Effect van publiek op sportprestaties

Een van de belangrijkste sociaal-psychologische effecten op de prestaties van een sporter is de relatie met het publiek. Ook het al dan niet op eigen terrein spelen zou een grote impact hebben op dergelijke prestaties. Hoewel er verschillende factoren bijdragen bij het creëren van dit thuisvoordeel is een talrijk ondersteunend publiek ongetwijfeld de belangrijkste. Bij het creëren van dergelijk publiek dienen volgende domeinen worden overwogen: sociale facilitatie, thuisvoordeel, thuisnadeel en de grootte van het publiek.

Sociale facilitatie

Onderzoek naar sociale facilitatie is gericht op de hypothese dat de aanwezigheid van een publiek van één of meerdere toeschouwers een positief effect heeft op de geleverde prestaties. Iedereen heeft het verlangen om goed te presteren en indruk te maken in het bijzijn van collega’s, ouders of mensen van het andere geslacht. Dergelijk onderzoek kan perfect toegepast worden op sporters.

Er wordt dus aangenomen dat de aanwezigheid van publiek kan leiden tot een verhoogde prikkelbaarheid bij atleten derhalve de gewenste prestaties te vergemakkelijken. Deze theorie werd voor het eerst opgemaakt door Robert Zajonc in 1965, welke stelde dat beginnende sporters vaak negatief zullen worden beïnvloed door de aanwezigheid van publiek, sporters van een gemiddeld niveau zouden dit zowel positief als negatief kunnen ervaren terwijl topsporters opmerkelijk beter zullen presteren onder de invloed van publiek.

Zajonc’s theorie was echter niet volledig sluitend aangezien hij geen rekening hield met mogelijke interacties tussen de sporters en het publiek waaronder hooliganisme en agressie.

Verklaring thuisvoordeel

Een van de meest waarschijnlijke en voor de hand liggende verklaring voor thuisvoordeel is de aanwezigheid van een ondersteunend, interactief publiek. Dergelijke publiek kan het eigen team positief stimuleren maar mogelijk ook de acties van het bezoekende team afremmen. Naast de aanwezigheid van een aanmoedigend publiek zijn er nog andere factoren, zoals kennis van de omgeving en weersomstandigheden, die het bestaan van thuisvoordeel bekrachtigen, ongeacht of het nu gaat over voetbal, tennis, basketbal of hockey.

Het is algemeen bekend dat we ons het meest comfortabel voelen in een omgeving waar we ons reeds aan hebben aangepast. Zo zal bijvoorbeeld een Franse wielrenner in de Tour de France een grotere kennis hebben van het wegdek en de route wanneer hij zijn eigen woonomgeving passeert, wat hem een psychologisch voordeel zal opleveren.

Een ander mooi voorbeeld vinden we terug in het voetbal. Elk voetbalveld is verschillend, wat kan leiden tot een psychologisch voordeel voor de thuisploeg. Zo spelen sommige teams op echte grasmatten terwijl andere gebruik maken van kunstgras. Ook bij internationale verplaatsingen kunnen verschillende weersomstandigheden een grote rol spelen.

Grootte van het publiek

Onderzoek heeft uitgewezen dat een groter thuispubliek zal leiden tot grotere winstkansen bij een thuiswedstrijd. Deze stelling is vooral merkbaar in het Engels voetbal waar grote clubs, zoals Chelsea en Manchester City, het merendeel van hun thuismatchen winnen. Statistieken wijzen echter wel uit dat het voordeel van een talrijk publiek zal verdwijnen wanneer de dichtheid van het publiek een bepaald niveau heeft bereikt. De dichtheid van het publiek is in feite een belangrijkere maatstaf dan de grootte van het publiek aangezien de dichtheid betrekking heeft op de afstand tot de spelers en de intensiteit van het geluid. Bij een meer verspreid publiek zal de omvang van het geluid en de sfeer drastisch kleiner zijn dan bij een opeengehoopt publiek waardoor het thuisvoordeel grotendeels verhinderd wordt.

Verklaring thuisnadeel

Zoals reeds vermeld kan een ondersteunend publiek helpen om de prestaties van een sportteam te verhogen. Maar wat zijn de gevolgen op dit team wanneer het publiek zich vijandig uitlaat?

Er is aangetoond dat protesterende en negatief ingestelde toeschouwers een duidelijke negatieve invloed hebben op de prestaties van de thuisploeg waardoor het thuisvoordeel resulteert in een thuisnadeel voor het team.

Fans hebben ook een bepaalde verwachting wanneer ze supporteren in eigen stadion waardoor de sporters meer onder druk zullen komen te staan. Dit in tegenstelling tot het bezoekende team welke zich als underdog zullen profileren, waardoor er ook minder zal worden verwacht en de psychologische prestatiedruk zal dalen.

Om dit effect in evenwicht te brengen wordt in het voetbal gebruik gemaakt van een bepaalde doelpuntenstructuur waarbij uitdoelpunten in een bekerwedstrijd dubbel worden aangerekend in geval van gelijke scores.