Meldonium: verboden middel in de sport, populair in Rusland

Meldonium is een middel dat de prestaties van sporters kan verbeteren en staat sinds 1 januari 2016 op de lijst van verboden middelen van antidopingagentschap WADA. Sindsdien zijn diverse sporters betrapt op het gebruik van dit middel, waarvan de meest prominenten tennisster Maria Sharapova en schaatser Pavel Kulizhnikov zijn. Wat is meldonium voor middel, waarom wordt het door sporters gebruikt en wat zijn de consequenties?

Meldonium in een sport

• Sportwereld overspoeld met nieuwe dopinggevallen
• Wat is meldonium?
• Topsporters die reeds betrapt werden op het gebruik van meldonium
• Maria Sharapova
• Pavel Kulizhnikov
• Prognose: er zullen meer gevallen volgen
• Wat zijn de gevolgen voor de gebruikers?

Sportwereld overspoeld met nieuwe dopinggevallen

Sinds begin 2016 is de sportwereld opgeschrikt door diverse gevallen van - met name Oost-Europese - sporters die betrapt zijn op het gebruik van verboden prestatiebevorderende middelen, ook wel doping genoemd. Wat deze gevallen veelal met elkaar gemeen hebben is dat het gaat om het gebruik van het middel meldonium. Het is niet vreemd dat dit in 2016 gebeurt. Tot 1 januari 2016 was meldonium een 'legaal' middel, in die zin dat het niet op de lijst met verboden middelen van het internationale dopingagentschap WADA voorkwam. Deze organisatie voegt jaarlijks diverse middelen toe aan de lijst wanneer het aanwijzingen heeft dat er nieuwe prestatiebevorderende middelen op de markt zijn gekomen of dat van bestaande middelen hun prestatiebevorderende effect is bewezen. In 2015 stond het middel al op de lijst met medicijnen die door WADA gemonitord werden. Er werd dus al wel bij dopingtests getest op het middel maar er werden nog geen sancties voor uitgedeeld.

Wat is meldonium?

Meldonium is een in Letland ontwikkeld medicijn dat gebruikt wordt tegen hartklachten en ischemie (onvoldoende doorbloeding). Het is bedoeld om de zuurstofvoorziening van de hartspier te verbeteren. Het kan zowel per injectie als oraal worden toegediend. Deze werking kan essentieel zijn voor mensen met een hartaandoening. Het heeft daarnaast echter ook grote voordelen voor sporters. Zo bevordert meldonium het uithoudingsvermogen, maakt het sporters scherper, helpt het tegen stress en daarnaast zou het helpen bij het herstel na zware inspanningen. Gebruik ervan kan daarom interessant zijn bij zowel duursport, precisiesporten en sporten die veel vragen van het reactievermogen van de beoefenaar.

Meldonium lijkt vooral populair te zijn in Oost-Europa. In Nederland wordt het middel door artsen niet voorgeschreven en in de Verenigde Staten is het zelfs verboden door de Voedsel- en Warenautoriteit. Het is echter via internet makkelijk verkrijgbaar. Zonder dat de exacte effecten ervan bekend zijn in het door WADA op de verboden lijst geplaatst omdat het agentschap lucht kreeg van het veelvuldig gebruik ervan door met name Oost-Europese atleten. De Duitse documentairemaker Hajo Seppelt verwijst in zijn documentaire naar een onderzoek waaruit blijkt dat van de 4.316 in 2015 geteste Russische atleten, er 724 in hun lichaam hadden. Dit komt neer op een percentage van 17%.

Topsporters die reeds betrapt werden op het gebruik van meldonium

De volgende topsporters werden reeds betrapt op het gebruik van meldonium in 2016:

• Maria Sharapova (Rusland, tennis)
• Pavel Kulizhnikov (Rusland, schaatsen)
• Semen Elistratov (Rusland, shorttrack)
• Ekaterina Konstantinova (Rusland, shorttrack)
• Olga Abramova (Oekraïne, biatlon)
• Artem Tyshchenko (Oekraïne, biatlon)
• Abeba Aregawi (Zweden/Ethiopië, atletiek)
• Nadezjda Kotliarova (Rusland, atletiek)
• Gabriela Petrova (Bulgarije, atletiek)
• Gamze Bulut (Turkije, atletiek)
• Endeshaw Negesse (Ethiopië, atletiek)
• Mirela Lavric (Roemenië, atletiek)
• Julia Jefimova (Rusland, zwemmen)
• Alexey Bugaychuk (Rusland, waterpolo)
• Ekatarina Bobrova (Rusland, kunstrijden)
• Eduard Vorganov (Rusland, wielrennen)
• Anastasia Chulkova (Rusland, baanwielrennen)
• Pavel Yakushevsky (Rusland, baanwielrennen)
• Alexey Mikhaltsov (Rusland, rugby)
• Alexander Markin (Rusland, volleybal)
• Nikolai Koksenkov (Rusland, turnen)
• Mikhail Pulyaev (Rusland, judo)
• Denis Yartsev (Rusland, judo)
• Natalia Kondratiyeva (Rusland, judo)
• Yekaterina Valkova (Rusland, judo)
• Alexei Lovchev (Rusland, gewichtheffen)
• Andrei Rybakov (Wit-Rusland, gewichtheffen)
• Ruth Kasirye (Noorwegen, gewichtheffen)
• Davit Modzmanasjvili (Georgië, worstelen)
• Igor Mikhalkin (Rusland, boksen)
• Kirill Vichuzhanin (Rusland, skiën)

