Safe standing staanplaatsen in het voetbalstadion
Safe standing staanplaatsen zijn staanplaatsen die voldoende veiligheid bieden aan supporters in een voetbalstadion. Nadat de UEFA staanplaatsen in 1989 heeft verboden zijn er verschillende initiatieven ontstaan om het staand bekijken van een voetbalwedstrijd toch weer mogelijk te maken. Nadat de KNVB in 1999 staantribunes algemeen heeft verboden staat het sinds 2004 onder voorwaarden weer toe dat clubs staanplaatsen biedt aan kleine groepen supporters. Veel clubs staan open voor uitbreiding van deze mogelijkheid.
Staantribunes in het voetbalstadion
Verbod op staanplaatsen in voetbalstadions
Veel jonge Nederlandse voetbalsupporters weten niet beter of een plek in een voetbalstadion bestaat uit een stoeltje. Dit is echter lang niet altijd normaal geweest. Voor de jaren 90 hadden veel voetbalstadions één of meerdere
staantribunes. Omdat staande supporters minder plek innemen dan zittenden pasten er daardoor veel meer mensen op de tribunes. Veel fanatieke aanhangers vinden staan bovendien veel beter passen bij het beleven van een voetbalwedstrijd. Staantribunes in voetbalstadions zijn echter na 1989 door de UEFA
verboden, waarbij clubs de mogelijkheid kregen om staantribunes uit te faseren. Zo zijn de staanplaatsen bijvoorbeeld in 1994 verdwenen uit Feyenoord-stadion De Kuip na een grote renovatie. Staantribunes zijn in Nederland in 1999 door de KNVB verboden waardoor zittribunes in de Eredivisie de norm zijn geworden. In Engeland hoeven clubs pas aan deze eis te voldoen als ze langer dan drie jaar onafgebroken op een van de twee hoogste niveaus spelen.
Aanleiding voor het invoeren van een verbod op staantribunes door de UEFA is het voorvallen van meerdere incidenten waarbij gewonden en zelfs doden zijn gevallen. Het meest bekende voorbeeld hiervan is wel de
Hillsboroughramp. De ramp deed zich voor in het Hillsborough-stadion van de Engelse voetbalclub Sheffield Wednesday voorafgaand aan de FA Cup-wedstrijd tussen Liverpool en Nottingham Forrest in 1989. Op de tribune, die veel te vol was, brak paniek uit met een stormloop tot gevolg. Door verdrukking en vertrapping kwamen in totaal 96 Liverpool-supporters om te leven, waaronder diverse jonge kinderen. De ramp was in Engeland de aanleiding voor het verbieden van staanplaatsen. Met alleen zitplaatsen kon immers veel beter bewaakt worden dat niet meer mensen het stadion inkomen dan toegestaan. Daarnaast dacht men dat dit een bijdrage zou leveren aan het inperken van het opkomende hooliganisme. Op dit laatste heeft de maatregel niet het gewenste effect gehad.
Maximaal duizend staanplaatsen toegestaan in Nederland
De overkoepelende Europese voetbalbond UEFA verbood staantribunes in 1989 en dit verbod is in 1999 door de KNVB overgenomen. Sinds 2004 staat de KNVB staanplekken echter weer toe in nieuwe, veilige stadions. Het maximum aantal staanplekken is toen wel gesteld op
duizend. Om staanplekken te mogen bieden moeten clubs toestemming hebben van de lokale driehoek (politie, burgemeester en justitie), moeten alle supporters voor de wedstrijd gefouilleerd worden en moet het plan van aanpak door de KNVB worden goedgekeurd. Onder meer in de Amsterdam ArenA, het Abe Lenstra Stadion, het Goffertstadion, De Adelaarshorst en het Rat Verlegh Stadion is van deze mogelijkheid gebruik gemaakt. De kleine staantribune bevindt zich doorgaans in het vak van de meest fanatieke aanhang. De UEFA handhaaft het verbod op staanplaatsen anno 2018 nog steeds waardoor staanplekken tijdens Europese wedstrijden voorzien moeten worden van stoeltjes of moeten worden afgesloten voor het publiek.
Staan-zit-constructies
In 2015 liet de KNVB al weten dat het nadacht over het uitbreiden van de mogelijkheid voor het bieden van staanplekken. De drang van supporters om tijdens wedstrijden te gaan staan is blijkbaar zo groot dat mensen gewoon voor hun stoeltjes en zelfs op gangpaden blijven staan. Volgens de KNVB is dit voor de veiligheid niet goed waardoor een alternatief bedacht moest worden. Uit een inventarisatie van het Algemeen Dagblad uit de zomer van 2015 bleek dat zonder uitzondering alle op dat moment in de Eredivisie actieve clubs interesse hadden in de mogelijkheid van het creëren van een staantribune.
In overleg met de KNVB is
PSV in 2016 begonnen met het aanbieden van plaatsen op een zogenoemde
staan-zit-constructie. Dit zijn staantribunes waarbij achter elk staanplek een ingeklapt zitje zit. Er bestaat dus te allen tijde de mogelijkheid om deze omlaag te klappen en zo toch te gaan zitten. Mensen hebben dan wel meer ruimte om te gaan staan dan op de rijen met de traditionele kuipstoeltjes.
Modern alternatief: safe standing staanplaatsen
In een zoektocht naar het bieden van de mogelijkheid om supporters veilig staand een wedstrijd te kunnen laten beleven is het concept van
safe standing ontwikkeld. Duitsland is hierin koploper. In Duitse voetbalstadions zijn staanplekken veel normaler dan in bijvoorbeeld Nederland. Zo heeft het stadion van Bökelbergstadion van Borussia Mönchengladbach een capaciteit van 25.000 maar zijn slechts minder dan 9.000 hiervan zitplaatsen. Ook
Die Gelbe Wand in het Signal Iduna Park van Borussia Dortmund bestaat volledig uit staanplekken. Om aan de regelgeving van de UEFA te kunnen voldoen wordt in sommige gevallen gebruikt gemaakt van de zelfde soort staan-zit-constructies als in het Philips Stadion.
Van belang wordt geacht dat het maximale aantal toegestane supporters niet wordt overschreden. Men krijgt in de meeste gevallen daarom wel een rijnummer toegewezen. Tevens zijn de tribunes voorzien van stevige metalen rails die de scheiding vormen tussen de verschillende rijen. Deze rails moeten hoog genoeg zijn om te voorkomen dat mensen voorover naar beneden kunnen vallen. De gangpaden moeten te allen tijde vrijgehouden worden. In Engeland en Schotland moeten clubs een '
safe standing certificate' verkrijgen voordat een dergelijke tribune voor het publiek geopend mag worden. Het Schotse Celtic was in 2015 de eerste club die dit certificaat verkreeg, in 2016 gevolgd door het Engelse Shrewsbury Town.
In 2018 kondigde
FC Utrecht aan met ingang van het seizoen 2018/2019 500 safe standing staanplaatsen te willen gaan bieden in vak K op de Bunnikside, de kant van de fanatieke aanhang. Het streven was om uiterlijk in het voorjaar van 2019 tot uitvoering van dit plan over te gaan. Dit is uiteindelijk niet gebeurd maar in de zomerstop voorafgaand aan het seizoen 2019/2020 is FC Utrecht de nieuwe tribune op de Bunnikside dan wel gerealiseerd.