De Olympische helden van Lake Placid 1980

Na 1932 probeert Lake Placid vanaf 1962 om opnieuw de Olympische Winterspelen te mogen organiseren. Dat lukt uiteindelijk in 1980, met Vancouver als enige tegenkandidaat. De Amerikanen trekken er een flink budget voor uit, bijna 90 miljoen dollar. Schaatser Eric Heiden spreekt namens de atleten de Olympische eed uit, zijn naam wordt een paar weken later bijna synoniem aan deze Spelen als hij met vijf gouden medailles de absolute held wordt.

Overzicht

De accommodaties voor deze Spelen zijn prima, maar pers en toeschouwers moeten wel veel reizen om alle wedstrijden te bezoeken. Voor het eerst neemt Cyprus deel aan de Winterspelen, maar ook China. Daardoor trok Taiwan zich overigens weer terug. Nieuw in het programma is de tien kilometer biathlon voor mannen, waardoor nu in Lake Placid om medailles in 38 disciplines om medailles wordt gestreden. Zoals gebruikelijk wint de Sovjet Unie het medaille-klassement, op de voet gevolgd door de DDR die nu ook bij het vrouwenschaatsen langzaam ter rein wint. Zesde in het klassement wordt verrassend Liechtenstein (zie Hanni Wenzel).

Eric Heiden (Verenigde Staten – schaatsen)

Als 18-jarige doet Eric Heiden al mee aan de Olympische Spelen in Innsbruck. Daar wordt hij zevende op de 1500 meter en negentiende op de 5000 meter. Vier jaar lang richt Heiden zich daarna op een unieke prestatie: het winnen van alle vijf afstanden in Lake Placid. Trainingsbeest Heiden, uitvinder van de glijplank waarop hij gewoon thuis zijn glijtechniek en schaatshouding kon oefenen, heeft het geluk dat het tijdschema wordt uitgerekt ten opzichte van eerdere edities: hij hoeft niet vijf dagen achter elkaar te presteren. Het toernooi begint met de 500 meter, waarin Heiden in de allereerste rit uitkomt tegen de wereldrecordhouder Jevgeni Kulikov. Ondanks de lastige laatste binnenbocht wint de Amerikaan met grote overmacht (38.03), Kulikov behaalt wel het zilver (38.37). De toon is gezet en Heiden wint vervolgens met overmacht ook alle andere afstanden. Er is feitelijk niemand die het hem echt moeilijk maakt. Behoudens misschien op de 5000 meter, waar Kai Arne Stenshjemmet (Noorwegen) lange tijd jacht maakte op Heidens tijd, maar uiteindelijk in de laatste twee ronden een volle seconde verliest. Op de laatste afstand, de tien kilometer, verschijnt Heiden slecht voorbereid aan de start. De avond van tevoren had hij zijn land zien winnen van de Sovjet Unie bij het ijshockey, hij versliep zich, at nauwelijks, maar schaatste vervolgens een fantastisch wereldrecord op de niet zo snelle ijsbaan van Lake Placid.

Ingemar Stenmark (Zweden – skiën)

Op de Olympische Spelen geldt Ingemar Stenmark niet als de meest succesvolle skiër aller tijden. Daarbuiten wel. Niemand wint zoveel internationale wedstrijden (86, tussen 1974 en 1989) als hij. De Zweed is zowel op de slalom als op de reuzenslalom jarenlang ongenaakbaar. Zijn Olympische Spelen-carrière is minder opvallend. In 1976 geldt hij al als de grote favoriet, maar blijft hij steken op een bronzen medaille. In Lake Placid echter is hij niet te stuiten. Op de reuzenslalom is Stenmark in de eerste race nog wat voorzichtig, waardoor hij slechts de derde tijd neerzet. Met een superieure tweede race, een seconde sneller dan de nummer twee, haalt hij Andreas Wenzel (Liechtenstein, zilver) en Hans Enn (Oostenrijk, brons) overtuigend in. Zes dagen later staat de slalom op het programma. Het scenario is bijna gelijk aan dat van de reuzenslalom. Hier is het in de eerste run de Amerikaan Phil Mahre die de snelste tijd neerzet. Ook Hans Enn en Jacques Lüthi zijn sneller, maar de achterstand van Stenmark (0.58 op Mahre) is nog niet beslissend. En in de tweede race kent Stenmark geen zenuwen, terwijl de drie voor hem geplaatsten allemaal niet goed presteren. Mahre wordt slechts achtste, Enn zevende en Lüthi zesde, alle drie op ongeveer een seconde van Stenmark. Stenmark mag als profskiër niet deelnemen aan de Spelen van Sarajevo, vier jaar later in Calgary mag hij wel terugkeren. Op z’n 31e valt hij uit tijdens de reuzenslalom, maar wordt hij nog wel vijfde op de slalom.