Maria Sharapova

Het meest prominente geval tot maart 2016 is toch wel tennisster Maria Sharapova. Zij kondigde in maart 2016 op een persconferentie in Los Angeles aan betrapt te zijn op het gebruik van meldonium. Zij gaf aan het medicijn te gebruiken sinds ze op 18-jarige leeftijd tijdens een periode van ziekte kortstondig last had gehad van hartritmestoornissen. Het was haar voorgeschreven door haar huisarts, zo gaf ze zelf aan. Zij kende het middel enkel onder de merknaam Mildronate. Eind 2015 heeft zij van het Russische antidopingagentschap een mail gekregen waar in stond dat het middel vanaf 1 januari 2016 op de lijst met verboden middelen zou komen, deze mail heeft zij echter niet grondig doorgenomen waardoor ze de fout heeft begaan om het middel ook na die datum nog te nemen. Sharapova heeft een schorsing uitgezeten en is eind 2017 weer teruggekeerd op de tennisbaan.

Pavel Kulizhnikov

In Nederland is men vooral verbolgen over de betrapping van schaatser Pavel Kulizhnikov (ook wel gespeld als Pavel Koelizjnikov). Amper twee weken voor zijn gebruik van meldonium aan het licht kwam werd hij wereldkampioen sprint en liet daarbij de Nederlanders Kjeld Nuis en Kai Verbeij achter zich. In 2015 verwees Koelizjnikov de Nederlander Hein Otterspeer naar het zilver. Mogelijk zullen de Nederlanders zich toch tot wereldkampioen mogen kronen als de Rus zijn titel(s) moet inleveren. De schaatser is de eerste die de 500 meter in minder dan 34 seconden reed (33,98). Mogelijkerwijs zal hij ook dit wereldrecord in moeten leveren.

Prognose: er zullen meer gevallen volgen

De Russische minister van Sport Vitali Mutko en de directeur van de Nederlandse Dopingautoriteit Herman Ram gaven in maart 2016 al de prognose dat waarschijnlijk in de toekomst nog tientallen gevallen van meldoniumgebruik aan het licht zullen komen. Niet alle sportfederaties zijn even snel met het bekendmaken van positieve dopingtests. Bovendien hebben sporters altijd nog de mogelijkheid om een contra-expertise aan te vragen wanneer ze het gebruik van doping ontkennen of proberen te bewijzen dat de positieve test het gevolg is van een vervuild supplement.

Wat zijn de gevolgen voor de gebruikers?

Elk nieuw dopinggeval is een geval apart en zal op zijn eigen omstandigheden beoordeeld worden. De maximale straf voor een eerste vergrijp is een schorsing van vier jaar. Is het niet het eerste vergrijp dan kan een sporter ook een levenslange schorsing opgelegd krijgen. Omdat het voor Pavel Kulizhnikov al zijn tweede dopinggeval is dreigt deze straf voor hem. Komt het tot een schorsing dan kunnen de atleten ook hun titels worden ontnomen die ze behaald hebben sinds de ontdekking van het gebruik van doping. Eveneens zal ontvangen prijzengeld dan moeten worden terugbetaald. Zo zou Kulizhnikov zijn wereldtitels kunnen verliezen.

De straf wordt opgelegd door de federatie van de sport waarin de betreffende persoon actief is. Zo was dit in het geval van Maria Sharapova de tennisfederatie ITF en wordt dit bij de schaatsers gedaan door de ISU. Daarbij kan rekening worden gehouden met verzachtende omstandigheden zoals het feit dat het ging om een eerste overtreding, aanwijzingen dat het om onbewust dopinggebruik ging en andere omstandigheden die licht kunnen werpen op de intentie van de gebruiker.

Lees verder

• Verboden middelen in de sport: wat mag wel en niet?