Zelf schaatsen slijpen, zo doe je dat!

Leer in vijf eenvoudige stappen hoe je zelf je schaatsen kunt slijpen. Iedereen kan het leren en er is geen technische kennis vereist. Zelf je schaatsen slijpen is veel gemakkelijker dan je denkt en levert veel voordelen op. Zo bespaart het tijd omdat je nooit meer je schaatsen hoeft weg te brengen (en weer op te halen). Ook bespaart het geld: de kosten van het materiaal om zelf schaatsen te slijpen heb je vaak alweer snel terugverdiend. Een ander groot voordeel is dat je altijd perfect geslepen schaatsen hebt en tijdens een natuurijsperiode niet afhankelijk bent van ‘overbelaste’ schaatsenslijpers.

• Waarom zelf je schaatsen slijpen?
• Wat je vooraf nog moet weten als je zelf schaatsen gaat slijpen
• Wat heb je nodig om zelf schaatsen te slijpen?
• Stap voor stap instructie om zelf schaatsen te slijpen
• Stap 1: Het plaatsen van de schaatsen in het slijpblok
• Stap 2: Het slijpen van de schaatsen
• Stap 3: De eerste keer afbramen van de schaatsen
• Stap 4: Het polijsten van de schaatsen
• Stap 5: De tweede keer afbramen van de schaatsen (en insmeren met onderhoudsmiddel)
• Extra tips voor het zelf slijpen van je schaatsen

Waarom zelf je schaatsen slijpen?

Geld besparen door zelf schaatsen te slijpen

Zelf schaatsen slijpen bespaart geld. De kosten van het materiaal om zelf schaatsen te slijpen heb je er na twintig slijpbeurten vaak al uit. Heb je meerdere schaatsers in je gezin, familie of vriendenkring? Dan heb je de kosten van een slijpset nog sneller terugverdiend.

Tijd besparen door zelf schaatsen te slijpen

Ook bespaart het zelf slijpen van je schaatsen tijd. Je hoeft nooit meer je schaatsen weg te brengen en weer op te halen om deze te laten slijpen. Gemiddeld kost het slijpen van een paar schaatsen maar een kwartiertje, dus tel uit je (tijd)winst!

Altijd scherpe schaatsen als je zelf slijpt

Als je zelf besluit je schaatsen te gaan slijpen, worden ze vaker geslepen dan wanneer je ze iedere keer moet laten slijpen. In de praktijk is het handig om ze iedere keer na het schaatsen even licht te slijpen. Je hebt dan altijd vlijmscherpe schaatsen wat het schaatsplezier ten goede komt. Ook tijdens een (vaak korte en schaarse) natuurijswinter heeft het zelf slijpen van schaatsen nog een groot voordeel: je bent je schaatsen niet lang kwijt omdat de plaatselijke schaatsenslijper waarschijnlijk overbelast is tijdens deze periode.

Wat je vooraf nog moet weten als je zelf schaatsen gaat slijpen

Welke schaatsen kan je zelf slijpen?

Het is niet mogelijk om zelf je kunstschaatsen of ijshockeyschaatsen te slijpen. Deze moeten op een speciale machine worden geslepen. Je kunt alleen zelf je noren, Easy Gliders, houten schaatsen, clicknoren (of kluunschaatsen) en shorttrackschaatsen slijpen.

Ronding slijpen

Als je zelf je schaatsen slijpt, moet je je schaatsen na een schaatsseizoen (waarin je veel geschaatst hebt) opnieuw laten ‘ronden’ door een gespecialiseerde schaatsenslijper. Schaatsen zijn van de zijkant gezien rond om deze beter te laten glijden en te besturen over het ijs. Door het slijpen van de schaatsen slijp je de ronding er langzaam uit. Ronding slijpen kun je het beste laten doen bij een gespecialiseerde schaatsenwinkel, omdat dit op een speciale machine gebeurt. Vaak doen ze dit voor een klein bedrag als je aangeeft dat je zelf slijpt en het afslijpen (naar het ronden) zelf doet.

Wat heb je nodig om zelf schaatsen te slijpen?

