Criteriums in Nederland en België

Traditioneel worden er in Nederland en België in de weken na de Tour de France veel wielercriteriums verreden. Het beroemdste Nederlandse criterium is de Acht van Chaam. Andere befaamde Nederlandse criteriums zijn de Profronde van Boxmeer, de Gouden Pijl Emmen en de Profronde van Surhuisterveen. Hoe is de geschiedenis van het fenomeen profcriteriums in Nederland verlopen?

Historie: criteriums in Nederland

Nederland is een land met een rijke geschiedenis op het gebied van criteriums. Eén van de oorzaken daarvan is, dat er in Nederland heel lang landelijke wetgeving bestond, die het zeer moeilijk maakte om een grote wegwielerwedstrijd te organiseren. Het organiseren van een wedstrijd op een klein plaatselijk circuit (een criterium) was daarentegen vele malen minder moeilijk te organiseren, aangezien men hiervoor alleen maar de medewerking nodig had van één plaatselijke overheid (de gemeente). Een gemeente kon eventueel zorgen voor een wettelijke ontheffing voor één dag, of kon besluiten om de wedstrijd op een klein lokaal circuit te gedogen. De strenge landelijke wetgeving zorgde er dus voor, dat er in Nederland voor de Tweede Wereldoorlog heel weinig grote wegkoersen werden georganiseerd, maar wel tamelijk veel criteriums en baanwielerwedstrijden. In België was de wetgeving met betrekking tot het organiseren van wegwielerwedstrijden daarentegen veel soepeler.

Historie: Nederland versus België

Het verschil in wetgeving tussen Nederland en België was dus een belangrijke oorzaak voor één van de vele wielercultuurverschillen tussen beide landen. In Nederland kozen veel organisatoren om praktische redenen voor een wedstrijd op een klein plaatselijk circuit, terwijl Belgische organisatoren vaak kozen voor veel grotere parcoursen, die door meerdere gemeentes gingen. De Nederlandse koersjes waren criteriums, de Belgische koersen waren kermiskoersen, semi-klassiekers en klassiekers.

Na-Tour-criteriums

Op den duur (met name na de Tweede Wereldoorlog) kregen veel profcriteriums (criteriums voor beroepswielrenners) een nieuwe functie. Steeds meer van die profcriteriums werden georganiseerd in de weken na de Tour de France. Deze Na-Tourcriteriums waren niet meer 'gewone kleine profwedstrijden' (zoals vroegere profcriteriums), maar werden grote evenementen met enorme budgetten, waarbij het een hoofddoel van het evenement was, om aan de toeschouwers zo veel mogelijk sterren uit de Tour de France in levende lijve te laten zien.

Glorietijd en verval

De glorietijd van het Nederlandse criteriumcircuit was in de jaren tachtig. Mede als gevolg van de vele Nederlandse successen in de Tour tijdens dat decennium, was de wielersport in die tijd hyperpopulair. Topcriteriums trokken tienduizenden toeschouwers en hadden veel wereldtoppers op de startlijst. Sinds begin jaren negentig gaat het duidelijk minder goed met het Nederlandse criteriumcircuit. Tientallen wedstrijden verdwenen sindsdien van de kalender. Voor deze neergang waren diverse redenen. Een belangrijke oorzaak was dat Nederlandse renners medio jaren negentig duidelijk minder goed presteerden in de Tour de France dan men in de jaren tachtig gewend was; dit zorgde enige jaren voor een daling van de populariteit van het wielrennen in Nederland, wat dus ook betekende dat er minder animo was bij toeschouwers en sponsoren voor wielercriteriums.

Een andere belangrijke reden van de neergang van het criteriumcircuit was dat topwielrenners in de loop van de jaren negentig ook duidelijk minder interesse kregen om veel criteriums te rijden, waardoor het moeilijker en duurder werd om een sterk deelnemersveld samen te stellen. Dit kwam mede door de mondiale stijging van de salarissen die wielrenners bij hun teams verdienden. Voorheen waren profwielrenners voor een belangrijk deel van hun inkomen afhankelijk van de startgelden uit criteriums. Doordat ze voortaan hogere lonen verdienden bij hun ploegen, hadden ze enerzijds minder noodzaak om in veel criteriums van start te gaan, maar daar kwam tegelijkertijd anderzijds ook nog bij dat de teams meer eisen gingen stellen aan renners, om beter te pieken naar grote tv-koersen en dus ook minder criteriums te rijden.

Nederland en Vlaanderen

In de jaren tachtig was Nederland het land waar veruit de meeste na-Tour-criteriums werden verreden. Later kantelde dat wat: in Nederland daalde het aantal na-Tour-criteriums en in België steeg het juist. Op den duur had België zelfs enkele jaren meer na-Tour-criteriums dan Nederland. Anno 2019 was dat niet meer het geval en heeft Nederland weer wat meer criteriums in de weken na de Tour dan België. Het overgrote deel van de Belgische criteriums wordt overigens in Vlaanderen verreden. Het wielrennen is in Vlaanderen namelijk duidelijk veel populairder dan in Wallonië.

