Wielerbanen in verleden met zesdaagse als topactiviteit

Wielerwedstrijden op de weg zijn pas echt populair geworden na het midden van de dertiger jaren van de twintigste eeuw. Vóór die tijd werd er door de meeste gemeenten en andere overheden weinig toestemming gegeven voor wedstrijden op de openbare weg. Er vonden wel wedstrijden plaats op privé terreinen en op afgesloten circuits. Wellicht door dat verbod werden wielerbanen zo populair als alternatief voor het wielrennen op de weg.

Wielerbanen vanaf begin twintigste eeuw

Hoewel de geschiedschrijving niet al te royaal melding maakt van de vele wielerbanen die ooit bestaan hebben moeten de banen vooral in het begin van de twintigste eeuw in opkomst zijn gekomen. Uit oud fotomateriaal kan worden afgeleid dat vooral in het zuiden van het land verschillende banen hebben bestaan, zoals twee banen in Eindhoven met name De Zwaluw en De Jordaan. Maar ook in Helmond en Tilburg en andere plaatsen zouden toen al banen hebben gelegen.

Ugchelen met de mooiste wielerbaan

Meer naar het noorden was er waarschijnlijk rond 1910 in het dorp Ugchelen, dat tegenwoordig bij gemeente Apeldoorn hoort, een wielerbaan van zand met een verharde toplaag die zeer vermoedelijk uit sintels bestond. Maar die baan heeft maar kort bestaan. Later verschenen er nog twee andere banen in Ugchelen. Een werd geopend in 1925 en de derde Ugchelse baan werd geopend op zondag 15 april 1943. Die baan werd aangekondigd als de mooiste wielerbaan van Nederland. Het middenterrein kon alleen bereikt worden via een tunnel waaraan ook de rennercabines lagen en de vertrekken voor de dokters en directie en de massageruimten. Er was parkeerplaats voor 500 auto’s en stalling voor 3.000 fietsen. De baan was tevens voorzien van een groot restaurant en was in alles zijn tijd ver vooruit.

Wielerbanen vooral in het zuiden

De grootste populariteit genoten de banen in de dertiger jaren toen er zich vooral in het zuiden van het land tientallen banen bevonden met bijvoorbeeld een twintigtal banen in Limburg en maar liefst vijf in het toch tamelijk kleine gebied van Zeeuws-Vlaanderen. Ook in Noord-Brabant moet een groot aantal wielerbanen hebben gelegen. Een aantal daarvan waren wedstrijdbanen maar ook een deel bestond uit kleinere banen.

Topactiviteit zesdaagse zeer populair in België

Nog populairder dan in Nederland waren de baanwedstrijden in België. Zo waren er in België rond 1914 al 40 open wielerbanen en een overdekte in Brussel. Aanvankelijk waren het vooral lokale ambachtslieden die tijdens de wedstrijden een prijsje probeerden te bemachtigen en later zorgden populaire echte sporthelden er voor dat wielrennen steeds meer deel uit ging maken van de volkscultuur. Op de wielerbanen werden verschillende disciplines beoefend zoals: sprinten, stayeren, ploegkoersen of koersen achter derny’s. Maar uiteindelijk was het de zesdaagse die het meest spectaculair werd gevonden en grote massa’s publiek trok. De eerste zesdaagse die op de baan in Brussel werd verreden was een groot succes. Het publiek was dol op de wedstrijd die eigenlijk weinig variatie bood met renners die elkaar uren na uren aflosten maar vooral door de lange duur was de zesdaagse een geheel nieuw schouwspel. Al vanaf die tijd trok menige wielrenner uit Nederland naar België om mee te doen aan de baanwedstrijden en met name aan de zesdaagse.

Wielerbanen opgestookt in eerste wereldoorlog

Maar tijdens de eerste wereldoorlog bevonden zich vele jongemannen in de loopgraven en was er minder sprake van wedstrijden. Aanvankelijk werden ze ook door de Duitse bezetter verboden totdat het verbod werd omgezet in hoge belastingen waar geen geld voor was en dus de wedstrijden stilvielen. Veel van de houten wielerbanen werden opgestookt.

Opbloei met top in dertiger jaren

Na de eerste wereldoorlog bloeide het baanrennen weer op en verscheen er vooral in België weer een groot aantal wielerbanen. Tot ongeveer 1950 bleef het wielrennen op de baan zeer populair maar daarna verminderde de belangstelling doordat ook andere sporten in opkomst kwamen. Met name de overdekte sportpaleizen met een wielerbaan in Brussel, Gent en Antwerpen bleven nog lang wedstrijden organiseren waarbij de zesdaagsen zeer veel publiek trokken. Een beroemde Nederlandse zesdaagse rijder, die overigens al vanaf 1910 actief was in België, was de Eindhovense Graad Vlemmix. Hij heeft menige koers als winnaar op zijn naam geschreven en heeft ook nog op tamelijk hoge sportleeftijd met een veel jongere koppelgenoot Juul Dierick aan een zesdaagse meegedaan.

Nog slechts zeer weinig wielerbanen over

In plaats van de vele tientallen wielerbanen uit vroeger jaren telt Nederland er momenteel nog slechts een beperkt aantal. In totaal zijn er nog vier overdekte banen waarvan er drie regelmatig gebruikt worden namelijk de banen in Amsterdam, Apeldoorn en Alkmaar en de vierde, een demontabele baan in Rotterdam Ahoy, wordt alleen bij evenementen gebruikt. Openlucht wielerbanen bevinden zich nog in Eindhoven, Tilburg, Helmond en Geleen.