De strijd om de titel: hoe werken de play-offs in de NBA?

Na een slopend seizoen van 82 wedstrijden mogen de 16 beste teams uit de National Basketball Association (NBA) aantreden voor de play-offs. Na nogmaals minimaal zestien wedstrijden wordt één team tot kampioen gekroond - officieus de wereldkampioen van het basketbal. Het is basketbal op het scherpst van de snee, met individuele spelers als Michael Jordan, Kobe Bryant, Stephen Curry of LeBron James die het absoluut beste uit zichzelf halen. Maar hoe werken deze play-offs eigenlijk? Hoe konden teams als de Golden State Warriors in 2015 en de Chicago Bulls onder Michael Jordan (in 1991) hun kampioenstitels binnenhalen?

Inhoudsopgave

• Kwalificatie voor de NBA-play-offs: 16 teams stoten door
• Een tiebreaker: wat als teams evenveel wedstrijden wonnen?
• Vier overwinningen om door te stoten
• Voorbeeld: de Golden State Warriors in 2015
• Voorbeeld: de Chicago Bulls in 1991

Kwalificatie voor de NBA-play-offs: 16 teams stoten door

In de NBA strijden 30 ploegen uit 28 verschillende steden (Los Angeles en New York hebben beide twee teams) om een plaatsje in de play-offs. De NBA is opgedeeld in twee conferences: Eastern en Western Conference, elke conference bestaat uit vijftien ploegen. Helaas kunnen slechts acht ploegen per conference zich kwalificeren voor de play-offs. Voor de veertien andere teams eindigt het seizoen dus al midden april. Zij kunnen zich bezinnen over maatregelen om het volgende seizoen een succesvollere ploeg op te stellen en dus zeker de NBA-draft grondig voorbereiden.

De plaats die een team krijgt binnen de play-offs wordt de 'seeding' genoemd. Deze seeding is afhankelijk van een reeks factoren. Het is dus niet zo dat een team met meer gewonnen wedstrijden automatisch hoger staat dan een team met wat minder gewonnen wedstrijden. De plaats waar het team eindigt, bepaalt ook welk ander team de tegenstander wordt... en is dus van levensbelang.

Het aantal gewonnen wedstrijden is uiteraard wel het belangrijkste criterium, maar er is een adertje onder het gras. De NBA bestaat uit zes divisies (drie per conference). De winnaar van zo'n divisie krijgt automatisch een plaats in de play-offs, zelfs als acht andere teams meer wedstrijden wonnen. Het is pas sinds het seizoen 2015-2016 dat de divisiewinnaar niet langer automatisch een plaats bij de eerste vier teams in de conference krijgt. Dit leidde namelijk tot vreemde situaties. In het seizoen 2014-2015 eindigde Portland Trailblazers met 51 gewonnen wedstrijden. Zowel Memphis Grizzlies als San Antonio Spurs hadden 55 wedstrijden gewonnen. Toch kreeg Portland de vierde plaats, want zij wonnen de Northwest Division. Gevolg: de Spurs moesten het al in de eerste ronde opnemen tegen de Los Angeles Clippers (derde plaats) - een absoluut dodelijke tegenstander... de Spurs verloren nipt met 4-3, na een uitzonderlijk schot van Chris Paul met maar enkele seconden meer te spelen. Met een betere seeding hadden de play-offs er misschien helemaal anders uitgezien.

Een tiebreaker: wat als teams evenveel wedstrijden wonnen?

Al bestaat het NBA-seizoen uit 82 wedstrijden, toch gebeurt het zeer vaak dat teams met exact evenveel gewonnen wedstrijden eindigen. In dit geval treden er een aantal 'tiebreakers' in werking - in deze volgorde. De volgende tiebreaker wordt pas bekeken als ook de voorgaande op een 'gelijkspel' eindigde.