Aleksandr Tikhonov (Sovjet Unie – biathlon)

Veteraan Aleksandr Tikhonov (33) neemt in Lake Placid deel aan zijn vierde Olympische Spelen. Als biatleet staat hij niet vaak in de schijnwerpers, maar de Sovjetrus heeft dan al een imposante sportcarrière op zijn naam. Het begint in 1968, waar hij als jongeman van 21 jaar op de 20 kilometer achter de Noor Magnar Solberg het zilver pakt. Het was meteen zijn laatste individuele medaille, in 1972 (vierde op dezelfde afstand), 1976 (vijfde op dezelfde afstand) en 1980 (negende op de 10 kilometer) blijft het bij ereplaatsen. De reden om hem op te nemen in deze lijst, zijn Tikhonovs prestaties als onderdeel van de Sovjetrussische estafetteploeg. De Sovjet Unie is oppermachtig op de vier keer 7,5 kilometer estafette en Tikhonov maakt van 1968 tot en met 1980 onderdeel uit van het winnende viertal. In 1972 is zijn bijdrage als startloper matig (negende plek), maar op de andere drie Olympische Spelen is hij zijn plek in de ploeg meer dan waard. Vanzelfsprekend is Tikhonov de allereerste sporter op de Olympische Spelen die vier keer achter elkaar goud wint op hetzelfde onderdeel.

Verenigde Staten (IJshockey)

Vooraf was de Sovjet Unie huizenhoge favoriet voor de gouden medaille. En zonder de uiteindelijke winnaar de Verenigde Staten tekort te doen: ook nu waren de staatsamateurs van een ander niveau dan de rest. Maar een ongeluk zit in een kleine hoekje en het uit collegestudenten bestaande team van de VS was topfit en uitermate gebrand op een verrassing. In de eerste ronde is er nog niets aan de hand. De Sovjet Unie veegt de vloer aan met zijn eerste drie tegenstanders: 16-0 tegen Japan, 17-4 tegen Nederland en 8-1 tegen Polen. De twee laatste overwinningen (4-2 tegen Finland en 6-4 tegen Canada) zijn al wat minder glorieus en komen ze in beiden ook op achterstand. In de andere groep spelen Zweden en de VS tegen elkaar gelijk, maar winnen ze alle andere wedstrijden. De bovenste twee van elke groep gaan door, waarbij de onderlingen resultaten van de groepsfase (Sovjet Unie – Finland 4-2 en Verenigde Staten – Zweden 2-2) meetellen. Zodoende moet de VS feitelijk twee keer winnen voor Olympisch goud. Als eerste moeten ze het opnemen tegen de Sovjetrussen en in een zinderende wedstrijd winnen de Amerikaanse jonkies met 4-3. Aanvoerder Mike Eruzione maakt de winnende 4-3. Als de VS ook de laatste wedstrijd tegen Finland met 4-2 wint, helpt het de Sovjet Unie niet meer dat ze Zweden met 9-2 verpulveren. De VS wint goud, de Sovjet Unie zilver.