Slijptafel (slijpblok)

Allereerst heb je een slijpblok of slijptafel nodig. Kies je voor een solide uitvoering van een bekend schaatsmerk, dan gaat deze vele jaren mee. Als je ook schaatsen wilt slijpen met een hogere schoen (bijvoorbeeld comfortnoren), kies dan voor een extra hoge slijptafel.

Slijpsteen

Een slijpsteen heeft een slijpkant (grover) en een polijstkant (fijner). Slijpstenen zijn er in verschillende prijsklassen. Een goede ‘middenklasser’ voldoet vaak prima. Slijpstenen worden na veelvuldig gebruik minder vlak doordat ze slijten. Je kunt beter een iets goedkopere slijpsteen na een aantal jaren vervangen dan doorslijpen met een uitgeholde duurdere steen omdat je het zonde vindt deze te vervangen vanwege de hoge prijs.

Afbraamsteen

Deze heb je nodig om na het slijpen de ontstane ‘braam’ te verwijderen.

Werkhandschoenen

Het is prettig om tijdens het schaatsen slijpen werkhandschoenen te dragen. Mocht je per ongeluk met je vinger over de slijpsteen komen, dan biedt een werkhandschoen enige bescherming tegen snijwonden. Een goed geslepen schaats is erg scherp. Ook blijven je handen schoon van metaalslijpsel.

Poetsdoek en schaatsonderhoudsmiddel

De poetsdoek gebruik je om de schaatsen tussen het slijpen door schoon te maken om deze te kunnen inspecteren. Na het slijpen is het natuurlijk goed om de schaatsen in te smeren met onderhoudsmiddel voor een langere levensduur.

Stap voor stap instructie om zelf schaatsen te slijpen

In onderstaande instructie wordt beschreven hoe je zelf stap voor stap schaatsen kunt slijpen. Het is handig om deze instructie als beginnende schaatsenslijper bij de hand te hebben. Je zult merken dat je na een paar slijpbeurten het slijpen snel beheerst.

Stap 1: Het plaatsen van de schaatsen in het slijpblok

Je begint met het plaatsen van de schaatsen in het slijpblok. Hiervoor plaats je de zogenaamde hoogteaanslagen op het blok (afbeelding 1) en klem je de schaatsen daarna vast in het blok met de ijzers tegen de hoogteaanslagen aan. Positioneer de schaatsen zo dat ze beide ongeveer even ver aan de voorkant en achterkant van het slijpblok uitsteken. Sommige slijpblokken hebben een lengteaanslag waar je beide schaatsen tegenaan plaatst.

Controleer goed dat de schaatsen op alle (vier) punten de hoogteaanslagen raken (afbeelding 2) en draai nogmaals de schaatsen goed vast in het slijpblok. Als een schaats naar beneden zakt tijdens het slijpen, worden de schaatsen niet goed geslepen. Verwijder nu de hoogteaanslagen (en eventuele lengteaanslag) en je bent klaar om te slijpen.

Stap 2: Het slijpen van de schaatsen

Wat gebeurt er nu precies tijdens het slijpen?

Een door gebruik stomp geworden schaats ziet er uit zoals in figuur 1.1. Je ziet hier een schets van een schaats, gezien van de achterkant. De zijkanten zijn niet meer recht (haaks), maar rond. Hierdoor heb je geen goede grip meer en kun je niet goed afzetten. Ook merk je in de bochten dat je linkerbeen (buitenkant van je schaats) minder grip krijgt en mogelijk onder je vandaan glijdt. Wat er gebeurt tijdens het slijpen is dat er een heel dun laagje van de schaats afgeslepen wordt, zodat deze weer recht (haaks) wordt. In de praktijk is dit zo weinig dat het om een paar honderdsten millimeters gaat.

Tijdens het slijpen ontstaat een kleine braam die je kunt zien in figuur 1.2. Deze wordt verwijderd met een afbraamsteen. Na het afbramen is de schaats weer recht (haaks), zie figuur 1.3.

Hoe beweeg je de slijpsteen?