1. Het team dat meer wedstrijden tegen het andere team met hetzelfde aantal gewonnen wedstrijden won, krijgt voorrang.
2. Divisiewinnaars krijgen voorrang.
3. Het team met meer gewonnen wedstrijden tegen teams in de eigen divisie krijgt voorrang.
4. Het team met meer gewonnen wedstrijden tegen teams in de eigen conference krijgt voorrang.
5. Het team met meer gewonnen wedstrijden tegen teams die de play-offs haalden in de eigen conference krijgt voorrang.
6. Het team met meer gewonnen wedstrijden tegen teams die de play-offs haalden in de andere conference krijgt voorrang.
7. Het team met het beste verschil in gescoorde punten en vijandelijke punten krijgt voorrang.

Vaak duurt het tot op de allerlaatste wedstrijddag om de exacte volgorde te kunnen bepalen. Na die laatste dag, meestal tussen 10-15 april, krijgen de 16 teams die een plaatsje veroverden enkele rust en tijd om te plannen. Op een zaterdag in april begint dan de strijd om de felbegeerde Larry O'Brientrofee. De exacte data van de play-offs worden, net zoals andere belangrijke data (begin van het seizoen, Allstargame, NBA-draft enz.) bekend gemaakt op de website van de NBA.

Vier overwinningen om door te stoten

De play-offs bestaan uit vier opeenvolgende rondes. Op de laatste ronde na, is elk ronde een 'dubbele' ronde. Dat wilt zeggen dat de Eastern en de Western Conference apart een kampioen aanduiden. Elke ronde bestaat uit minimaal vier tot maximaal zeven wedstrijden. Als men bedenkt dat alle teams al 82 wedstrijden in het reguliere seizoen speelden en vaak ook nog eens een achttal oefenwedstrijden in oktober, is dit toch stevige belasting. Het team dat eerst vier wedstrijden wint, stoot door naar een volgende ronde. Een ronde kan dus beslist worden in vier, vijf, zes of zeven wedstrijden (4-0,4-1,4-2 of 4-3).

In de eerste ronde neemt de eerste plaats het op tegen de achtste, de tweede tegen de zevende, de derde tegen de zesde en de vierde plaats tegen de vijfde. Het team dat hoger gerangschikt is, krijgt het thuisvoordeel. De eerste twee wedstrijden vinden daar plaats, de twee volgende bij het lager gerangschikte team. Dan volgt een 1-1-1-systeem. De vijfde wedstrijd wordt weer gespeeld bij het hogere team, de zesde bij het lager en de zevende (en dus beslissende) bij het hoger gerangschikte team.

Het spreekt voor zich dat het thuisvoordeel van cruciaal belang is. Men krijgt niet enkel de steun van de fans achter zich, maar er is ook het voordeel van het slapen in eigen bed en een verplaatsing minder. De fans worden tijdens de play-offs helemaal gek. Grote bedrijven delen gratis t-shirts uit, waardoor het hele publiek (vaak meer dan 20.000 mensen) in dezelfde kleur zit. Het lawaai is oorverdovend, de spelers worden met veel bombarie aangekondigd... De fans in Oakland (Golden State Warriors), Oklahoma (Thunder) en Toronto (Raptors) staan bekend om hun lawaai en steun.

De eerste ronde van de play-offs bestaat in elke conference dus uit vier duels. Van deze zestien teams mogen er acht naar de twee ronde. Hier neemt de winnaar van de 1-8 seeds het op tegen de winnaar van de 4-5 seeds. De winnaar van 2-7 krijgt dan weer de winnaar van 3-6 voorgeschoteld. Op deze manier wordt het best presterende team uit het reguliere seizoen beloond met een, in theorie, makkelijkere opponent. De twee ronde noemt men ook wel eens de 'Conference semifinals', die gevolgd worden door de 'Conference finals' (derde ronde). Per conference blijven er nog maar twee teams over. Zij proberen vier wedstrijden te winnen en zo zichzelf tot 'Conference Champion' te kronen. De grote, internationaal stevig bekeken NBA-finals starten dan begin juni. Uiteindelijk is halfweg juni, na minimaal 98 wedstrijden (82 in het regulier seizoen en minstens 16 (tot maximaal 28) in de play-offs) de winnaar van het NBA-seizoen bekend.

