Het ontdekken en selecteren van talentvolle voetballers

Iedere trainer, coach, voetbalmanager en betaalde voetbalorganisatie zou graag over een glazen bol beschikken om te zien wie van de vele duizenden spelertjes de top zal bereiken. Deze vraag is belangrijk aangezien de topsport steeds hogere pieken bereikt. Ook de weg naar de top wordt bijgevolg langer en vergt een grotere investering van eigen inzet, begeleiding en middelen. Wie voor de top wil gaan zal steeds vroeger en op jongere leeftijd een keuze moeten maken. Wie topvoetballers of topsporters wil vormen zal moeten beslissen wanneer, hoe en aan wie de beschikbare middelen besteed worden. Het ontdekken en vormen van talentvolle voetballertjes of sporters doorloopt telkens vier fasen: identificatie, opsporing, selectie en ontwikkeling.

Talentidentificatie

Talentidentificatie betekent het vaststellen wat een voetbalspeler of andere sporter moet zijn om als talent beschouwd te mogen worden. Maar wat is een sporttalent? Een sporttalent is een individu dat in een welbepaald ontwikkelingsstadium welbepaalde lichamelijke en psychische kenmerken vertoont die met grote waarschijnlijkheid zullen leiden tot hogere prestaties in een welbepaalde sportdiscipline. Zo luidt de definitie volgens Gabler & Ruoff.

Lichamelijke kenmerken

Lichamelijke kenmerken zijn het meest zichtbaar en meetbaar en worden in de praktijk door alle betrokkenen gehanteerd: een groot gestalte is een talentkenmerk voor een keeper en een centrale verdediger en een basketballer. Terwijl het aeroob uithoudingsvermogen (VO2max) en een lichte lichaamsbouw weer talentkenmerken zijn voor afstandslopers.

De VO2max is het maximale zuurstof opname vermogen dat wil zeggen het maximale zuurstof dat het lichaam per tijdseenheid kan transporteren en metaboliseren bij lichamelijke inspanning. Tegenwoordig worden de verschillen in VO2max van voetballers ook met elkaar gemeten en vergeleken en kunnen bepalend zijn voor de opstelling.

Lichamelijke kenmerken bestaan uit lichaamsafmetingen zoals gewicht, gestalte, lichaamstype, spiervolume, vetpercentage en motorische parameters zoals kracht, snelheid, lenigheid en uithouding.

Psychische kenmerken

Psychische kenmerken zijn moeilijker meetbaar, maar vaak van doorslaggevend belang om de prestatie in de top aan te kunnen zoals: stressbestendigheid, prestatiemotivatie en frustratietolerantie. Als je deze kenmerken negeert, zal meestal aan het einde van de opleiding de confrontatie plaatsvinden met het feit van een verloren investering van jaren als blijkt dat de mentaliteit niet geschikt is voor topvoetbal of topsport.

Het ontwikkelingsstadium is een belangrijke parameter die toelaat om de waarde van een prestatie op een gegeven moment beter in te schatten. Het ontwikkelingsstadium wordt bepaald door de biologische ontwikkeling en de trainingstoestand. Waarbij de biologische ontwikkeling van twee voetballertjes van 15 jaar die even goed een verre hoge diepe bal kunnen geven, niet zozeer even getalenteerd hoeven te zijn op dat vlak. De ene kan vroeg rijp zijn met een biologische leeftijd van 16 jaar terwijl de andere misschien laatrijp is met een biologische leeftijd van 14 jaar. En stel dat deze beide voetballertjes een identieke biologische leeftijd zouden hebben, dan nog zegt dat niet alles over hun talent. De ene kan al vijf jaar bij een profclub spelen en de laatste twee jaar vier keer in de week professioneel trainen terwijl de ander met net twee maanden op professioneel voetbaltraining en weinig training net zo zuiver en ver kan schieten. Dus hierbij is ook de trainingstoestand van belang.

Talentopsporing

Talentopsporing betekent in de praktijk vaststellen wie de nodig geachte talentkenmerken bezit. Opsporing door middel van testbatterijen vergt vaak een grote investering. Hierbij wordt bedoeld talentopsporing door het doorlichten van grote groepen bijvoorbeeld het systeem van provinciale en nationale jeugdselecties.

Talentselectie hoe gebeurt dat precies?