Dernycriteriums

Bij die Belgische criteriums behoort ook een behoorlijk aantal dernywedstrijden. Dit zijn koersen waarbij elke deelnemer in de slipstream van een gangmaakmotor (derny) rijdt. Hierdoor behalen de renners in deze koersen hoge snelheden. Dernywedstrijden kunnen zeer spectaculair zijn.

Deelnemers criteriums in Nederland en België

Nederland

Welke deelnemers staan in Nederland en België op de startlijsten staan van de criteriums? De glorietijd van de jaren tachtig, toen bijna de gehele wereldtop bij een Na-Tour-criterium in een Nederlandse dorpje aan de start stond, is in de 21e eeuw voorbij. Een hoofddoel van veel Nederlandse organisatoren is om zo veel mogelijk Nederlandse deelnemers aan de Tour de France in hun criterium aan de start te krijgen.

België

Ook voor de Belgen geldt, dat zij zo veel mogelijk Belgische Tourdeelnemers aan de start willen krijgen. Daarnaast zullen de criteriums proberen om nog een aantal internationale toppers te contracteren. Hierbij hoopt men vooral op renners die in de Tour één van de klassementstruien hebben gewonnen en daarnaast hoopt men ook op enkele etappewinnaars.

Coronavirus: crisis bij de criteriums

Het coronavirus heeft in 2020 voor een grote crisis gezorgd bij de Nederlandse en Belgische criteriums. Vanwege de coronacrisis kunnen zij niet doorgaan op de geplande data. Daarna was er nog enige onzekerheid, of sommige criteriums toch nog op een latere datum in het jaar verreden konden worden. Uiteindelijk hebben echter nagenoeg alle criteriums besloten om in 2020 en 2021 geen wedstrijd te organiseren en zich te focussen op de edities van de daaropvolgende jaren.

Oorzaken afgelastingen coronacrisis

Wat zijn belangrijke redenen om in de coronacrisis geen profcriterium te organiseren? Veel criteriums zijn voor hun inkomsten voor een heel groot deel afhankelijk van het aantal bezoekers dat zij bij hun koers kunnen trekken; dat geldt voor hen veel meer dan bijvoorbeeld voor grote wielerwedstrijden van de UCI World Tour (die internationaal live op tv komen). Evenementen met grote bezoekersaantallen zijn in de coronacrisis natuurlijk onmogelijk. Daarnaast zijn de latere data in het jaar, waarop sommige criteriums mogelijk nog verreden hadden kunnen worden, zowel commercieel als organisatorisch veel minder aantrekkelijk dan de oorspronkelijke data. Bovendien waren er veel te veel onzekerheden over regels die wel of niet voor dergelijke criteriums zouden gelden. Al bij al waren de omstandigheden dusdanig, dat de meeste organisatoren moesten besluiten om twee jaar met hun wedstrijd over te slaan en zich al te focussen op het organiseren van de toekomstige edities, in de hoop zo deze mooie wielertraditie in leven te kunnen houden.

Kalender criteriums in Nederland en België?

Hieronder vindt u een overzicht van de criteriums in Nederland en België. Tot de bekendste Nederlandse criteriums behoren de Profronde van Boxmeer (die altijd op de dag na de Tour de France wordt verreden) en de Acht van Chaam (die al sinds de jaren dertig wordt verreden en de oudste nog bestaande Nederlandse wegwielerkoers is). Een aantal criteriums zijn ook live op tv en per livestream te volgen.

Criteriums in Nederland na de Tour

• Wielerspektakel Daags na de Tour - de profronde van Boxmeer
• Profronde van Surhuisterveen
• Acht van Chaam
• Profronde Westland - Wateringen (Wateringse Wielerdag)
• RaboRonde van Heerlen
• Mijl van Mares (in Maarheeze)
• Rabobank Gouden Pijl (Emmen)
• Draai van de Kaai - Profronde van Roosendaal
• Spektakel van Steenwijk
• Profwielerronde van Oostvoorne
• Ridderronde Maastricht
• Raboprofronde van Zevenbergen
• Profronde van Etten-Leur
• Profronde van Almelo

Criteriums in België na de Tour

• Natourcriterium Aalst
• Criterium Roeselare
• Dernycriterium Antwerpen
• Herentals Fietst
• Natourcriterium Putte
• Dernyfestival Wilrijk
• Dernyspektakel 's Gravenwezel
• Kortrijk Koerse
• Dernyfestival Wetteren
• N8 van Brasschaat