Al sinds 1949, toen de NBA werd opgericht, is er geen enkel team in geslaagd om een ronde toch nog te winnen nadat het 3-0 achterkwam. Teams die op 3-1 gezet worden en toch de eindoverwinning in de ronde kunnen claimen, zijn ook zeldzaam. Het gebeurde nog maar negen keer (op meer dan 70 jaar). De voorlopig laatste keer was in 2016, toen LeBron James en de Cleveland Cavaliers de Golden State Warriors versloegen. Teams moeten er dus voor zorgen dat ze vanaf het allereerste begin kunnen aanklampen.

Het team dat de eindoverwinning behaalt, treedt binnen in de geschiedenis van het basketbal. Er zijn twee teams die er qua aantal titels met kop en schouders bovenuit steken. De Los Angeles Lakers behaalden maar liefst 16 titels, de grote aartsrivalen uit Boston (de Celtics) steken hen nipt de loef af met 17 titels. Het nummer 3 zijn de Chicago Bulls met zes titels, allen behaald in de jaren van Michael Jordan. Van de huidige 30 NBA-teams konden slechts 17 teams de eindoverwinning behalen. De winnaar wordt overigens bij thuiskomst gevierd met een grote parade en optocht doorheen de stad, waar duizenden (soms zelfs honderdduizenden) mensen hun idolen toejuichen.

Twee voorbeelden kunnen het functioneren van de play-offs illustreren: de Golden State Warriors in 2015 en de eerste titel van Michael Jordan met de Chicago Bulls in 1991.

Voorbeeld: de Golden State Warriors in 2015

Op 16 juni 2015 behaalden de Golden State Warriors (in Oakland, nabij San Francisco) hun eerste titel sinds 1975. Na het reguliere seizoen konden de Warriors met maar liefst 67 gewonnen wedstrijden de eerste plaats in de Western Conference en de eerste plaats in de hele NBA naar zich toe trekken. Gedurende de hele play-offs kreeg het team dus het thuisvoordeel. Het team was zo dominant dat het al op 16 maart een plaatsje in de play-offs wist vast te leggen.

In de eerste ronde moest Golden State het opnemen tegen het team dat zeer nipt de achtste plaats kon innemen: de New Orleans Pelicans. De Pelicans kregen de plaats in de play-offs slechts doordat het Oklahoma City Thunder (dat eveneens 45 overwinningen boekte) in het regulier seizoen drie keer versloeg - er was dus sprake van een tiebreaker. De Pelicans hadden slechts één absolute topspeler: de jonge Anthony Davis, die in het regulier seizoen maar liefst 24 punten per wedstrijd scoorde, aangevuld met 10 rebounds. De verdediging van de Warriors slaagde er echter zeer goed in om alle andere spelers van het team lam te leggen. Davis alleen kon de Pelicans niet naar een overwinning loodsen... De Warriors haalden het met 4-0.

Een opponent met een heel andere speelstijl wachtte de Warriors op in de tweede ronde. De Memphis Grizzlies stonden bekend om hun agressieve speelstijl, met een grote klemtoon op de verdediging. Zelf noemden ze hun stijl 'grit and grind', met twee grote jongens in het midden: Marc Gasol en Zach Randolph. Golden State speelde op een heel andere manier, 'small ball'. Geen echt grote jongens, maar veel goede driepuntschutters en een beweeglijke, supersnelle aanval. De beste daarin waren natuurlijk Stephen Curry en Klay Thompson. Compleet onverwacht konden de Grizzlies de tweede en derde wedstrijd winnen, zodat de Warriors een 2-1 achterstand te overbruggen hadden. Vanaf de vierde wedstrijd draaide de motor weer helemaal op volle toeren. Stephen Curry scoorde tweemaal meer dan 30 punten... en Memphis ging onderuit met 4-2.

