Acute blessures: Acute behandeling met gezond verstand

Jaarlijks belanden honderdduizenden mensen vanwege een sportblessure of een ongelukje in huis, bij de eerste hulp. Wat moet je wel en niet doen bij een aantal veel voorkomende acute blessures. IJs gebruik je direct na het ongeluk om de eventuele bloeding snel te stoppen. Maar enige tijd na het ongeval gebruik je ijs weer vaak om de doorbloeding juist te bevorderen. Enige kennis van ehbo is voor ieder mens dus wel nuttig.

Blessures

Een fit lichaam is de beste manier om blessures te voorkomen. Bewegen dus. Dat hoeft niet per se sporten te zijn. Voor fitte spieren is ook rustig wandelen en fietsen prima. Te korte spieren werken blessures in de hand. Met deskundige rekoefeningen zijn die wat langer te maken. Bovendien werken de gewrichten beter in een soepel lijf. Dat verklaart waarom getrainde sporters vaak snel weer op de been zijn. Het geblesseerde gewricht is dan vaak nog niet genezen, maar de goed getrainde spieren eromheen houden de boel bij elkaar.

Zweepslag

In het hele lichaam kunnen spieren scheuren, maar de bekendste is wel de zweepslag in de kuit. Het voelt alsof iemand met een zweep op de achterkant van het been slaat. Na de scheuring doet de spier pijn en zwelt op. Oorzaak is vaak een te zware en te plotselinge belasting van de spier. Onvoldoende warming-up, te korte spieren of een ongecontroleerde beweging. Gelijk de activiteiten staken, koelen met ijs en de eerste dagen een stevig verband dragen. Masseren van het pijnlijk weefsel is niet goed, aangezien de zwelling dan toeneemt. Duur van het herstel minstens 6 weken. Daarna heel voorzichtig weer beginnen. Raadpleeg in ernstige gevallen een arts.

Kneuzing

Bij een kneuzing zijn de spieren of het weefsel direct onder de huid beschadigd als gevolg van een botsing met een hard object. Het doet direct pijn en enige tijd later ontstaat een zwelling. In de beginfase is koeling heel belangrijk. Na twee dagen neemt de zwelling meestal af. Dan kun je de genezing versnellen door de doorbloeding te stimuleren met een warme douche. Je kunt met enkele dagen proberen weer langzaam te belasten. Zolang het maar geen pijn doet. Een slecht behandelde kneuzing kan leiden tot kalkvorming in de spier.

Spierkramp

Tijdens een grote inspanning kun je kramp in je spier krijgen. Maar ook een tekort aan beweging kan de boosdoener zijn. Iedereen heeft in bed ook wel eens last van kramp gehad. Ga bij kramp rustig te werk. Ontspan en probeer de spier los te schudden. Helpt dat niet dan kun je de spier die tegengesteld werkt aan de verkrampte spier, uitrekken. Bij kramp in de kuit bijvoorbeeld moet het been gestrekt worden en de tenen voorzichtig richting gezicht worden gedrukt. Ook rondjes draaien met de enkel kan dan helpen. Als de kramp terug komt bij het hervatten van de sport ogenblikkelijk de activiteiten staken.

Enkelblessure

Een abnormale beweging, verstappen of verkeerd neerkomen is vaak de boosdoener. Pijn, zwelling en soms een krakerig gevoel zijn de gevolgen. De kans op een dergelijke blessure wordt groter als de banden om het enkelgewricht van nature slap zijn. Als de banden alleen zijn opgerekt (verstuiking) valt het mee. Dan geneest het vanzelf. Wel holt de spierkracht na een verstuiking snel achteruit. Spieroefeningen doen dus. Ernstiger is het wanneer het bandweefsel is gescheurd. Het onderscheid kun je zelf moeilijk maken. Wanneer lopen geen probleem is valt het letsel waarschijnlijk mee. Een zichtbare bloeding of blauwkleuring –soms gebeurt dat pas na enkele dagen- geeft aan dat de band kapot is. Ga in dat geval snel na de huisarts. Het is sowieso verstandig een verstuikte enkel te laten onderzoeken. Door een slechte behandeling zou de blessure namelijk chronisch kunnen worden.

Gescheurde meniscus

Een geforceerde kniebeweging (onderbeen blijft staan, bovenbeen draait) kan leiden tot een scheuring in dit kraakbeenschijfje. Voetbal staat erom berucht, vandaar de benaming voetbalknie. Belangrijke symptomen zijn pijn en zwelling. Het afgescheurde deel van de meniscus kan in de knie gaan schuiven. De knie gaat dan op slot, waardoor het been niet meer recht gehouden kan worden. Een meniscus geneest zelden op eigen kracht. Vaak is een (kijk)operatie noodzakelijk. Training van de spieren is overigens een manier om een gescheurde meniscus te voorkomen.

Gescheurde knieband

Een plotselinge draai of een geforceerde beweging kan een van de kniebanden ofwel kruisbanden laten knappen. Zwelt een gewonde knie al na een half uur op, dan is er meestal sprake van een of meer gescheurde kniebanden. Die knie kan instabiel worden, zodat bij het lopen een onvast gevoel bestaat. Bij een scheuring van de binnenband is er meestal alleen pijn en blijft een opvallende zwelling achterwege. Buitenbandletsel komt bijna nooit voor. Bij gescheurde kruisbanden is de tendens om niet onmiddellijk te opereren. De resultaten van en uitgestelde operatie - na zo’n 4 tot 6 weken- zijn vaak beter dan van directe operaties. Gescheurde banden kunnen via een kijkoperatie met de arthoscoop (cameraatje) worden opgespoord en zonodig aansluitend daarop worden hersteld. Je kunt het onvaste gevoel op eigen kracht wegnemen door de spierkracht van de knie te verbeteren, Vergt veel doorzettingsvermogen en deskundige begeleiding.

Eerste hulp koud of warm?

Antwoord is koud. Eerst een drukverband aanleggen is het beste, met daarop een zakje ijsblokjes of een coldpack. IJs remt de bloedtoevoer naar de wond, zodat de zwelling minder kans krijgt. Het ijs mag niet direct op de wond komen. Twintig minuten laten zitten. Vervolgens de eerste dagen niet meer belasten en een deskundige raadplegen.

Nabehandeling met ijs