Sportpsychologie in de schietsport

De schietsport is, in tegenstelling tot bijvoorbeeld atletiek, een weinig fysieke sport. Hoewel er voor schutters absoluut voordelen te behalen zijn als ze fysiek in goede conditie zijn, heeft een goede mentale conditie ook een meerwaarde. Schutters op wedstrjidniveau weten vaak wel hoe ze moeten bewegen (of stilstaan) om tot een bepaalde score te komen. Het is dan juist de mentale kant die het verschil zal maken. Dit artikel gaat in op de mentale kenmerken die in het schieten belangrijk zijn. De volgende mentale kenmerken zijn in de schietsport o.a. van belang:

• Concentratie en aandacht
• Gedachtecontrole
• Ontspanning
• Verbeelding/visualisatie

Concentratie en aandacht

Je aandacht kun je op verschillende dingen richten. Het beste is wanneer je je aandacht volledig op je taak hebt gericht. Het kan echter zo zijn dat je afgeleid wordt door het publiek, het weer, je materiaal etc.. Of je bent alleen nog maar bezig met winnen of verliezen. Je kunt begrijpen dat dit niet bevorderlijk is voor een goede prestatie.
Door middel van aandachtstraining leer je hoe je je aandacht op de juiste manier moet richten. Dit is per persoon verschillend, omdat de één moeite heeft met afleidingen van buitenaf en de ander misschien meer met afleidingen van binnenuit. Zo zijn er nog meer problemen in het richten van de aandacht mogelijk.
Het is van belang jouw eigen aandachtsstijl te leren kennen, zodat er een persoonlijke aandachtstraining op afgesteld kan worden. Een sportpsycholoog kan je hierbij helpen. Concentratie gaat hand in hand met aandacht. Een goede concentratie is van belang om je aandacht goed te kunnen richten op je taak.

Gedachtecontrole

Wie heeft niet meegemaakt dat je tijdens een wedstrijd denkt: “Hier ben ik nooit zo goed in, het zal nu ook wel niet lukken”. Vervolgens schiet je mis, lagere punten of gaat de uitvoering absoluut niet lekker. Dit is typisch een voorbeeld van een gedachte die je prestatie negatief kan beïnvloeden. Gedachtecontrole is dan een hulpmiddel waarmee je leert deze negatieve gedachte om te zetten in een positieve gedachte.
Positieve gedachten hebben een positieve invloed op de prestatie. “Ik wil dat dit schot goed gaat” is een betere gedachte dan bovenstaand voorbeeld. Met name de woorden “niet” en “moeten” hebben een negatieve invloed. “Denk niet aan een witte ijsbeer” zorgt ervoor dat iedereen die dit leest nu een plaatje van een witte ijsbeer in zijn hoofd heeft. Zo werkt het ook in de sport. Je hersenen kennen het woordje “niet” eigenlijk niet. Als je dus denkt: “Ik mag hem nu niet missen”, zal je in negen van de tien gevallen wel missen. “Ik wil dit schot goed raken” zegt in principe precies hetzelfde, maar heeft een andere uitwerking.
Wanneer je je gedachten onder controle hebt, ze kunt veranderen of juist stoppen, zal dit leiden tot een betere prestatie dan wanneer je je gedachten niet onder controle hebt.

Ontspanning

Wanneer je te gespannen bent, presteer je onder je niveau. Dit komt omdat de spanning ervoor zorgt dat je (onbewust) je spieren aanspant. Hierdoor beweeg je verkrampt, terwijl je juist soepel zou moeten bewegen om goed te kunnen schieten. Het is dus belangrijk om een juiste hoeveelheid spanning in je lijf te hebben.
Een goede manier om spanning in je lichaam op tijd te herkennen is door ontspanningsoefeningen te doen. Tijdens een oefening span je, in een bepaalde volgorde, je spieren aan en ontspant ze vervolgens. Hierdoor leert je lichaam steeds beter spanningen in je spieren te herkennen. Wanneer je die spanning beter herkent, ben je ook eerder in staat om tijdens je prestatie een te hoge spierspanning op te merken en hier wat aan te doen.
Een bepaalde mate van spanning is normaal en zal ook nodig zijn om tot een goede prestatie te komen. Wanneer de spanning er echter voor zorgt dat je slechter presteert, kunnen ontspanningsoefeningen je enorm helpen.

Verbeelding / Visualisatie

Verbeelding vinden sporters weleens vaag of raar. Want wat heeft dit voor nut voor je prestatie? Je bent namelijk niet echt aan het sporten.

Spiegelneuronen

Er is gebleken dat je tijdens het visualiseren van een beweging ook daadwerkelijk spierspanning krijgt in de spieren die je bij deze beweging gewoonlijk gebruikt. Dit heeft te maken met spiegelneuronen in je hersenen. De beweging wordt eigenlijk in je hersenen gespiegeld of weergegeven. Als je een scan zou maken van je hersenen tijdens visualisatie kun je zien dat de hersengebieden worden gebruikt die je ook tijdens het daadwerkelijk uitvoeren van de beweging gebruikt.

Niet alleen de beweging, maar ook je gevoel beleven

Je kunt op deze manier het gevoel dat bij een goede beweging hoort herhalen. Deze goede beweging sla je in je hersenen op en zal tijdens een training of wedstrijd gebruikt kunnen worden. Naast het beeld wat je in je hoofd hebt en het gevoel dat je in je spieren krijgt, kun je ook dingen horen of ruiken. Verbeelding is eigenlijk een ‘levensechte’ simulatie van een gebeurtenis in je gedachten.
Tijdens verbeelding kun je niet alleen je beweging perfect uitvoeren, maar kun je je ook voorstellen wat er gebeurt als je iets verandert aan de beweging of zelfs aan je omgeving. Het is dus tevens een methode waarmee je jezelf in allerlei situaties kunt voorstellen waarbij je jezelf leert niet afgeleid te raken door gedachten, gevoelens en andere irrelevante zaken.

Conclusie

Er zijn meerdere mentale vaardigheden die je beter kunnen laten presteren. Al deze vaardigheden zijn belangrijk om te gebruiken in je sport. Een schutter moet dus een goede concentratie en aandachtsfocus hebben, spanning en gedachten kunnen controleren en verbeeldingsoefeningen doen. Een sportpsycholoog kan een schutter helpen door middel van een mentaal trainings- en begeleidingstraject.