Oranje op het WK 1974, het toernooi der afwezigen

Eenmaal won het Nederlands voetbalelftal een hoofdprijs, namelijk de Europese titel in 1988. Driemaal stond Oranje in een WK-finale. Diverse keren bereikte Nederland op een groot voetbaltoernooi de halve finale. Zonder de andere teams tekort te doen, wordt de WK-ploeg, die in 1974 nipt de finale verloor van thuisland West-Duitsland alom als het beste Nederlands elftal aller tijden gezien. Cruijff en consorten verbaasden de wereld met "totaalvoetbal". Maar als je kijkt naar de spelers die niet meespeelden, is de verbazing wellicht nog groter. Het WK van 1974 kun je misschien ook wel het "toernooi der afwezigen" typeren voor Nederland.

Selectie Wereldkampioenschap 1974

Voorselectie WK 1974

Op 30 april 1974 moest bondscoach Rinus Michels (officieel was hij supervisor) veertig namen doorgeven van de voorselectie voor het aanstaande wereldkampioenschap voetbal. Michels selecteerde de volgende spelers:

• Keepers: Jan van Beveren (PSV), Piet Schrijvers (FC Twente), Eddy Treytel (Feijenoord), Jan Jongbloed (FC Amsterdam), Ton Thie (FC Den Haag) en Heinz Stuy (Ajax)
• Verdedigers: Wim Suurbier, Barry Hulshoff, Ruud Krol (allen Ajax), Dick Schneider, Joop van Daele, Rinus Israel, Harry Vos en Wim Rijsbergen (allen Feijenoord), Pleun Strik (PSV), Cees van Ierssel, Epy Drost, Willem de Vries (allen FC Twente) en Cees Conelis (NEC)
• Middenvelders: Johan Neeskens, Gerrie Mühren, Arie Haan (allen Ajax), Wim Janssen, Willem van Hanegem, Theo de Jong (allen Feijenoord), René Notten (FC Twente), Willy van der Kerkhof (PSV) en Chris Dekker (FC Amsterdam)
• Aanvallers: Johnny Rep, Jan Mulder, Piet Keizer (allen Ajax), Henk Wery (Feijenoord), Theo Pahlplatz (FC Twente), René van der Kerkhof, Willy van der Kuijlen, Harry Lubse (allen PSV), Ruud Geels (Club Brugge), Johan Cruijff (Barcelona), Rob Rensenbrink (Anderlecht) en Willy Brokamp (MVV).

Een opvallende voorselectie, zeker omdat er een hele reeks spelers waren die problemen hadden met blessures. Waaronder het gedroomde hart van de defensie met libero Rinus Israel, voorstopper Barry Hulshoff met daarachter keeper Jan van Beveren. Van deze drie twijfelgevallen zou uiteindelijk Rinus Israel de uiteindelijke selectie halen. Maar de Feijenoord-aanvoerder moest zich in West-Duitsland tevreden stellen met slechts enkele invalbeurten.

Afvallers WK 1974

Dat Barry Hulshoff uiteindelijk de selectie van het WK 1974 niet heeft gehaald vanwege een blessure is algemeen bekend. Maar het afhaken van Jan van Beveren voor dit toernooi wegens liesklachten weet lang niet iedereen. Veel mensen denken dat Jan van Beveren en Willy van der Kuijlen niet in de WK-selectie van 1974 zaten, omdat er een conflict was over de premies. Die onenigheid tussen Van Beveren en Van der Kuijlen enerzijds en Johan Cruijff anderzijds is er zeker geweest. Alleen was dit in 1975 onder het bewind van George Knobel na een teleurstellende interland tegen Polen. Beide PSV'ers stapten toen op, om nooit meer terug te keren in Oranje. De kiem voor de ruzie werd wellicht gezaaid in aanloop naar het WK 1974. In de laatste oefenwedstrijd voor de definitieve selectie eiste Michels dat Van Beveren meespeelde. De keeper zei nog niet 100% fit te zijn en zijn broze lies te willen sparen. De bondscoach antwoordde: "Als je nu niet speelt, dan speel je in Duitsland ook niet!" Van Beveren haakte af en in zijn kielzog meldde ook Willy van der Kuijlen zich af. Er werd gefluisterd dat de bedeesde Helmonder geen zin had om zes weken van huis te zijn voor een WK, waar hij niet op veel speeltijd hoefde te rekenen.

Een andere opvallende afmelding kwam van Gerrie Mühren. De kersverse vader zag van het wereldkampioenschap af, omdat hij met zijn vrouw net ouders waren geworden van een huilbaby. Hij durfde zijn vrouw niet alleen voor dit probleem te laten opdraaien door weken van huis te gaan. De overige veertien afvallers waren: Epy Drost, Cees Kornelis, Joop van Daele, Willem de Vries, René Notten, Theo Pahlplatz, Heinz Stuy, Ton Thie, Dick Schneider, Chris Dekker, Henk Wery en Harry Lubse. Op het allerlaatste moment maakte Michels de namen van Willy Brokamp en Jan Mulder bekend. Mulder was zo ongelooflijk teleurgesteld, dat hij linea recta naar huis reed en van pure woede een kippenhok sloopte.

Alternatief Nederlands elftal 1974

Met deze reeks afvallers en afzeggingen rijst wellicht de vraag of er een alternatief Nederlands elftal kan worden gemaakt die buiten de boot waren gevallen. Eerst gaan we kijken welke (top)spelers niet eens de voorselectie hebben gehaald in het voorjaar van 1974.

Spelers die niet tot de voorselectie behoorden

Naast deze afvallers en afzeggingen, waren er nog ander topspelers uit de jaren 70, die om diverse redenen niet eens in de voorselectie zaten van Rinus Michels. Deze spelers hadden ontegenzeggelijk genoeg kwaliteit, maar behoorden om diverse redenen niet tot de voorselectie.

