Tour de France 1980: de Tour van Joop

Joop Zoetemelk is nog altijd de laatste Nederlandse wielrenner die de Tour de France won. De man die voorbestemd leek om voor altijd de eeuwige tweede te zijn, kwam op 20 juli 1980 na drie veelbewogen weken met wisselende kansen zegevierend over de streep in Parijs. Met dank aan zijn onverwoestbare TI-Raleigh-ploeg. Een terugblik op de Tour van Joop. De Tour de France van 1980 levert Nederland na afloop ongekende cijfers op. Joop Zoetemelk wint, Hennie Kuiper is tweede en ook Henk Lubberding (tiende), Johan van der Velde (twaalfde) en Jo Maas (negentiende) eindigen in de toptwintig. Johan van der Velde pakt de witte trui voor de beste jongere en er zijn in totaal elf Nederlandse etappezeges, voor Jan Raas (drie), Joop Zoetemelk (twee) en Henk Lubberding, Bert Oosterbosch, Cees Priem en Gerrie Knetemann. De TI-Raleigh-ploeg van Peter Post wint bovendien de beide ploegentijdritten.

Bij de start in Frankfurt, op 26 juni 1980, wijst echter niets op een Nederlandse eindzege. De dan pas 25-jarige Bernard Hinault is als winnaar uit de Giro d’Italia gekomen en heeft zijn zinnen gezet op zijn derde Tourzege op een rij. De jonge, onverschrokken Fransman won de Tour in 1978 en 1979, beide keren vóór Joop Zoetemelk. Die sloot de jaren zeventig daarmee af met vijf tweede plaatsen in de Tour, want ook in 1970 en 1971 (achter Eddy Merckx) en 1976 (achter Lucien Van Impe) was de Nederlander al de beste van de rest geweest.

Beste ploeg

In 1980 lijkt Zoetemelk, dan al 33, voorbestemd voor de zesde tweede plaats uit zijn Tourcarrière. Hij heeft wel één groot voordeel: hij beschikt met afstand over de beste ploeg van het peloton. Peter Posts legendarische TI-Raleigh-trein is, aangevoerd door regerend wereldkampioen Jan Raas, welhaast onklopbaar in eendaagse wedstrijden. Zoetemelk heeft in de winter van 1979 de Franse Miko-Mercier-ploeg verruild voor de Nederlandse equipe. Er wordt veel verwacht van de kopman in de 67e Tour de France, maar al na een paar dagen lijkt de Tour hopeloos verloren voor Zoetemelk.

De man uit Rijpwetering is matig voorbereid uit de Ronde van Zwitserland gekomen en kent een rampzalige eerste Tourweek. Bernard Hinault houdt huis als nooit tevoren en degradeert Zoetemelk tot een figurant. Hinault wint de proloog in Frankfurt en pakt daar al bijna een halve minuut op Zoetemelk. Met zijn Renault-team lijdt Hinault vervolgens een ingecalculeerd verlies van een kleine minuut op de TI-Raleighs in de ploegentijdrit, maar meteen daarna slaat hij wederom hard toe.

Enorme achterstand

Eerst rijdt hij Zoetemelk op een dikke minuut in de eerste individuele rit tegen de klok, op het circuit van Spa Francorchamps. Daags daarop is Hennie Kuiper de enige die de ontketende Hinault kan bijhouden in de rit over de kasseien naar Lille. Ze rijden de rest op twee minuten en meer. Als Zoetemelk ’s avonds na die vijfde etappe het klassement bekijkt, ziet hij zijn dan al enorme achterstand op Hinault: bijna vier minuten. En de Tour is nog maar net begonnen.

Bovendien is het bereslecht weer, regen en wind vormen een aanslag op het gestel en het gemoed van de renners. Niet verwonderlijk dus dat de stemming binnen de TI-Raleigh-ploeg tot een nulpunt daalt. Er volgt crisisberaad. Jan Raas en de zijnen zijn absoluut niet te spreken over de prestaties van hun kopman. Ze besluiten tot een frontale aanval op Hinault.

Legendarische week

Wat dan volgt, is een legendarische week in de geschiedenis van het vaderlandse wielrennen. De Nederlanders zijn zo getergd dat ze zeven etappes op een rij winnen. Te beginnen bij de tweede ploegentijdrit in die Tour, over een afstand van 65 kilometer van Compiègne naar Beauvais. TI-Raleigh is een machine en vooral Raas gaat volgens ingewijden als een beest tekeer. Hij is zo goed dat hij ’s middags – twee etappes op een dag waren toen niet ongebruikelijk - ook nog de rit in lijn naar Rouen wint.

TI-Raleigh pakt in de ploegentijdrit bijna een minuut terug op Hinault en wat nog belangrijker is: kopman Zoetemelk heeft goed meegedraaid. Hij gaat steeds beter rijden en bewijst dat in de individuele tijdrit van Damazan naar Laplume, waar hij Hinault over een afstand van 51 kilometer op ruim anderhalve minuut rijdt.

Rijp voor genadeklap

Hinault neem daar wel de leiding in het algemeen klassement over van de Belg Rudy Pevenage, die na een geslaagde vlucht acht dagen de gele trui heeft gedragen, maar Zoetemelk is hem tot op 21 seconden genaderd. Hinault maakt een gepijnigde indruk en lijkt rijp voor de genadeklap.

