Overtraining en Supercompensatie

Overtraining is een fenomeen waar veel sporters mee te maken krijgen. Een vorm peil die niet wil stijgen, een dal in de prestaties, waar je niet meer uit komt. Het omgekeerde van een zo'n vormcrisis is natuurlijk gestaag beter worden. Dit kan door middel van supercompensatie, wat eigenlijk op de zelfde principes berust als de overtraining. Het zelfde mechanisme, maar twee totaal verschillende uitkomsten. Hoe bereik je de optimale prestatie?

De Vormcrisis

In 2008 werd ze nog wereldkampioen allround in Berlijn. Maar daarna ging het berg af waards met Paulien van Deutekom. Sindsdien schaatste ze nooit meer zo snel als toen in 2008. Waarom? Was het een mentaal probleem? Fysiek? Of een combinatie van beiden. Ze is in ieder geval niet de enige die ooit in een dergelijke ‘vormcrisis’ is geraakt. Zo kan je kijken naar wielrenner Thomas Dekker, die zijn laatste anderhalve seizoen bij de Rabobank ploeg in een dergelijke sleur verkeerde. De blijvende tegenvallende resultaten dreven hem uiteindelijk zelfs tot dopinggebruik, als een poging om het tij te keren!

Ook Michaella Krajicek is bekend met het fenomeen. In 2007 haalde ze nog de kwartfinale van Wimbledon, maar 2008 kwam ze niet meer verder dan de eerste ronde van een Grand Slam en geplaagd door blessure en slechte resultaten volgde er in 2009 niet eens deelname aan één van de grote toernooien.

Even Googlen geeft ons een tip voor de oorzaak van een vormcrisis. Binnen de voetbaltop is cocaïne gebruik volgens neuropsycholoog Erik Matser de grootste oorzaak van een vormcrisis. Toch biedt dat niet alle antwoorden. Cocaïne staat eerder bekend als prestatieverbeterend (door het verleggen van de pijngrens). Wel breekt het langzaam maar zeker je hele lichaam af, maar daar zijn grote hoeveelheden voor nodig. Bovendien zal niemand geloven dat die lieve Paulien van Deutekom aan de coke zit en bij de vele dopingtests van het wielrennen zal het bij Thomas Dekker ook wel zijn opgevallen.

Een andere wielrenner, Tom Boonen, is wel bekend met het gebruik van coke. Sinds 2008 is hij daar al 3 keer op betrapt. Boonen echter breidt nog steeds zijn erelijst mooi uit, van een vormcrisis bij hem geen sprake!

Fysieke overtraindheid

Zou het dan een fysiek probleem zijn? Daar heeft het alle schijn naar. De vormcrisis lijkt een vorm te zijn van overtraining of overbelasting. Als een sporter te veel wil of doet in een seizoen dan kan zijn lichaam daar gewoon te veel door gesloopt door worden. Enige remedie hier tegen is rust.

Dit valt ook heel makkelijk uit te leggen als je gewoon kijkt naar de opbouw van je trainingen. Na elke training moet er rust genomen worden om het lichaam te laten herstellen. Je kan stellen dat vlak na een training je niveau achteruit gaat. Door je lichaam te laten herstellen kom je terug op je normale niveau en treedt zelfs ‘supercompensatie’ op. Dat houdt in dat je niveau zelfs stijgt door het nemen van voldoende rust! Ga je echter je lichaam te vroeg weer belasten dan kap je de supercompensatie af en daalt je niveau. Hieronder zie je het effect van supercompensatie en het op het juiste moment weer een trainingsimpuls geven.

Het prestatie niveau stijgt hier over de tijd, de tijd tussen de training en de daling als gevolg van vermoeidheid zijn afhankelijk van de soort en intensiteit van de training.

Hieronder zie je ook hoe het fout kan gaan. Een nieuwe trainingsprikkel word gegeven in het ‘dal van de vermoeidheid’ waardoor geen supercompensatie optreedt en je niveau daalt.

Je ziet het ook terug bij Paulien. 2008 was verreweg haar beste jaar. Ze won veel en als je veel wint, wil je meer winnen. Dus je doet aan meer wedstrijden mee en je gaat meer trainen. Je stelt je lichaam nog meer op de proef! En uiteindelijk word dat te veel en kom je in een crisis. Mijn advies voor Paulien: knijp er een jaartje tussenuit. Ga een half jaar in Spanje niets doen, beetje skeeleren af en toe, wat fietsen. Maar vooral niet te veel en niet te intensief doen, lekker rusten! Wat dat betreft had Thomas Dekker het goed bekeken. Een schorsing van twee jaar biedt natuurlijk meer dan voldoende tijd om uit te rusten.
Robin van Galen (Olympisch goud winnende waterpolo coach) beschrijft in zijn boek ook het gebruik van ‘tapering off.’ Dit houdt in dat je in de laatste dagen voor een groot toernooi niet meer hard gaat trainen, maar relaxed bijvoorbeeld een paar partijtjes afwerkt. Ook dat is terug te leiden naar het effect van de supercompensatie. Ga je hard trainen, dan valt het ‘dal van de vermoeidheid’ precies tijdens een toernooi! Door rustig te trainen is het dal kleiner en de supercompensatie moet je dan hebben van de trainingen die in de perioden eerder gedaan zijn.

Het mentale aspect

Zoals we het nu bekeken is de overtraining een heel geleidelijk proces. Als we echter naar resultaten kijken ziet het er meer uit als een grote omslag. Dat kan komen door het mentale aspect. Als je mentaal sterk staat kan bijna boven je zelf uit stijgen. Enorme wilskracht kan in de aanloop naar dat ene toernooi compenseren voor de roofbouw die je pleegt op je lichaam (met mate natuurlijk). Dat toernooi loopt dan goed, maar daarna is je focus weg en merk je ineens dat je in een dal komt.

Of anders volgens het voorbeeld van Paulien, je wint iets, je wil meer, je traint meer, je wint meer en je komt in een flow. Flow is het wonderlijke fenomeen waarin alles lukt. En omdat alles goed gaat merk je minder van de negatieve effecten van de roofbouw die je op je lichaam pleegt. De flow houdt ooit op en dan blijf je achter met een verschrikkelijke overbelasting.