Claudia Pechstein: dopingschorsing en juridische strijd

Claudia Pechstein werd in 2009 voor twee jaar geschorst wegens vermeend dopinggebruik. De schorsing is twijfelachtig omdat nooit direct bewijs is gevonden voor het gebruik van doping ondanks talloze dopingtests. De hypothese is dat Pechstein moeilijk op te sporen bloeddoping zou hebben gebruikt. Pechstein zelf wijt haar afwijkende bloedwaarden echter aan een zeldzame erfelijke bloedaandoening. Ondanks diverse juridische procedures is haar naam echter nog steeds niet gezuiverd.

Pechstein en haar dopingschorsing

• Claudia Pechstein: schaatsster met een imposante staat van dienst
• Het verhaal van de dopingschorsing
• Het verweer van Pechstein
• Juridische strijd tegen de ISU
• Voortgang juridische strijd in Duitsland

Claudia Pechstein: schaatsster met een imposante staat van dienst

Er zijn maar weinig sporters met een zo indrukwekkende carrière als Claudia Pechstein. De Duitse schaatsster nam in 1992 op 20-jarige leeftijd voor het eerst deel aan de Olympische Spelen in Albertville en wist hier direct een bronzen medaille te winnen op de 5.000 meter. Daarna volgden deelnames aan de Olympische Winterspelen van 1994, 1998, 2002, 2006 en 2014, waarbij ze in totaal nog acht medailles wist te winnen waarvan vier maal goud. Alleen in 2014 won ze geen Olympische medaille. Ook voor de Olympische Spelen van 2018 in Pyeongchang wist de op dat moment inmiddels 46-jarige Pechstein zich te plaatsen. Hoe iemand op zo'n voor een schaatsster behoorlijk hoge leeftijd nog zo verbeten voor eremetaal kan strijden is misschien deels te verklaren door de grote smet op haar carrière en de reden dat ze er niet bij was bij de Olympische Spelen van 2010. Pechstein zat in die periode een dopingschorsing van twee jaar uit. Het gaat echter wel om een schorsing die onder vrij twijfelachtige omstandigheden is opgelegd en Pechstein zelf heeft altijd haar onschuld volgehouden. De kwestie leidde tot een jarenlange juridische strijd.

Het verhaal van de dopingschorsing

Na het WK van 2009 in Hamar werd Claudia Pechstein door de International Skating Union (ISU) beschuldigd van het gebruik van bloeddoping en als gevolg daarvan voor twee jaar geschorst. Bloeddoping is een vorm van doping waarbij geen steroïden of hormonen gebruikt worden maar waarbij eigen bloed wordt afgenomen en terug in het lichaam wordt gepompt nadat het is verrijkt waardoor de zuurstofdragende capaciteit hoger is. Deze vorm van doping is voornamelijk prestatiebevorderend voor duursporters, en kan dit dus voor Pechstein als langeafstandrijdster ook zijn. Bloeddoping is niet aan te tonen in de urine, maar alleen in het bloed. Er wordt dan gekeken naar de anti-stoffen in het bloed. De test die gebruikt wordt om dit aan te tonen is echter omstreden, vooral omdat de beginwaarden bij iedereen verschillend zijn. In het geval van Pechstein werd een verhoogd gehalte reticulocyten aangetroffen. Dit zijn jonge, onvolgroeide rode bloedcellen die normaal circa 1% van het bloed in het lichaam uitmaken. Het wordt gezien als een goede parameter voor dopingtests omdat het gehalte niet kunstmatig verdund kan worden. Bij Pechstein bleek haar bloed voor 3,5% uit deze reticulocyten te bestaan. Voor de Disciplinaire Commissie van de ISU was dit reden om Pechstein uit competitie te nemen en voor twee jaar te schorsen.

Het verweer van Pechstein

Claudia Pechstein heeft vanaf dag één ontkend doping te hebben gebruikt en ging dan ook tegen haar schorsing in bezwaar bij het CAS (Court of Arbitration for Sport) in Lausanne. Zij voerde hier aan dat haar afwijkende bloedwaarden te wijten waren aan een erfelijke aandoening die de schommelingen in haar reticulocyten-gehalte zou verklaren. Voor het CAS was dit de eerste keer dat ze zich moesten buigen over een zaak die volledig gebaseerd was op indirect bewijs. Ondanks de talloze dopingstests die Pechstein jaarlijks moet ondergaan is namelijk nooit direct bewijs van dopinggebruik gevonden. Het CAS ging echter niet mee in de redenering en oordeelde dat niet vaststond dat zij lijdt aan een erfelijk bloedaandoening.

Na afwijzing van haar beroep stapte Pechstein naar het Zwitserse hooggerechtshof om een tijdelijke opschorting van haar straf te eisen zodat ze mee kon doen aan een kwalificatiewedstrijd voor de Olympische Spelen in 2010. Mocht haar aangespannen beroep slagen dan zou ze immers toch mee kunnen doen. De opschorting werd toegekend maar Pechstein slaagde er niet in zich te kwalificeren, mede door toedoen van de opgelopen trainingsachterstand en mentale druk. Daardoor kon definitief een streep door de Spelen van 2010 in Vancouver.

Juridische strijd tegen de ISU

Met het onomkeerbaar worden van de schorsing kwam er nog geen einde aan de juridische strijd van Claudia Pechstein. In februari 2010 - toen in Vancouver de Olympische Spelen in volle gang waren - spande Pechstein in Zwitserland een civiele zaak aan tegen de ISU. Zij voerde daarbij onder meer een email aan van dopingexpert Pierre-Edouard Sottas, die aangeeft dat op basis van de door hem verrichte dopingtest een overtreding van de dopingreglementen 'onwaarschijnlijk' is. Deze email was door de ISU in eerste aanleg verzwegen. Verder kwam Pechstein met een verklaring van de vooraanstaande Duitse hematoloog Gerhard Ehninger, die verklaarde dat hij aanwijzingen heeft gevonden dat Pechstein lijdt aan spherocytosis, een van haar vader overgeërfde vorm van bloedarmoede die haar verhoogde reticulocyten-waarden zou kunnen verklaren. In september 2010 werd haar klacht door het hogergerechtshof ongegrond verklaard. Als gevolg daarvan kreeg Pechstein een zenuwinzinking.

Voortgang juridische strijd in Duitsland

Nadat de Zwitserse route was afgesloten zette Pechstein haar juridische strijd in Duitsland voort. Voor een Duitse rechtbank eiste ze een schadevergoeding voor geleden schade van de ISU. Het Bundesgerichtshof wees haar claim in 2016 echter af. Haar advocaat gaf daarop aan dat zij naar het Bundesverfassungsgericht (grondwettelijk hof) zou stappen. Door de kwestie is Pechstein veel inkomsten misgelopen. Niet alleen mocht ze twee jaar lang niet aan wedstrijden meedoen, door haar schorsing kreeg ze van haar werkgever ook geen verlof om te blijven trainen. Voorheen had Pechstein hiervoor een goede overeenkomst met haar werkgever, de Duitse politie. Ze eistte een schadevergoeding van in totaal € 4 miljoen.

Pechstein spande daarnaast een zaak aan bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) waarin zij betoogde dat het CAS niet onafhankelijk en onpartijdig was. In oktober 2018 verklaarde het EHRM haar grief ongegrond.

Lees verder

• Olympische Spelen 2018 Pyeongchang: tickets en accommodatie
• Verboden middelen in de sport: wat mag wel en niet?
• Meldonium: verboden middel in de sport, populair in Rusland