantoot. Hierdoor is het een stuk lastiger een vaste, eenvoudige, positie van de ballen te creëren waarin grote series gemaakt kunnen worden.

Driebanden

Het driebanden is een moeilijkere vorm van het bandstoten. In deze vorm moet na het raken van de 1e bal, de speelbal tegen tenminste 3 banden stoten alvorens de 2e bal geraakt wordt. Deze spelvorm vergt van de speler het meeste talent om een punt te scoren en wordt het meeste van de Carambole-varianten uitgezonden op televisie.

Bekende topspelers

Enkele bekende topbiljarters zijn:

• Dick Jaspers
• Torbjörn Blomdahl
• Eddy Merckx
• Raymon Ceulemans