Het slijpen van schaatsen gebeurt met de grovere kant van de slijpsteen, de ‘slijpkant’. Het is handig om dit zo te doen dat je het oppervlakte van de hele slijpsteen zoveel mogelijk benut om een vervroegde uitholling van de steen te voorkomen. Het is gemakkelijk om hiervoor een speciale beweging te gebruiken zoals afgebeeld in figuur 2. Als je jezelf aanleert op deze manier te slijpen, zal deze beweging al snel vanzelf gaan. Oefen tijdens het slijpen niet te veel druk uit en laat de steen het werk doen.
Controleer tussendoor!
Je moet natuurlijk niet te lang doorslijpen terwijl de schaatsen al scherp zijn, omdat je dan te veel van je schaatsijzers afhaalt. Controleer daarom om de vijftien tot twintig slagen (één keer heen en weer) of de schaatsen al scherp zijn. Dit doe je door met je nagel langs de scherpe rand te schaven. Als er een stukje van je nagel afschaaft, is de schaats scherp (afbeelding 3). Controleer wel bij beide schaatsen de binnen- en de buitenkant. Controleer ook op verschillende plaatsen van de schaats (voorkant, midden en achterkant), want soms is de schaats niet overal even scherp. Als je goede ogen hebt, kun je ook zien dat de schaats weer haakse randen heeft in plaats van ronde.

Hoe lang doorslijpen?

Je stopt met slijpen als de schaatsen weer haaks zijn en de randen dus weer scherp zijn. Hoe lang je hiervoor moet slijpen, hangt af van de tijd dat de schaatsen niet geslepen zijn en van de hardheid van het staal. Hoe harder het staal, hoe langer het duurt voordat de schaatsen weer scherp zijn. Als je regelmatig je schaatsen slijpt, hoef je vaak niet lang te slijpen voordat deze weer scherp zijn. Meestal is tussen de veertig en tachtig slagen (één keer heen en weer) voldoende.

Stap 3: De eerste keer afbramen van de schaatsen

Nadat de schaatsen zijn geslepen, moet je de braam verwijderen (zie figuur 1.2). Dit doe je door met de afbraamsteen zorgvuldig de binnen- en buitenkant van beide schaatsen over de hele lengte van de schaats af te bramen (afbeelding 4). Als de braam goed verwijderd is, kun je deze niet meer voelen als je met je nagel van boven naar beneden langs de schaats voelt. Je mag niet blijven ‘hangen’. De schaatsen zijn nu afgebraamd en klaar om te polijsten.

Stap 4: Het polijsten van de schaatsen

Het polijsten gebeurt met de polijstkant van de slijpsteen. Dit is de minder grove kant. Polijsten doe je op dezelfde manier als slijpen (zie figuur 2). Omdat de schaatsen al scherp zijn geworden tijdens het slijpen, is het niet nodig om lang te polijsten. Polijsten doe je om de grovere groeven die tijdens het slijpen zijn ontstaan (deze zijn vaak met het blote oog goed te zien) weer mooi glad te maken. Vaak zijn rond de vijftig slagen (één keer heen en weer) voldoende om de schaatsen weer mooi glad te polijsten.

Stap 5: De tweede keer afbramen van de schaatsen (en insmeren met onderhoudsmiddel)

Als je klaar bent met polijsten, haal je de schaatsen uit het slijpblok en braamt deze voor de laatste keer af, omdat er tijdens het polijsten weer een kleine braam ontstaat. Het beste doe je dit door de schaatsen met het ‘mes’ vlak op de slijptafel te leggen en de braamsteen een aantal keer over de hele lengte van de schaats te schuiven. Dit doe je weer aan de binnen- en buitenkant. Als je hiermee klaar bent, verdienen je pas geslepen schaatsen een likje onderhoudsmiddel, bijvoorbeeld zuurvrije vaseline of een speciaal onderhoudsmiddel voor schaatsen, zoals Ensis olie (afbeelding 5).

Extra tips voor het zelf slijpen van je schaatsen

• Draag werkhandschoenen om snijwonden te voorkomen (geslepen schaatsen zijn scherp).
• Beweeg de slijpsteen na het polijsten nog een aantal keren recht heen en weer om alle schuine groefjes parallel te trekken met het schaatsblad.
• Schroef twee dunne houten latjes met een kleine tussenruimte op je werkbank waar de poten van één kant van het slijpblok precies tussen past. Het slijpblok blijft dan tijdens het slijpen mooi op zijn plek, maar je kunt deze gemakkelijk omdraaien of opbergen op een andere plek.