Zwartrijders in de Elfstedentocht

Zwartrijders, oftewel schaatsers die de Elfstedentocht buiten de officiële inschrijving om meeschaatsen zijn een verschijnsel van alle tijden. Zelfs bij de eerste editie van 1909 reed men de tocht als zwart uit. Zwartrijden in de Elfstedentocht was tot 1986 echter geen grootschalig verschijnsel in de Elfstedentocht. Anno 2012 is zwartrijden voor de organisatie een groot probleem

Historie van het zwartrijden

De Elfstedentocht, een tocht van meer dan 200 km lang langs elf Friese steden werd voor het eerst gereden in 1909. Deze tocht werd georganiseerd door sportpionier Pim Mulier, die zelf de tocht op eigen gelegenheid al had gereden in 1891.

De allereerste tocht zou worden geschaatst op 5 januari 1909. Door de goede weersomstandigheden werd de tocht echter vervroegd tot 1 januari. Hierdoor waren veel schaatsers te laat met inschrijven. Vreemd genoeg werden zelf aanmeldingen die binnenkwamen op 31 december niet geaccepteerd. Gevolg was dat slechts 48 man op tijd hadden ingeschreven. Op 1 januari viel plotseling de dooi in. Veel rijders hielden het voor gezien. De 23 overgebleven schaatsers die zich meldden bij hotel Amicitia moesten zelf maar zien of ze nog meededen. Men vermoedt dat door de slechte organisatie van deze tocht er veel schaatsers waren die besloten alsnog de tocht te rijden. Er was immers maar weinig verschil tussen de slecht georganiseerde officiële tocht en het op eigen gelegenheid rijden van de route.

Elfstedentocht 1985

In de tussengelegen jaren werd de Elfstedentocht bijna niet zwartgereden. Er waren meer dan voldoende startplaatsen voorhanden en de tocht werd goed georganiseerd. Zelfs de tocht van 1941 werd met toestemming van de Duitse bezetters verreden. In 1963 vond de Elfstedentocht plaats onder zeer zware omstandigheden. Slechts 69 van de vele duizenden rijders wisten het einde van de tocht te bereiken. Dit was ook het eerste jaar dat de tocht rechtstreeks werd uitgezonden op televisie. Uitrijders werden helden en de Elfstedentocht nam mythische proporties aan.

Helaas moest er na 1963 maar liefst 22 jaar gewacht worden op een volgende editie. Toen het in 1985 eenmaal zover was, was de gekte dan ook niet te houden. Winnaar Evert van Benthem werd een nationale beroemdheid. 16179 tochtrijders en 276 wedstrijdschaatsers startten aan de tocht. Het weer was die dag niet echt winters met lichte dooi en als gevolg hiervan kwam er ook steeds meer water op het ijs te staan. De Vereniging Friese Elf Steden besloot dat het jaar erop, er een maximum aantal deelnemers zo mogen starten.

Elfstedentocht 1986

Door de hype rond de Elfstedentocht van 1985 waren er duizenden schaatsers lid geworden van de vereniging De Friesche Elf Steden. In 1986 kon dus niet zomaar iedereen starten. Al ruim voordat de inschrijving begon, stonden vele schaatsers vol ongeduld te wachten voor de Frieslandhal. Onder deze ook een aantal dat geen lid is van de Vereniging De Friesche Elf Steden en op de bonnefooi naar Leeuwarden is gereden in de hoop alsnog een startkaart te kunnen kopen. Er deden verhalen de ronde dat startbewijzen werden aangeboden voor prijzen van 1500 tot 200 gulden. Maar op dit aanbod werd niet vaak ingegaan, de verkopers kregen ook vaak afkeurende reacties van omstanders. Een enkele zwartrijder wist zelfs een startkaart te bemachtigen voor een luttele 75 euro en werd daarmee een witte rijder. In die tijd was dit nog mogelijk.

Elfstedentocht 1997; hoogtepunt voor de zwartrijders

Tijdens de Elfstedentocht van 1997 vormde het aantal zwartrijders een hoogtepunt. De Vereniging De Friesche Elf Steden had een strenge loting ingevoerd. Niet alle leden zouden kunnen starten. Alleen de leden met de oudste rechten die al voor 1985 lid geworden waren hadden een vast recht om te starten. De rest moest loten. De organisatie bedacht verschillende maatregelen om zwartrijders te weren. Het mocht echter weinig baten. Geschat wordt dat 30% van de rijders in dat jaar in de Elfstedentocht zwart meereden. De laatste officieuze binnenkomer die begroet werd door voorzitter Henk kroes bleek zelfs een zwartrijder te zijn.

De duizenden zwartrijders stapten natuurlijk niet op het ijs in Leeuwarden bij het FEC, maar velen startten bij de Boksumerdam, waar ze ongezien het ijs op konden glippen. Velen van hen waren leden van de Friesche Elfsteden, maar waren ondanks jaren van lidmaatschap uitgeloot. Ook in het dorpje Weidum startten vele tientallen zwartrijders. Sommigen hadden zelfs hun wedstrijdnummers of beennummers nagemaakt en vastgeplakt.

Oranje armband

Om zwartrijden te voorkomen had de organisatie enkele maatregelen bedacht. Er werd besloten dat deelnemers herkenbaar moesten zijn aan een oranje armband die de organisatie zou uitdelen. Rijders zonder armband zouden door de politie van het ijs afgehaald worden. Op de dag zelf echter hadden veel zwartrijders een oranje armband nagemaakt. Bovendien werd er niet eens op het dragen van armbanden gecontroleerd, omdat op de dag voor de tocht er een grote doos met duizenden banden gestolen was, waardoor er voor de normale rijders te weinig over waren.

Stempelkaarten

Ook stempelkaarten werden in 1997 door zwartrijders vervalst om maar niet door de mand te vallen. Enkele zwartrijders wisten gedurende de tocht zelfs een volledige stempelkaart vol te krijgen. Dat waren dus goede vervalsingen.

Elfstedentocht 2012

In de jaren na 1997 en met name in 2012 was er enkele malen sprake van het mogelijk doorgaan van een Elfstedentocht. Op de site Marktplaats.nl werden als de Elfstedenkoorts weer eens oplaaide, startbewijzen ter overname aangeboden voor bedragen van 300 tot 3000 euro. Het overdragen van een startbewijs is echter te strengste verboden. In 2012 besloot marktplaats dan ook om alle advertenties waarin startbewijzen werden aangeboden van de site af te halen. Een van de mogelijke gevolgen hiervan kan zijn dat ook bij de eerstkomende Elfstedentocht weer veel zwartrijders het ijs op zullen gaan, welke mogelijk zelfs met vervalste beennummers, stempelkaarten en armbanden rond rijden.

Lees verder

• Mooiste klassieke toertochten op natuurijs per provincie
• Doping in het schaatsen, het overzicht
• Top 10 beste plekken om te schaatsen op natuurijs