Paardenbit: verschillende soorten, merken en types bitten

Hoewel bitloos paardrijden steeds meer wordt toegepast, rijden verreweg de meeste ruiters met een bit. Er bestaan verschillende soorten bitten met allemaal een eigen inwerking. De vormgeving en het materiaal bepalen voor een deel hoe het bit inwerkt en hoe scherp de inwerking van het bit is. De ruiterhand blijft het meest belangrijke aspect voor een goede inwerking en de rijvaardigheid dient dan ook altijd mee te wegen bij het kiezen voor een bit. Je instructeur kan advies geven en goed inschatten welk bit een mogelijk goede optie voor jullie is.

Geschiedenis

De precieze leeftijd van het bit is niet duidelijk. Wel is bekend dat het bit al honderden jaren wordt toegepast. Vroeger werden bitten gemaakt van verschillende materialen als touw of (hard)hout. Er zijn bitten gevonden uit de steentijd, deze bitten werden van beenderen gemaakt. Vanaf die tijd is het bit aan veel veranderingen onderhevig geweest. Het dieptepunt kwam in de 16e eeuw, daar werden bitten gebruikt die meer weg hebben van een martelwerktuig dan van een bit zoals wij het nu kennen. Sindsdien zijn de bitten langzamer weer wat vriendelijker voor de paardenmond geworden. Ook in de huidige tijd komen er nog steeds bitten op de markt van betere materialen of met een betere pasvorm.

Mondstukken

Alle bitten zoals hieronder beschreven zijn verkrijgbaar met verschillende mondstukken. Het mondstuk bepaalt ook voor een groot deel de vriendelijkheid van het bit. Hieronder de drie meest voorkomende mondstukken.
Ongebroken mondstuk: Dit mondstuk werkt gelijkmatig in op de tong, lippen en lagen.
Enkelgebroken mondstuk: Dit mondstuk heeft een notenkrakereffect op de tong, de lagen en de mondhoeken. Daarnaast drukt het breekpunt tegen het gehemelte.
Dubbelgebroken mondstuk: Dit bit heeft een minder sterk notenkrakereffect, maar richt zich wel op de tong, lagen en mondhoeken.

Trensbitten

Trensbitten worden in de hedendaagse paardensport het meest gebruikt. Afhankelijk van het type kunnen trensen een milde tot zeer scherpe inwerking hebben. Trensen werken in op de mondhoeken, de lagen en de tong. Sommige trensbitten werken ook op het gehemelte in. Het trensbit is in vijf subcategorieën onder te brengen. Al deze bitten zijn verkrijgbaar met verschillende mondstukken.

Watertrensen

Een watertrens beschikt over bitringen die door het mondstuk kunnen bewegen. Het bit kan hierdoor vrijer door de paardenmond bewegen, wat sommige paarden prettiger vinden. Bij het aanmeten van een watertrens is het belangrijk om deze iets breder te meten, waardoor de mondhoeken niet beschadigd kunnen raken door de bewegende bitringen.

Bustrensen

De bustrens heeft ovale bitringen, waar het mondstuk aan vast zit. Dit is om te voorkomen dat de lippen niet worden ingeklemd. Doordat de bitringen aan het mondstuk vast zitten, ligt dit bit redelijk stil in de mond.

D-trensen

Een D-trens lijkt op een bustrens. Ook bij de D-trens zit het mondstuk vast aan de ring. Het verschil is dat bij de D-trens de ringen geen ovale vorm hebben, maar de vorm van de hoofdletter D. Hierdoor kan het bit bij het sturen niet door de mond worden getrokken en geeft de lange zijde van de bitring extra begrenzing. De D-trens ligt nog iets stiller in de mond dan de bustrens.

Kneveltrensen

Een kneveltrens heeft vaak het model van een bustrens, maar er zijn staafjes (knevels) aan het mondstuk toegevoegd. Hierdoor werkt dit bit, net als de D-trens begrenzend bij het sturen. Het bit ziet er grof en onvriendelijk uit, maar ligt erg stil in de paardenmond.

Hangende trensen

Deze bitten hebben vaak aan de bitring nog een extra ring bevestigd, waardoor ze als het ware in de mond hangen. Zodra het bit wordt aangenomen treedt er een lichte hefboomwerking in.

Ophaaltrensen

Ophaaltrensen werken in op de mond en in de nek. Deze bitten worden vaak gebruikt bij paarden die wat pittig worden, bijvoorbeeld op vreemd terrein of tijdens buitenritten. Ophaaltrensen dienen met twee teugels gebruikt te worden, al zie je ze ook vaak met maar één teugel. De teugels kunnen op verschillende plekken worden vastgemaakt, afhankelijk van de gewenste inwerking. Hoe verder de bevestiging van de teugel van de bevestiging van het bakstuk af zit, hoe scherper de inwerking wanneer de teugels worden opgenomen.

Gecombineerde bitten

In de hogere dressuursport worden gecombineerde bitten gebruik, ook wel stang en trens genoemd. Dit vormt een combinatie van een dressuurstang en een onderlegtrens. Deze bitten zijn bevestigd aan aparte bakstukken en aan aparte teugels. Hierdoor kan de ruiter afwisselend druk uitoefenen op de onderlegtrens als op de dressuurstang. De dressuurstang beschikt over lange scharen en een kinketting. De onderlegtrens lijkt op een regulieren trens, maar heeft een smaller mondstuk.

Pelhams

De pelhambitten proberen de trens en de stang te combineren. Het is een bit met lange scharen met daaraan meerdere oogjes. Het bit bevat een kinketting. Het bit dient met twee teugels gereden te worden, maar je ziet ook vaak dat er speciale teugels worden gebruikt. Hierbij worden de twee oogjes verbonden tot een teugel. De ruiter heeft zo wel minder invloed op de inwerking van het bit. De pelham oefent druk uit in de paardenmond, onder de kin en achter de oren.