Gerrie Knetemann verovert de volgende dag in Pau de zevende achtereenvolgende Nederlandse ritzege. ’s Avonds meldt Hinault zich bij de Tourdirectie. Hij heeft zo veel last van een ontsteking (tendinitis) in zijn knie dat hij niet verder kan. De leider stapt uit koers.

Respect voor rivaal

Uit respect voor zijn rivaal weigert Zoetemelk de volgende etappe de gele trui aan te trekken. Pas na de eerste en enige Pyreneeënrit, die wordt gewonnen door de Franse klimmer Raymond Martin, laat de Nederlander zich huldigen als de nieuwe aanvoerder van het klassement. Zijn eerste belager is nu een landgenoot: Hennie Kuiper. Hij volgt op een minuut.

Afgezien van Zoetemelk zelf, die de snelste is in de laatste individuele tijdrit, winnen de TI-Raleighs na het veroveren van de gele trui geen etappe meer. Ze stellen zich volledig in dienst van de kopman die een tweede kans heeft gekregen. Met name de jonge Johan van der Velde ontwikkelt zich in de bergen tot de meesterhelper van de man in het geel.

Merkwaardige zwieper

Uitgerekend Van der Velde vormt ook het grootste gevaar voor Zoetemelks eindzege. In de Alpenrit naar Pra Loup maakt Van der Velde bergop een merkwaardige zwieper. Hij blijft op de fiets, maar Zoetemelk, die in zijn wiel rijdt, gaat onderuit. De klassementsleider moet in de achtervolging en slaagt er toch nog in de groep te achterhalen.

Daags daarna weten Zoetemelk en zijn ploeg een gevaarlijke ontsnapping van Raymond Martin op de Galibier te verijdelen. De leidende positie zou daarna nauwelijks nog in gevaar komen. TI-Raleigh controleert de koers en ziet tevreden toe hoe de Alpenetappes geen winnaars van naam en faam krijgen.

Bij het verlaten van de bergen heeft Zoetemelk meer dan vijf minuten voorsprong opgebouwd op Martin en Kuiper. Hij wint met glans de laatste tijdrit, waarin Kuiper Martin nog passeert in het klassement. Parijs is ineens niet ver meer.

Hand in hand

Op zondag 20 juli 1980 rijdt Zoetemelk hand in hand met Gerrie Knetemann over de streep op de Champs-Elysées. Burgemeester Jacques Chirac en de Nederlandse premier Dries van Agt wachten hem op met de gele trui, de 22ste uit zijn Tourloopbaan.

Het is meteen zijn laatste gele trui. Bernard Hinault heerst als vanouds in de Tours van 1981 en 1982 en Zoetemelk eindigt achtereenvolgens als vierde en tweede. Toch gaat zijn carrière niet als een nachtkaars uit, want in 1985 levert een memorabele demarrage op het WK in Giavera del Montello Zoetemelk op 38-jarige leeftijd de regenboogtrui op. Twee jaar later wint hij ook nog de Amstel Gold Race.

Maar nooit smaakte een overwinning zoeter dan in de zomer van 1980, toen de eeuwige tweede terugkwam uit geslagen positie en afrekende met zijn imago van verliezer. Nederland heeft daarna nooit meer zo’n sterke ronderenner gehad – en zeker niet zo’n sterke ploeg.

Etappewinnaars

• proloog Bernard Hinault (Fra)
• 1a. Jan Raas
• 1b. TI-Raleigh
• 2. Rudy Pevenage (Bel)
• 3. Henk Lubberding
• 4. Bernard Hinault (Fra)
• 5. Bernard Hinault (Fra)
• 6. Jean-Louis Gauthier (Fra)
• 7a. TI-Raleigh
• 7b. Jan Raas
• 8. Bert Oosterbosch
• 9. Jan Raas
• 10. Cees Priem
• 11. Joop Zoetemelk
• 12. Gerrie Knetemann
• 13. Raymond Martin (Fra)
• 14. Ludo Peeters (Bel)
• 15. Bernard Vallet (Fra)
• 16. Jos Deschoenmaecker (Bel)
• 17. Mariano Martinez (Fra)
• 18. Ludo Loos (Bel)
• 19. Sean Kelly (Ier)
• 20. Joop Zoetemelk
• 21. Sean Kelly (Ier)
• 22. Pol Verschuere (Bel)

Algemeen klassement

• 1. Joop Zoetemelk 109:19.14
• 2. Hennie Kuiper 6.55
• 3. Raymond Martin (Fra) 7.56
• 4. Johan De Muynck (Bel) 12.24
• 5. Joaquim Agostinho (Por) 15.37
• 6. Christian Seznec (Fra) 16.16
• 7. Sven-Ake Nilsson (Zwe) 16.33
• 8. Ludo Peeters (Bel) 20.45
• 9. Pierre Bazzo (Fra) 21.03
• 10. Henk Lubberding 21.10
• 12. Johan van der Velde 25.28
• 19. Jo Maas 36.44
• 36. Bert Oosterbosch 1:02.59
• 38. Gerrie Knetemann 1:06.23
• 51. Leo van Vliet 1:21.38
• 69. Jan Jonkers 1:32.36
• 83. Jos Schipper 1:59.29

Puntenklassement

• 1. Rudy Pevenage (Bel)

Bergklassement

• 1. Raymond Martin (Fra)

Jongerenklassement

• 1. Johan van der Velde

Ploegenklassement

• 1. Miko-Mercier (Fra)

Overige cijfers

• Totale afstand: 3847 km
• Gemiddelde snelheid: 35,068 km/u
• Aantal vertrekkers: 130
• Aantal aankomers: 85