Dopinggebruik bij recreatieve sporters niet zonder risico

Of het nu hardlopen, fietsen of krachtsport betreft, doping is niet alleen wijdverbreid onder professionele sporters. Sportartsen hebben steeds meer aanwijzingen dat de drempel voor dopinggebruik ook in de amateursport is verlaagd. Het slechte voorbeeld van grote vedetten als Lance Armstrong laat zien dat door doping een goed leven mogelijk is. Ook voor recreatieve sporters is het al lang geen probleem meer om via internet en dubieuze fitnesscentra aan stoffen zoals anabolica te geraken. Vaak gebruiken die sporters niet eens doping omdat ze geld of wereldfaam willen verwerven, maar bijvoorbeeld alleen maar om een ideaal figuur te verkrijgen zonder veel inspanning. Aan de bijwerkingen denken ze niet. Maar wie met doping experimenteert, zet zijn gezondheid op het spel.

Gevaarlijke prestatiebevordering door gebruik van verboden middelen

“Dat de beste mag winnen, en dat zonder gebruik van verboden middelen”. Dat wensen zich alle sportliefhebbers, voor wie de “fair-play-gedachte” iets betekent, evenals vele televisiekijkers die de prestaties van hun favorieten op tv volgen. Toch worden bij tal van topsporters al jaren bloedwaarden gemeten die alleen kunnen worden verklaard door het gebruik van verboden middelen. Elke sporter, of het nu een recreant of professional is, moet zich ervan bewust zijn dat het gebruik van doping niet alleen competitievervalsing is, maar dat hij zo zijn gezondheid en zelfs zijn leven op het spel kan zetten. Doping is het toedienen van verboden stoffen en medicamenten ter verhoging van de sportieve prestaties. Dat kunnen medicijnen, drugs of bloedtransfusies zijn. Tot de verboden middelen in de sport behoren onder andere:

• stimulantia;
• verdovende middelen;
• anabole steroïden;
• diuretica;
• peptiden en glycoproteïne hormonen.

Onderstaand een overzicht van die middelen en hun effecten.

Stimulerende middelen (stimulantia)

Stimulerende middelen of stimulantia zijn substanties als amfetaminen, efedrine en cafeïne. Die stoffen werken op het centrale zenuwstelsel en stimuleren de werking van onze motoriek. Ze zijn ook populair onder recreatieve sporters, omdat ze de bereidheid tot het nemen van risico's verhogen, dus moediger maken. Ze verkleinen het gevoel van de natuurlijke grenzen. In het ergste geval worden alle resterende lichaamsreserves opgebruikt, zonder dat de sporter dit merkt. Dit kan leiden tot vermoeidheid, flauwvallen, en in extreme gevallen tot de dood.

Verdovende middelen, ook wel narcotica

Verdovende middelen zijn onder andere morfine, heroïne en methadon. Dergelijke stoffen worden in de vorm van pijnstillers kort na een operatie of als onderhoudstherapie bij ziekten zoals kanker toegediend. Boksers zetten bijvoorbeeld narcotica in, omdat die stoffen de reactie op pijn veranderen. Maar ze worden ook gebruikt door golfers en schutters omdat ze een kalmerend effect bezitten. Bij ziekten en onder medische begeleiding als geneesmiddel ingezet, zijn narcotica in vele gevallen nuttig en onmisbaar. Wie deze stoffen echter zonder de nodige kennis tot zich neemt, riskeert mogelijk ernstige gevolgen. Verdovende middelen zijn zeer verslavend. Ze kunnen stemmingswisselingen en psychische stoornissen veroorzaken. In hoge doseringen leiden ze tot vertroebeling van het bewustzijn, verlamming van het ademhalingscentrum en tot de dood.

Anabole steroïden

Anabolica, ook bekend als anabole steroïden zijn derivaten van het mannelijke geslachtshormoon testosteron. Wordt een anabole stof ingenomen, dan neemt de spiermassa toe, zonder dat er lichaamsvet wordt opgeslagen. En daarmee worden dergelijke stoffen interessant voor sporten waarbij de spiermassa cruciaal is. Voorbeelden zijn sprinten, verspringen, gewichtheffen en vooral bodybuilding. Anabole steroïden zijn onder recreatieve sporters waarschijnlijk het meest verbreid, omdat ze in tabletvorm kunnen worden ingenomen. Dat verlaagt de drempel om ze te gebruiken.

Mogelijke bijwerkingen anabole steroïden

Anabole steroïden hebben veel bijwerkingen waar sporters vaak geen weet van hebben. Daarbij kan worden gedacht aan:

• de vorming van leverkwalen (kanker);
• schade aan het cardiovasculaire systeem;
• atherosclerose;
• bloedstolsels in de hersenen;
• hartritmestoornissen;
• acné;
• persoonlijkheidsveranderingen;
• depressies.

Geslachtskenmerken kunnen veranderen

Als anabole steroïden worden genomen door vrouwelijke sporters, worden ze "mannelijker". De omvang van de borsten neemt af, soms is er sprake van haaruitval of baardgroei, men krijgt een diepere stem. Mannen worden door het gebruik van anabolica soms vrouwelijker. Wanneer in het mannelijk lichaam te veel testosteron voorkomt, wordt dat gedeeltelijk omgezet in het vrouwelijk geslachtshormoon oestrogeen. De borstklieren kunnen groeien, er worden minder zaadcellen geproduceerd, de testikels krimpen. Bovendien produceert het lichaam minder testosteron of komt de productie daarvan zelfs helemaal tot stilstand.

Plasmiddelen, ook wel diuretica genoemd

Diuretica zijn geneesmiddelen die inwerken op de nierfunctie en zo de uitscheiding van urine bevorderen. In de geneeskunde worden ze gebruikt voor de behandeling van oedeem (vochtretentie), hoge bloeddruk of lever- en nierziekten. In de sport verbeteren diuretica niet zozeer de prestaties, maar bieden ze snel gewichtsverlies door het toegenomen vochtverlies. Dat kan bij sporten die naar gewichtsklassen onderverdeeld zijn, een voordeel zijn. Denk bijvoorbeeld aan judo, worstelen en boksen.

Extreem vochtverlies niet zonder risico

Maar extreem verhoogd vochtverlies kan leiden tot de vorming van bloedstolsels, uitdroging en epileptische aanvallen. En sommige diuretica kunnen, indien onjuist toegepast, zelfs hartritmestoornissen veroorzaken.

Peptiden

Tot peptiden en glycoproteïne hormonen behoort erytropoëtine, in het dagelijks spraakgebruik bekend als EPO. De wielrenner Lance Armstrong gaf in januari 2013 toe dat hij zich jarenlang had gedopeerd met EPO. Dit hormoon bevordert de vorming van rode bloedcellen en wordt om die reden in de geneeskunde voor de behandeling van bloedarmoede (anemie) gebruikt. Door een hoger aantal rode bloedcellen kan er meer zuurstof in het bloed worden getransporteerd. Daardoor neemt het uithoudingsvermogen van sporters toe. EPO wordt vooral als doping gebruikt in de wielersport, bij marathons en bij het skiën. Maar door het hoge aantal rode bloedcellen wordt het bloed ook stroperiger. De sporter heeft een verhoogd risico op een hartinfarct of een beroerte, omdat hersenen, hart en longen niet meer bediend kunnen worden via de fijne haarvaten.