Talentselectie is het kiezen van getalenteerde jongeren om deel te nemen aan een opleidingsprogramma. Selectie berust op de beslissing om wel of niet tijd en middelen te investeren in een individu. Maar daarvoor moeten een aantal keuzes gemaakt worden:

1. Worden spelers geselecteerd op basis van actuele prestatie of op basis van een prognose van de te verwachten prestatie in de toekomst?
2. Op welke leeftijd moeten we selecteren? Indien de wereldtop gymnastiek voor meisjes zich tussen de 15 en 18 jaar situeert en de opleiding duur 8 à 10 jaar, dan ligt de kritische leeftijd op 10 jaar of jonger. Talenten die ouder dan 10 jaar zijn zullen wellicht te laat de top bereiken. Indien de top voor voetballers zich tussen de 26 en 30 jaar situeert en de topsportopleiding duurt 10 jaar, dan is er geen noodzaak om definitief te selecteren voor de leeftijd van 16 jaar.
3. Selecteren we volgens norm of gebruiken we een criterium? Een norm verwijst naar het aantal geselecteerde individuen of het geselecteerd percentage uit een grotere groep, terwijl een criterium verwijst naar een minimale prestatie voor selectie. Voor de samenstelling van het elftal van de Rode Duivels of het elftal van Oranje selecteren we de 11 beste spelers rekening houdend met hun positie. De norm is bij de 11 beste te behoren. Wanneer we een Olympische zwemselectie samenstellen dan moeten de kandidaten aan een bepaald limiet voldoen. De limiet is een criterium.

Talentontwikkeling in voetbal en andere sporten

Talentontwikkeling wordt bepaald door de kwaliteit van de begeleiding die spelers en sporters krijgen in een periode van ongeveer 10 jaar. Belangrijk hierbij is de vorming van de sportkaders genoemd de initiators, trainers, coaches, bestuur en sportmanagement. Bij het talentontwikkelingsmodel van Bloom zijn er 3 fases, de initiatie of begin fase, de ontwikkelingsfase en de vervolmakingsfase. In deze fasen vervullen de desbetreffende personen verschillende rollen aan de hand van welke fase plaats vindt.

Initiatie fase

In de initiatie fase is de speler of sporter speels, opgewonden en voetbalt heel graag. De trainer, coach of mentor is vriendelijke, enthousiast, zorgzaam, proces georiënteerd en vervult de rol als motivator. De ouders delen in de opwinding, zijn een steunend onderdeel, positief en vaak nog op zoek naar een geschikte trainer, coach of mentor.

Ontwikkelingsfase

In de ontwikkelingsfase is de speler of sporter erg gefascineerd, toegewijd en heeft een uitstraling dat hij of zij goed kan voetballen of sporten. De trainer, coach of mentor vervult een sterke rol, is respectvol, vaardig, veeleisend en fungeert als de didacticus. De ouders doen vaak opofferingen, beteugelen andere activiteiten en moeten keuzes maken en dwingen ook keuzes af.

Vervolmaking

In de vervolmakingsfase is de speler of sporter totaal verslaafd aan voetbal of sport. Hij of zij is geobsedeerd en neemt verantwoordelijkheid. De vervolmaking van een eigen identiteit vindt plaats. In die eigen identiteit vervolmaakt het talent één of meerdere specialiteiten. Zie de vrije trappen van Gareth Bale Vrije trap Gareth Bale, Christiano Ronaldo Vrije trap Christiano Ronaldo of van Dico Jap Tjong Vrije trap Dico Jap Tjong. De vrije trappen beginnen in de jeugd een specialiteit te vormen om zich uiteindelijk geïdentificeerd te vervolmaken. In de vervolmakingsfase is de trainer, coach of mentor is succesrijk, gerespecteerd maar ook gevreesd en emotioneel gebonden en fungeert veelal als coach. Terwijl de ouders zoveel mogelijk afstand nemen tenzij een ouder tevens als mentor, begeleider of coach fungeert.

Dus met andere woorden een voetbaltalent of sporttalent heeft ongeacht de discipline, verschillende soorten begeleiding van mentoren en steun van derden nodig, naargelang de fase in de ontwikkeling. Het komt er dus op neer om de juiste begeleider, trainer en of coach op het juiste moment te voorzien, dan wel om op elke leeftijd de grootste expert te engageren. Belangrijk is ook de rol van de ouders gedurende de verschillende fasen van de ontwikkeling en hoe die rol juist moet evolueren, en zelfs terug valt tot laten gaan en gewoon afstand nemen op het einde.