• Aad Mansveld is een ware held in Den Haag. Hij speelde maar liefst 458 wedstrijden als libero voor ADO/FC Den Haag, waarin hij 71 maal scoorde. Hij groeide uit tot een icoon in Den Haag. Hij is voor velen de beste Haagse voetballer ooit. Door een blessure in het seizoen 1973/1974 kwam hij niet in aanmerking voor een plaats in de WK-selectie van 1974.
• Nico Rijnders won als rechtshalf met Ajax in 1971 de Europa Cup I. Hierna vertrok hij naar Club Brugge, waar zijn hartproblemen aan het licht kwamen. Op 12 november 1972 in de wedstrijd tegen FC Luik zakte Rijnders op het veld in elkaar. Even was hij klinisch dood, maar na enkele weken in het ziekenhuis was hij redelijk hersteld. Maar hij werd wel afgekeurd om verder te voetballen.
• Willy Dullens is wellicht het grootste voetbaltalent dat Limburg ooit heeft voortgebracht. Hij gold halverwege de jaren zestig als grootste talent in Nederland, nog voor Johan Cruijff! Zo werd Dullens in 1966 tot Nederlands voetballer van het jaar gekroond, Cruijff moest wachten tot 1968 voor deze prijs. Helaas voor de Limburger scheurde hij zijn kruisbanden af in aanloop naar seizoen 1966/1967. Destijds betekende een dergelijke blessure einde carrière. Terwijl hij tijdens het wereldkampioenschap 1974 29 jaar was geweest. De beste leeftijd voor de meeste voetballers.
• Willi Lippens scoorde 92 doelpunten in de Bundesliga. Meer dan voetballers als Roy Makaaij en Klaas-Jan Huntelaar. De Duitse bondscoach Helmut Schön benaderde hem diverse malen om voor West-Duitsland te gaan spelen, maar de Nederlandse vader van Lippens verbood dat. Lippens stond zelfs in de belangstelling van Ajax in 1970, maar de geboden één miljoen gulden vonden de Duitsers te weinig. Lippens speelde slechts eenmaal voor Oranje en scoorde direct, maar werd door de rest van de selectie snel weggepest vanwege zijn afkomst. Immers, zijn moeder was Duitse en Lippens woonde al heel zijn leven in Duitsland.

Opstelling "Nederlands elftal der afwezigen 1974"

Als we de belangrijkste afvallers van de voorselectie combineren met de spelers die om diverse redenen niet eens tot de voorselectie behoorden, komen we tot een heel aardig elftal.

• Keeper Jan van Beveren
• Verdedigers Dick Schneider, Aad Mansveld, Barry Hulshoff en Epy Drost
• Middenvelders Nico Rijnders, Willy Dullens en Gerrie Mühren
• Aanvallers Willy Brokamp, Willy van der Kuijlen en Willi Lippens

Toch een elftal dat niet misstaan had op een wereldkampioenschap. Al had een finaleplaats voor dit alternatieve Oranje er waarschijnlijk niet ingezeten door het ontbreken van de echte toppers als Johan Cruijff, Willem van Hanegem, Johan Neeskens en Ruud Krol. Anderzijds waren Jan van Beveren, Barry Hulshoff en Willy Dullens waarschijnlijk goed genoeg geweest voor een basisplaats als ze fit waren geweest.

Conclusie

Dat er in de jaren 70 zoveel topvoetballers rondliepen is een raadsel. Die waren er gewoon. Toch is er misschien een verklaring. Ten eerste zijn er een boel van die spelers zogenaamde “bevrijdingskindjes”, degenen die in 1946-1947 geboren zijn. Het is bekend dat er in de jaren na de oorlog een geboortegolf was en die mensen waren in 1974 eind twintig, de topjaren voor een voetballer. Hoe meer kinderen, hoe groter de kans op talentvolle voetballers. Hoe meer talent, hoe hoger het niveau op trainingen, hoe sneller men zich verbetert. Als je Cruijff alleen maar bij een vierdeklasser had laten trainen en voetballen dan had hij nooit dit niveau bereikt. Wie moet vechten voor een plaats wordt beter.

Door dit opslingereffect of de spiraal die omhoog loopt, werd de Nederlandse competitie ook van hoger niveau. Bovendien werden de Nederlandse topclubs zelfs Europese topclubs. Feyenoord won de Europa Cup I in 1970, de wereldbeker in 1970 en de Uefa Cup in 1974. Ajax won de Europa Cup in 1971, 1972 en 1973 en de wereldbeker in 1972. Hierdoor deden de Nederlandse spelers veel internationale ervaring op in de Europa Cup-toernooien. Het laatste feit dat van invloed is geweest is dat er een duidelijke leider was die het elftal op sleeptouw kon nemen wanneer dat nodig was, en die bovendien een nieuw soort voetbal “uitvond” en daarmee tegenstanders verrasten: Cruijff dus, die samen met coach Michels het "totaalvoetbal" ontwikkelde.

Maar het blijft koffiedik kijken en de kater van 1974 zal altijd wel blijven. Hij zal alleen verzacht worden wanneer we echt de wereldtitel grijpen. In 1978 stond de paal in de weg en in 2010 de teen van Iker Cassilas. Hoe je het ook wendt of keert, het wereldkampioenschap van 1974 is en blijft uiteindelijk het toernooi der afwezigen vanuit Nederlands oogpunt gezien.

Lees verder

• Nederlands voetbalelftal (1974-1978): Totaalvoetbal
• Het Nederlands voetbalelftal van de eeuw