Ulrich Wehling (DDR – Noorse combinatie)

De Noorse combinatie (skispringen gecombineerd met 15 kilometer langlaufen) staat op de Olympische Spelen meestal weinig in de belangstelling. Het wordt anders als een atleet driemaal achter elkaar deze discipline weet te winnen. Oost-Duitser Ulrich Wehling slaagt daarin. Als 19-jarige wint hij al in Sapporo, als de grote favorieten Franz Keller (West-Duitsland, Olympisch kampioen 1968) en Ladislav Rygl (Czechoslovakia) beiden heel slechte sprongen afleveren. Wehling staat na de skischans op de vierde plek, en met de derde langlauftijd blijft hij de Fin Rauno Miettinen ruim voor. In 1976 is Wehling favoriet en na het skispringen helemaal. Hij staat al fier bovenaan met de twee beste sprongen en langlauft vervolgens heel gecontroleerd naar het goud. Op het einde is zijn voorsprong op West-Duitser Urban Hettich overigens niet meer echt groot. Zijn laatste kunstje flikt Wehling in Lake Placid 1980. Op exact dezelfde wijze als vier jaar eerder (het skispringen winnen en vervolgens de wedstrijd controleren) wint Wehling voor de derde keer de Noorse combinatie, een unieke prestatie.

Hanni Wenzel (Liechtenstein – skiën)

In Lake Placid wordt de in Duitsland geboren, maar voor Liechtenstein uitkomende Hanni Wenzel (al brons op de slalom in 1976) zowel kampioen op de reuzenslalom als op de slalom. Op de reuzenslalom blijft ze de Duitse Irene Epple voor, op de slalom moet de eveneens uit West-Duitsland afkomstige Christa Kinshofer genoegen nemen met zilver. Wenzel zit nog dicht tegen een derde gouden medaille aan, maar moet op de afdaling ze haar meerdere erkennen in de Oostenrijkse Annemarie Moser-Pröll. Maar met twee gouden en een zilveren medaille is Wenzel de onbetwiste koningin van het skiën. Broer Andreas Wenzel wint overigens ook nog een medaille, zilver op de reuzenslalom achter Ingemar Stenmark. Hiermee bereiken broer en zus Wenzel met z'n tweeën voor Liechtenstein de zesde plek in het landenklassement.

Nikolaj Zimjatov (Sovjet Unie – langlaufen)

Zonder twijfel is Nikolaj Zimjatov de beste Olympische langlaufer aller tijden van de Sovjet Unie, terwijl hij op WK’s alleen een zilveren medaille wint in 1978 . De Olymische Spelen in Lake Placid vormen voor Zimjatov het absolute hoogtepunt. Hij komt individueel uit op de 15, 30 en 50 km en doet ook mee aan estafettewedstrijd, de vier keer tien kilometer. Zowel op de 30 als de 50 kilometer wint hij de wedstrijd. Op de 30 kilometer gaat hij van begin tot einde aan de leiding en wint hij ruim voor zijn landgenoot Vasily Rochev. Op het koningsnummer, de 50 kilometer, dicteert de Sovjet Unie het gebeuren. Op een kwart van de wedstrijd ligt Zimjatov vierde, halverwege op 25 kilometer is hij geklommen naar de tweede plek, drie seconden achter landgenoot Aleksandr Zavylov. Na 42 kilometer passeert Zimjatov hem, terwijl de Fin Juha Mieto ver achter hem aan een indrukwekkende opmars bezig is. Zimjatov gaat in de laatste kilometers echter nog harder en finisht met bijna drie minuten voorsprong op de Fin die zilver pakt. Het is al de derde gouden medaille voor Zimjatov, die een paar dagen eerder ook al met zijn land de estafette won. Alleen op de 15 kilometer (vierde) blijft hij zonder medaille. Vier jaar later in Sarajevo wint Zimjatov zilver op de estafette, waar hij het in een sprint af moet leggen ten opzichte van de Zweed Gunde Svan. Op de 50 kilometer (dertiende) en de 15 kilometer (zesde) is er geen succes. Maar op zijn favoriete afstand, de 30 kilometer, gaat hij als vanouds vanaf het begin aan de leiding en prolongeert zijn titel, voor Zavylov en Svan.