In de Western Conference Finals wachtten de Houston Rockets de Warriors op. Het team haalde met 56 overwinningen de tweede plaats binnen. Supersterren James Harden (27 punten per wedstrijd) en center Dwight Howard droomden van een plaats in de grote NBA-finale. Ze konden echter enkel de vierde wedstrijd binnenhalen. Het bombardement aan driepunters en de ijzersterke verdediging van Golden State bleek dus ook voor de Rockets te veel. Slechts één team stond nog in de weg van de grote trofee... maar wat voor een team: de Cleveland Cavaliers. In de zomer van 2014 besloot LeBron James, viervoudig Speler van het Jaar (MVP), om terug te keren naar het team waar zijn carrière begon. Het team had nog twee andere supersterren: point guard Kyrie Irving en power forward Kevin Love. Helaas raakte Love geblesseerd in een voorgaande ronde en sloeg het noodlot toe in de eerste wedstrijd van de finals: ook Irving viel geblesseerd uit. James speelde nog zes fantastische wedstrijden (vaak meer dan 40 punten), maar het mocht niet baten. Golden State klopte Cleveland met 4-2 en nam de titel mee naar huis.

Voorbeeld: de Chicago Bulls in 1991

Ook voor de grootste basketbalanalfabeet klinkt de naam Michael Jordan bekend in de oren. Velen beschouwen hem als de beste basketballer aller tijden. In totaal won hij zes keer de titel in de NBA. De eerste keer dat hij dit kon verwezenlijken was in 1991. In het reguliere seizoen was MJ opnieuw fenomenaal, met 31,5 punten per wedstrijd aan 54% afwerking... Zijn team sloot het seizoen af met 61 gewonnen wedstrijden. Terecht werd hij dan ook tot Most Valuable Player (MVP) verkozen.

In 1991 waren er in de eerste ronde van de play-offs slechts drie gewonnen wedstrijden nodig om door te stoten. In de eerste wedstrijd maakten de Bulls gehakt van de New York Knicks van Patrick Ewing: de Knicks gingen met 41 punten de boot in. De twee volgende wedstrijden waren wat minder overweldigend, maar de Bulls konden makkelijk een 3-0 neerzetten. In de halve finale wachtte een ander groot team hen op: de Philadelphia 76ers, geleid door power forward Charles Barkley. Voor het eerst dat jaar verloren de Bulls een wedstrijd in de play-offs, namelijk de derde wedstrijd... een met 2 punten verloren partij. Maar echt een probleem waren de 76ers niet: met 4-1 konden de Bulls makkelijk doorstoten naar de Eastern Conference Finals. Opponent: Detroit Pistons. Coach Phil Jackson en de Bulls hadden geen enkel probleem en versloegen hen met droge 4-0 cijfers. Een van de sterkhouders bij de Pistons was Dennis Rodman, die vanaf het seizoen 1995-1996 de koning van de rebound bij de Bulls werd. Er restte nog maar één tegenstander: de Los Angeles Lakers onder de leiding van Earving (Magic) Johnson. Spanning was verzekerd: de oude garde tegen de nieuwe meesters uit Chicago. De eerste wedstrijd was al erg spannend. Nipt konden de Lakers overwinnen, dankzij een driepunter van Sam Perkins. Het was ook hun enige overwinning. In de derde wedstrijd konden ze nog eens overtime uit de brand slepen, maar uiteindelijk gingen de Lakers met 4-1 ten onder.

In de vijf wedstrijden van de finale zette Jordan ongelofelijke cijfers neer. Hij maakte gemiddeld meer dan 30 punten per wedstrijd, greep 6 rebounds, stal 3 keer de bal en deelde 11 assists uit. Het was duidelijk dat hij een legende in wording was. Na 1991 zou hij nog vijf keer de titel binnenhalen.

Lees verder

• Amerikaans basket (NBA) volgen in Nederland en Vlaanderen
• Toptalent vinden in basketbal: hoe werkt de NBA Draft?
• Bekroningen en awards voor basketspelers in de NBA