De Twaalfstedentocht

Elke winter steekt, als de temperatuur onder het vriespunt schiet, de vaste vraag op: gaat-ie door of niet, de tocht der tochten. Voor een Elfstedentocht is een lange periode van strenge vorst nodig, om een voldoende dikke ijsvloer te laten aangroeien. Als de Elfstedentocht al zeldzaam is, kun je nagaan hoe vaak er een Twaalfstedentocht gereden kan worden. Als de Twaalfstedentocht nog ooit doorgaat, dan zijn de ogen niet gericht op Friesland, maar op Noord-Holland.

Vorstperiode

In elke vorstperiode met wat nachten met strenge vorst, dagen waarop de temperatuur onder nul blijft, gonst het land van lichte elfstedenkoorts. Duurt de periode net wat langer en blijven de temperaturen nadrukkelijk onder nul, dan stijgt de koorts. Weermannen presenteren hun weerbericht bij voorkeur vanuit het koude Friesland, al dan niet geflankeerd door rayonhoofden, ijsmeesters en andere deskundigen.

Sportbeleving in de winter

We hopen in een vorstperiode op een nieuwe Elfstedentocht. We willen zo graag dat het doorgaat! Als we al niet zelf op het ijs willen of mogen staan – je moet nu eenmaal lid zijn van de Vereniging de Friese Elfsteden – dan genieten we aan de zijlijn. Ofwel langs de hardbevroren vaarten en kanalen, ofwel vanuit onze warme stoel voor de televisie. Het is prachtig de marathonschaatsers bezig te zien, het ploegenwerk, de techniek waarmee de bochten en obstakels worden genomen. Maar het is ook prachtig om de toerrijders aan het werk te zien. De tocht der tochten uitrijden, dat is hun doel. Prachtige beelden van mensen met een ideaal, maar ook van prachtige bevroren vaarten en het mooie Friese land.

Langer dan een Elfstedentocht?

Een Elfstedentocht gaat langs elf Friese steden, een parcours van in totaal 200 kilometer. Dat is niet niks, daar moet je flink voor getraind hebben. Is een langere tocht mogelijk? Jawel, er is een Twaalfstedentocht te rijden!

Twaalfstedentocht

De Twaalfstedentocht is een schaatstocht die maar liefst 320 kilometer lang is. De tocht voert langs twaalf steden in Noord-Holland: Haarlem, Amsterdam, Weesp, Naarden, Muiden, Pampus, Monnikendam, Edam, Purmerend, Hoorn, Enkhuizen, Medemblik en Alkmaar. Wie het rijtje namen telt komt op dertien, en dat klopt: Pampus is geen stad, maar een eilandje in het IJsselmeer, vlak voor de monding van het IJ bij Amsterdam.

Omstandigheden

Is er voor een Elfstedentocht al een uitzonderlijke winter nodig om een geschikte ijsvloer te laten aangroeien, de omstandigheden die een Twaalfstedentocht mogelijk moeten maken zijn uitzonderlijk. Een deel van de tocht gaat over het Markermeer. Zo'n wateroppervlak bevriest alleen in extreme winters en dan nog onder uitzonderlijke omstandigheden. Voeg daarbij het feit dat ook stromend water moet bevriezen, dan wordt duidelijk dat een Twaalfstedentocht een zeer uitzonderlijk gebeuren is.

Gaat-ie door?

In elke winter hopen we op het doorgaan van een Elfstedentocht. Er zijn regelmatig koudeperiodes met strenge vorst, maar toch zijn winters mét een Elfstedentocht veel zeldzamer dan winters zónder. Als een Elfstedentocht dus meer uitzondering is dan regel, dan geldt dat zeker ook voor een Twaalfstedentocht. Sterker nog, sinds 1676 is de Twaalfstedentocht maar twéé keer gereden.

Wedstrijd

De Elfstedentocht biedt met zijn lengte van 200 kilometer de marathonschaatsers een prima uitdaging. Je kunt er zelfs voor trainen. Een Twaalfstedentocht die uiterst zelden gereden wordt, is met zijn 320 kilometer te ver voor wedstrijden. Wie zo'n tocht rijdt moet vooral het uitrijden van de tocht en het genieten van zo'n prestatie als doel hebben.

Aantal tochten

Het aantal keer dat de Twaalfstedentocht is gereden, is heel eenvoudig op de vingers van een halve hand bij te houden: slechts twee keer. De eerste tocht werd in 1676 verreden door vier inwoners uit Koog aan de Zaan: Claas Arisz. Caeskoper, Meindert Arendsz, Jacob Blauw en Jacob Buur. Dank zij het dagboek van één van hen, Claas Caeskoper, weten we hoe hun 16,5 uur durende tocht is verlopen. De tweede tocht dateert van 150 jaar later: in 1822 reden de gebroeders Oostindië opnieuw een Twaalfstedentocht. De omstandigheden waren een stuk zwaarder, waardoor beide mannen er ruim 24 uur over deden. Sindsdien is de winter nooit meer streng genoeg geweest om voldoende ijs te laten aangroeien. Maar het is duidelijk: in totaal hebben slechts zes mensen in de geschiedenis een Twaalfstedentocht gereden!

Materiaal

Wie tegenwoordig op de schaats staat, al of niet in wedstrijdverband, maakt gebruik van stevige schaatsen, vaak zelfs klapschaatsen. Tegenwoordig zijn schaats en schoen met elkaar verbonden. In vroeger tijden bestond zoiets niet. Men moest gebruik maken van schaatsen die je onder je schoen of klomp kon binden. Dat geeft dus minder steun en stabiliteit. Het maakt de prestatie van de vroeger rijders van de Twaalfstedentocht alleen maar groter!

Kansen?

Als de kans op een Elfstedentocht al zo klein is, moeten we de kansen op een derde Twaalfstedentocht wel heel somber gaan inzien. We zouden er ook een extreem strenge winter voor nodig hebben, waar veel mensen ook niet echt op zitten te wachten. Toch is het idee van een mogelijke Twaalfstedentocht wel iets, dat tot de verbeelding spreekt. Zou het toch ooit...?